Στην Κύπρο οι συζητήσεις για θέματα παιδείας αναλίσκονται συνήθως σε ζητήματα που σχετίζονται με την οργάνωση της εκπαίδευσης στις διάφορες βαθμίδες της, όπως τελευταία με τα τετράμηνα και τα της προδημοτικής, όχι όμως με το μείζον, που είναι ο ρόλος, οι κατευθύνσεις και η ποιότητα της παιδείας στη σημερινή εποχή.
Και όμως. Η πολυδιάστατη κρίση που πλήττει σήμερα την ανθρωπότητα, είναι πρωτίστως κρίση του ίδιου του ανθρώπινου πολιτισμού που έχει τις ρίζες της στην παγκοσμιοποίηση των οικονομικών σχέσεων, στη θεαματική τεχνολογική εξέλιξη και τη κατάρρευση των κοινωνικών και πολιτισμικών προτύπων.
Η αχαλίνωτη κερδοσκοπία οδηγεί στην κοινωνική αποσύνθεση, την κοινωνική στέρηση, την περιθωριοποίηση και τη συντριβή. Η ανεξέλεγκτη οικονομία της αγοράς, συνδεδεμένη με τις χωρίς προηγούμενο τεχνολογικές καινοτομίες και ειδικότερα με την παγκοσμιοποίηση της τεχνολογίας και την κοινωνία των πληροφοριών δημιουργεί νέα πολιτιστικά πρότυπα και σχήματα, τα οποία απειλούν την ύπαρξη της παραδοσιακής πολιτιστικής φυσιογνωμίας και την έννοια της εθνικής ταυτότητας που συνδέεται άμεσα μαζί τους.
Το πιο σημαντικό ίσως απ’ όλα είναι ότι οι σαρωτικές τεχνολογικές αλλαγές και η παγκοσμιοποίηση συνέτειναν στο να αποδίδεται όλο και πιο παρωχημένος ρόλος στο Έθνος – Κράτος. Και αυτό όχι μόνο σε σχέση με τη διαχείριση της οικονομίας αλλά και της ιδιαίτερης πολιτιστικής και εθνικής φυσιογνωμίας. Η αποτελεσματικότητα του σύγχρονου Έθνους – Κράτους τείνει να εκλείψει οριστικά μετά την κατάργηση των συνόρων που ακολούθησε την παγκοσμιοποίηση.
Η αποτελεσματική απάντηση σε αυτές τις προκλήσεις είναι μια ισχυρή παιδεία, η οποία απέναντι στο φαινόμενο μιας απάνθρωπης παγκοσμιοποίησης θ’ αντιπαραβάλει την ανάγκη εξανθρωπισμού της. Που θα προτάξει αρχές και αξίες, την αλληλεγγύη, την ανακατανομή του πλούτου, την υποταγή της οικονομίας της αγοράς στις ανάγκες της κοινωνίας και των ανθρώπων, την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη δύναμη της γνώσης, τον διάλογο, τον πολιτισμό, την αντιμετώπιση των αιτίων της βίας και της τρομοκρατίας, τη βιώσιμη ανάπτυξη απέναντι στην ανατροπή της οικολογικής ισορροπίας. Τον δημοκρατικό έλεγχο απέναντι στην παντοδυναμία των Μ.Μ.Ε. και την κοινωνική λογοδοσία απέναντι στα φαινόμενα διαφθοράς και αδιαφάνειας. Φαινόμενα που δεν αντιμετωπίζονται μόνο με «αρχές κατά της διαφθοράς» αλλά πρωτίστως με την καλλιέργεια μιας κουλτούρας στο συνολικό εκπαιδευτικό σύστημα.
Χρέος της Παιδείας μας η συλλογική μας άμυνα απέναντι σε αυτά τα φθοροποιά φαινόμενα. Χρέος μας να ξανακτίσουμε μια νέα αντίληψη κοινωνικής αλληλεγγύης και συλλογικότητας. Με ευαισθησία και αποφασιστικότητα, έχοντας πάντοτε στο μυαλό ότι ένα σύστημα που ελέγχεται αποκλειστικά από την αδίστακτη κερδοσκοπία, αλλά και κοσμοπολίτικες θεωρίες και ιδεολογήματα, εξασθενίζουν τους άτυπους κοινωνικούς δεσμούς. Τους δεσμούς, οι οποίοι στηρίζουν τις κοινωνίες και αποτρέπουν εγκληματικές παράνομες, αντικοινωνικές συμπεριφορές, που οδηγούν στην εθνική απονεύρωση, την πολιτιστική ερήμωση, την εκπαιδευτική άπνοια, και την αποδυνάμωση του Έθνους και του Κράτους. Ο μεγάλος κίνδυνος από την παγκοσμιοποίηση των οικονομιών είναι μια ισοπέδωση των κοινωνιών, χωρίς αρχές, αξίες και οράματα. Και η απάντηση είναι μια παιδεία που θα προωθεί την αλληλεγγύη, την ελευθερία, την ισότητα, την κοινωνική δικαιοσύνη. Αλλά και θα σέβεται την ιστορία, τον πολιτισμό, τις εθνικές και πολιτιστικές μας ρίζες και παραδόσεις μακριά από ιδεολογήματα, σκοπιμότητες και κοσμοπολίτικους νεωτερισμούς.
Ο κ. Γιαννάκης Λ. Ομήρου είναι πρώην πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων.
