Συζητάμε σήμερα για ακόμα ένα δημοσίευμα του ξένου Τύπου, ακόμα ένα σκάνδαλο που αφορά στην Κύπρο και σε ξέπλυμα, αλλά την ίδια ώρα κάνουμε τα στραβά μάτια για τον ελέφαντα στο δωμάτιο. Τα τελευταία δέκα και πλέον χρόνια είναι το ίδιο όνομα που αναφέρεται ξανά και ξανά στα αναρίθμητα δυσφημιστικά για την Κύπρο δημοσιεύματα. Και αυτό είναι το όνομα του τέως πρόεδρου της Δημοκρατίας. Και όχι τυχαία.
Ο διεθνής Τύπος, όπως και οι δημοσιογράφοι του ICIJ, διασυνδέουν ευθέως το θεσμικό ρόλο του τέως προέδρου με τις δραστηριότητες των πρώην πελατών του ή και του δικηγορικού γραφείου, το οποίο φέρει το όνομά του και στο οποίο μέτοχοι παραμένουν οι θυγατέρες του. Δίνοντας λαβή και ευκαιρία για καταστάσεις σύγκρουσης συμφέροντος. Πριν από λίγο καιρό ήταν τα διαβατήρια. Τώρα οι κυρώσεις.
Ασφαλώς, σύγκρουση συμφέροντος δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι υπάρχει διαφθορά, αλλά ότι, ένα άτομο έχει την ευκαιρία να εκμεταλλευτεί τη θέση του για προσωπικό όφελος. Η διαφθορά συμβαίνει όταν το άτομο αυτό εκμεταλλεύεται την ευκαιρία και πράγματι καταχράται τη θέση του για ιδιωτικό όφελος. Γι’ αυτό, στα σοβαρά κράτη ενυπάρχουν αυστηροί μηχανισμοί που αποτρέπουν τη σύγκρουση συμφέροντος, πόσω δε μάλλον όταν μιλούμε για τους κορυφαίους θεσμούς μιας Δημοκρατίας.
Αυτό δηλαδή που στην Κύπρο ήταν ανεχτό έως φυσιολογικό, σε κάθε σύγχρονη Δημοκρατία είναι αδιανόητο. Όπου θα ήταν αρκετό ένα δημοσίευμα περί σύγκρουσης συμφέροντος (ούτε καν διαφθοράς), ώστε να υπάρξει άμεση παραίτηση του προέδρου και έναρξη περαιτέρω διερεύνησης, ενδεχομένως και ποινικής. Ταυτόχρονα θα ήταν αυτονόητο ότι θα είχαν εξοστρακιστεί όλοι αυτοί που είτε εν γνώσει τους, είτε αμελώς, επέτρεψαν να διογκωθεί μια στρεβλή κατάσταση που υπηρετούσε ιδιωτικά συμφέροντα σε βάρος του ευρύτερου δημοσίου συμφέροντος.
Στην Κύπρο όμως συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Πρόσωπα που είχαν τη θεσμική και πολιτική ευθύνη για να αποτρέψουν το κακό, ανέλαβαν κορυφαία θεσμικά αξιώματα. Ο νυν πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο νυν γενικός εισαγγελέας, ο νυν βοηθός γενικός εισαγγελέας ήταν μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου επί Αναστασιάδη και έκαναν τα στραβά μάτια στη σύγκρουση συμφέροντος του τέως προέδρου. Όσο καλόπιστοι και αν είμαστε, η ζημιά που έγινε είναι τεράστια. Και δυστυχώς, στο εξωτερικό δεν έχουν πέραση τα επικοινωνιακά αφηγήματα εσωτερικού.
Όπως ότι ένας υπουργός είναι πρακτικά αδύνατο να μελετά όλο τον όγκο εγγράφων του Υπουργικού. Ακόμα και αν αφελώς δεχτούμε ότι οι υπουργοί πήγαιναν αδιάβαστοι στις συνεδρίες του Υπουργικού, μετά το πρώτο δημοσίευμα για τη σύγκρουση συμφέροντος του κ. Αναστασιάδη, δεν έχουν καμιά δικαιολογία. Τα ψέματα τέλειωσαν από τη στιγμή που αποκαλύφθηκε ότι ενέκριναν αιτήσεις του πρώην δικηγορικού που φέρει το όνομα του τέως προέδρου και κατάπιαν τη γλώσσα τους ομαδικώς. Δεν έδειξαν καν την ελάχιστη τόλμη να προστατεύσουν το δημόσιο συμφέρον, δυσαρεστώντας ενδεχομένως τον πολιτικό τους προϊστάμενο. Δεν ανέλαβαν ποτέ τις θεσμικές τους ευθύνες. Ούτε αυτοί, ούτε οι καθ’ ύλην αρμόδιοι επόπτες του συστήματος, ούτε κανείς.
Ουδείς κλήθηκε να δώσει εξηγήσεις γιατί η Κύπρος γίνεται διεθνώς ρεζίλι και πληρώνει ασύμμετρη ζημιά για τα δικά τους ελλείμματα. Ούτε φαίνεται να κατανοούν ότι γίνεται πιο δύσκολο να πειστούν σοβαροί ξένοι επενδυτές (όχι λαμόγια και πρώην δικτάτορες) να επιλέξουν μια χώρα που διασύρεται ως κέντρο ξεπλύματος χρήματος, ότι οι εξωστρεφείς κυπριακές επιχειρήσεις παθαίνουν ζημιά και ότι το κόστος εποπτείας εκτινάσσεται. Μοιραία μπήκαμε σε ένα λαβύρινθο, με λαβωμένη την αξιοπιστία και εξαντλημένο το πολιτικό μας κεφάλαιο, επειδή υπουργοί, επόπτες και όσοι είχαν θεσμική ευθύνη, έκαναν πως δεν έβλεπαν τον ελέφαντα στο δωμάτιο.
Αυτή η βαλίτσα όμως δεν πάει πολύ μακριά. Εάν πραγματικά θέλουμε κάτι καλύτερο πρέπει να επέλθει η τιμωρία, δημιουργώντας νέα καθαρά πρότυπα, και να θέσουμε τις βάσεις για ένα πραγματικό κράτος δικαίου. Ένα κράτος στο οποίο καμιά σύγκρουση συμφέροντος και καμιά συγκάλυψη δεν μπορεί να γίνει ανεκτή. Είναι κρίμα γι’ αυτόν τον λαό που διακρίνεται για την εργατικότητα και την επιστημοσύνη του, να επιβραβεύει την ευθυνοφοβία και την ατολμία. Σε αυτόν τον τόπο αξίζει κάτι καλύτερο από τη διαπλοκή και τα ψέματα. Ας μη σιωπούμε άλλο.
Ο δρ Στέλιος Πλατής είναι διδάκτορας Χρηματοοικονομικών και Μακροοικονομίας του Πανεπιστημίου του Cambridge.
