Η εβδομάδα που πέρασε ήταν δραματική όσο και πρωτόγνωρη για την Αγγλία. Ο νέος υπουργός Οικονομικών Κουάσι Κουάρτεγκ ανακοίνωσε αιφνιδιαστικά ένα πρόγραμμα ελάττωσης του φόρου εστιασμένο στα υψηλά οικονομικά κλιμάκια, δημιουργώντας μια πρωτόγνωρη και απολύτως αχρείαστη οικονομική κρίση. Το πρόβλημα ήταν διπλό. Ως προς την ίδια την πολιτική, η εμπειρία διδάσκει ότι η επιθετική ελάττωση φόρου σε μεγάλα κλιμάκια έχει περιορισμένη αναπτυξιακή επίδραση. Ο συνδυασμός περιορισμού φόρων με μεγάλες παροχές για να καλυφθεί από τον δημόσιο κορβανά το κόστος της αύξησης ενέργειας σημαίνει δυσβάσταχτο βάρος δανεισμού για την Αγγλία, επικίνδυνο σε εποχή αύξησης επιτοκίων. Ως προς τη διαχείριση των αγορών κεφαλαίου και συναλλάγματος, ο κ. Κουάρτεγκ δεν φρόντισε να γίνει επαρκής προετοιμασία και να δοθούν πειστικά στοιχεία, που να διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του κρατικού χρέους. Το αποτέλεσμα ήταν η απώλεια εμπιστοσύνης στην Αγγλία, η πρωτοφανής πώληση στερλίνας και κρατικών τίτλων και το χάος στις χρηματαγορές, το οποίο απαίτησε τεράστια επέμβαση της Τράπεζας της Αγγλίας, για να αποφευχθούν χρεοκοπίες ασφαλιστικών ταμείων. Πλέον, η προσμονή είναι ότι τα επιτόκια θα πρέπει να ανέβουν για να εξισορροπηθεί το χάος που προκάλεσε η κομπορρημοσύνη του νέου υπουργού, του οποίου το κεφάλι ήδη ζητείται επί πίνακι.
O κ. Κουάρτεγκ έχει ήδη κοστίσει στη χώρα του εκατοντάδες εκατομμύρια στερλίνες λόγω της πεποίθησής του ότι «ξέρει καλύτερα». Καίτοι τέως στέλεχος επενδυτικής εταιρείας, αγνόησε τις κεφαλαιαγορές. Ο φέρελπις νέος υπουργός, απόφοιτος του Ιτον και του Κέμπριτζ, με διδακτορικό στην Οικονομική Ιστορία, απέδειξε ότι η αυταρέσκεια και οι θεωρητικές παρωπίδες δεν έχουν πολιτική χροιά. Η πρώτη του απόφαση ήταν να απομακρύνει τον μόνιμο διευθυντή του υπουργείου Οικονομικών κ. Σκόλαρ, ο οποίος είχε υπηρετήσει έξι πρωθυπουργούς και των δύο κομμάτων. Ως υπουργός Βιομηχανίας, είχε καταργήσει το Συμβούλιο Βιομηχανικής Στρατηγικής, και ως υπουργός Οικονομικών δεν ενέπλεξε στον προϋπολογισμό του το Ανεξάρτητο Γραφείο Προϋπολογισμού. Αγνόησε τις συμβουλές του υπηρεσιακού επιτελείου του, γιατί, όπως και ο καθ’ ημάς κ. Βαρουφάκης, είχε την αυταπάτη της «βαθύτερης γνώσης».
Το ίδιον των λαϊκιστών, τόσο στη Δεξιά όσο και στην Αριστερά, είναι η πίστη στις εύκολες ακραίες λύσεις. Το ίδιον των αυτάρεσκων είναι η ιδέα ότι έχουν τη λύση, την οποία οι δύσμοιροι ειδήμονες αδυνατούν να αντιληφθούν. Δυστυχώς, η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Οι ειδήμονες που έχουν ασχοληθεί με την εξέταση των προβλημάτων σε βάθος, τις περισσότερες φορές δίνουν μια ρεαλιστική ανάλυση που δεν ακολουθείται απλώς γιατί είναι πολιτικά δύσκολη. Το πραγματικό κατεστημένο είναι το πλέγμα των συμφερόντων στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα. Ο εχθρός είναι η αδράνεια και η απέχθεια προς τη διαρθρωτική αλλαγή, ίδιον όλων των οργανισμών, με διαβαθμίσεις, σε όλες τις χώρες. Αυτό που απαιτείται δεν είναι «μια ιδιοφυής ιδέα», αλλά συστηματική δουλειά που μπορεί να επιφέρει αλλαγή στο πώς διαρθρώνεται μια οικονομία και πώς οργανώνεται ένα κράτος.
Η Αγγλία στροβιλίζεται στη σκιά του Brexit, επιστέγασμα της «μαγικής σκέψης», η οποία, όπως επισήμανε η συντριπτική πλειονότητα των ειδημόνων, θα ήταν από κακή έως καταστροφική. Η σημερινή κρίση έρχεται από την ίδια πηγή, και μπορεί να κακοφορμίσει. Οπως (τι ειρωνεία!) σωστά επισήμανε ο ίδιος ο κ. Βαρουφάκης σε συνέντευξή του στο ΒΒC, η εμμονή στην οικονομικά και πολιτικά παράλογη συνταγή θα επιφέρει περαιτέρω συρρίκνωση από τον περιορισμό των δημοσίων δαπανών, την πτώση των τιμών των κατοικιών και την επισφάλεια του οικονομικού περιβάλλοντος. Το πολιτικό αποτέλεσμα, πάντως, δείχνει ότι οι Αγγλοι μάλλον μαθαίνουν πιο γρήγορα από τους Ελληνες, με τους Εργατικούς να προαλείφονται ήδη ως η επόμενη κυβέρνηση. Αυτό που μένει να φανεί είναι αν θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν και τα βαθύτερα αίτια του προβλήματος – τη «μαγική σκέψη», την αυταρέσκεια και την περιφρ-όνηση των ειδημόνων.
* Ο κ. Μιχαήλ Γ. Ιακωβίδης (www.jacobides. com) κατέχει την Εδρα Sir Donald Gordon Chair Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας στο London Business School όπου είναι καθηγητής Στρατηγικής.
