Στις τελευταίες γραμμές του βιβλίου του «Ντοκουμέντα μιας εποχής» που εκδόθηκε το 2007 ο Γλαύκος Κληρίδης προβαίνει στην απαισιόδοξη εκτίμηση ότι «η παράταση της εκκρεμότητας του Κυπριακού σε βάθος χρόνου σε ένα μόνο αποτέλεσμα οδηγεί: σε αναγνώριση νομικής οντότητας του de facto καθεστώτος έστω και χωρίς κυριαρχία». Για να προσθέσει ότι «έτσι θα ησύχαζε και η ψυχή του Ετζεβίτ, ο οποίος πάντοτε υποστήριζε, με κομπασμό και σιγουριά, ότι είχε λύσει το Κυπριακό επί του εδάφους και δεν βιαζόταν να αποδεχθεί λύση ομοσπονδίας, επειδή ο χρόνος τελικά θα νομιμοποιούσε τη δική του λύση.
Ο Κληρίδης δυστυχώς είχε δίκαιο. Μισό αιώνα μετά την τουρκική εισβολή η προοπτική μιας συμφωνημένης λύσης έχει απομακρυνθεί και η διχοτόμηση της Κύπρου έχει εδραιωθεί στην πιο σκληρή της μορφή. Τοποθετήσεις από την ελληνική πλευρά που τονίζουν πως «δεν θα συμβιβαστούμε ποτέ με τη διχοτόμηση», «δεν θα συναινέσουμε ποτέ στη νομιμοποίηση της κατοχής» και «δεν θα σταματήσουμε ποτέ να αγωνιζόμαστε για την επανένωση της πατρίδας μας», έστω και εάν γίνονται με απόλυτα ειλικρινή διάθεση, καθόλου δεν αναιρούν τη στυγνή πραγματικότητα. Ακόμη και εάν η τουρκική πλευρά επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και δεχτεί να συζητήσει ξανά στη βάση της ομοσπονδίας, οι πιθανότητες κατάληξης σε συμφωνημένη λύση είναι εξαιρετικά μικρές.
Κατ’ ακρίβεια ο ελληνισμός βρίσκεται πλέον αντιμέτωπος με μια Τουρκία πιο επιθετική και αναθεωρητική από ποτέ. Μια Τουρκία που έχει απομακρυνθεί από τη Δύση, που θεωρεί ότι έχει αποκτήσει αυξημένο βάρος και ισχύ και που μπορεί, συνεπώς, να κινείται ως αυτόνομος δρων. Παρά την καλοδεχούμενη ύφεση που καταγράφεται τον τελευταίο χρόνο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, η Τουρκία δεν έχει αποσύρει ούτε ένα ιώτα από την απαράδεκτη λίστα των διεκδικήσεών της και εξακολουθεί να διεκδικεί την επικυριαρχία στην Ανατολική Μεσόγειο με βασικό εργαλείο τη στρατιωτική της ισχύ. Συνιστά, δηλαδή, ευθεία απειλή για την ασφάλεια και επιβίωση του ελληνισμού.
Την ίδια ώρα όμως, ούτε η Ελλάδα είναι η αποδυναμωμένη χώρα του 1974, ούτε η Κύπρος είναι κράτος υπό κατάρρευση, όπως ήταν μετά την εισβολή. Τα δύο κράτη είναι εδραιωμένες φιλελεύθερες δημοκρατίες, έχουν κερδίσει επάξια τη θέση τους στην Ε.Ε., και έχουν ξεπεράσει τις πρόσφατες οικονομικές κρίσεις.
Το γεγονός ειδικότερα ότι η Κύπρος, παρά το πλήγμα της εισβολής και της συνεχιζόμενης κατοχής, αποτελεί σήμερα πλήρες μέλος της Ε.Ε., αποτελεί μια εξαιρετικά σημαντική εθνική επιτυχία. Η παρουσία και υπόσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας, που εκ των πραγμάτων λειτουργεί ως ένα δεύτερο ελληνικό κράτος στο νότιο υπογάστριο της Τουρκίας, περιορίζει σημαντικά τα πλεονεκτήματα που η Άγκυρα είχε εξασφαλίσει το 1974 και αμφισβητεί τους ευρύτερους τουρκικούς σχεδιασμούς. Όλα αυτά τα δεδομένα τα οποία διαμορφώθηκαν στη διάρκεια των τελευταίων 50 χρόνων, τόσο τα αρνητικά όσο και τα θετικά, πρέπει να αξιολογηθούν και να αποτελέσουν τη βάση ενός νέου ρεαλισμού.
Μια πολιτική ανάσχεσης της τουρκικής επιθετικής και αναθεωρητικής πολιτικής είναι η πρώτη προτεραιότητα. Και αυτό προϋποθέτει την αποφασιστική ενίσχυση του πολιτικού, οικονομικού και αμυντικού υπόβαθρου του ελληνισμού. Η ισχυρή οικονομία, η ισχυρή άμυνα, ο ξεκάθαρος δυτικός προσανατολισμός, η προσέγγιση της Κύπρου με το ΝΑΤΟ και ασφαλώς ο απόλυτος συντονισμός Αθηνών-Λευκωσίας είναι τα μέσα που θα επιτρέψουν σε Ελλάδα και Κύπρο να συγκρατήσουν τις πιέσεις της Τουρκίας, να αποφύγουν την περαιτέρω υπονόμευση της κυριαρχίας τους και διατηρήσουν την ειρήνη.
Κατ’ ακρίβεια, μέσω της ανάσχεσης πιθανώς να δημιουργηθούν και οι προϋποθέσεις κάποιας διαπραγμάτευσης με την Τουρκία. Η επιδίωξη επιμέρους συμφωνιών μεταξύ της ελληνικής και της τουρκικής πλευράς, στο πλαίσιο μιας βήμα προς βήμα προσέγγισης, θα μπορούσε να διαμορφώσει ευνοϊκότερα δεδομένα και να ξεκλειδώσει έστω εν μέρει το μέρισμα ειρήνης.
Σε κάθε περίπτωση, πρέπει πάση θυσία να διαφυλαχθούν όσα ο κυπριακός ελληνισμός διατήρησε και κέρδισε τα τελευταία πενήντα χρόνια και να επιχειρηθούν την ίδια ώρα βήματα που θα βελτιώνουν, έστω σταδιακά και εξελικτικά, την υφιστάμενη κατάσταση και θα αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο για μια συμφωνημένη συνολική λύση.
Ο Χάρης Γεωργιάδης είναι πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής, πρόεδρος του Ινστιτούτου Γλαύκος Κληρίδης και πρώην υπουργός Οικονομικών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το βιβλίο του «Νέος Ρεαλισμός: Το Κυπριακό 50 χρόνια από την τουρκική εισβολή» έχει εκδοθεί τον από τον εκδοτικό οίκο Παπαζήση.
