Του Κώστα Ιορδανίδη
«Ο καλύτερος και αποτελεσματικότερος τρόπος για τη διασφάλιση της ειρήνης στην Ευρώπη είναι να αποκόψουμε από τη Ρωσία κάποιες από τις όμορες περιοχές που απέκτησε μεταγενέστερα – τη Γεωργία, την Κιρκασία, την Κριμαία, τη Βεσσαραβία, την Πολωνία και τη Φινλανδία», έγραφε ο λόρδος Πάλμερστον στις 26 Μαΐου 1854.
«Εάν αυτές οι περιοχές αποσπώντο από αυτήν, η Ρωσία θα εξακολουθούσε να είναι μια τεράστια δύναμη, αλλά σε θέση λιγότερο πλεονεκτική για να επιτεθεί σε γειτονικές της χώρες», συνέχιζε ο Πάλμερστον. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι σε γενικές γραμμές αυτός είναι ο πυρήνας της πολιτικής που σταδιακώς διαμορφώθηκε στις ΗΠΑ μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού συστήματος στην Ευρώπη.
Και επειδή ο πόλεμος με μια πυρηνική δύναμη, όπως είναι η Ρωσία, είναι αδιανόητος στις μέρες μας, η «απόσπαση» όμορων χωρών προωθήθηκε διά της εις Ανατολάς επέκτασης του ΝΑΤΟ και με την ένταξη σε αυτό της Πολωνίας, της Ουγγαρίας, των Βαλτικών κρατών, της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας.
Ισως μια παρατήρηση του Ρώσου συγγραφέα και διανοητή Φιόντορ Νοστογιέφσκι να φώτιζε από διαφορετική γωνία τη σημερινή διαπάλη Ουάσιγκτον και Μόσχας περί του ουκρανικού ζητήματος.
Σε αντίθεση με τη Δύση, εμείς οι Ρώσοι «δεν κοιτάζουμε προς το μέλλον, αλλά στο παρελθόν και μάλιστα σε ένα πολύ μακρινό παρελθόν», έγραφε το 1877 στο Ημερολόγιό του.
Το γεγονός ότι η Ρωσία δέχθηκε από τη Δύση σειρά επιθέσεων –από την Πολωνία το 1605, τη Σουηδία το 1707, τη Γαλλία το 1812, τη Γερμανία το 1914 και εκ νέου το 1941– ήταν ο λόγος που θεωρήθηκε απαραίτητη η δημιουργία μιας νεκρής ή ουδετέρας ζώνης στα δυτικά σύνορά της, συνήθως διά προσαρτήσεως εδαφών κατά το παρελθόν.
Από την άποψη αυτή ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ακολουθεί –τόσο παλαιότερα, το 2008, στη Γεωργία όσο και σήμερα στην Ουκρανία– μια πάγια ρωσική πολιτική ασφαλείας. Αυτά είναι θέματα που απασχολούν στις μέρες μας κυρίως κάποιους συντηρητικούς αναλυτές στις ΗΠΑ.
Αντίθετα, στις Ηνωμένες Πολιτείες, ως νέα χώρα ακόμη στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, με νεανικό δυναμισμό, κυριαρχεί το όραμα της μονοκρατορίας.
Ως μια υπερδύναμη που δεν φέρει το βάρος ιστορικού παρελθόντος, διαμορφώνει τον ιδεολογικό πυρήνα με βάση τις επαναστατικές αρχές της Γαλλικής Επαναστάσεως του 1789 –«δημοκρατία», «ελευθερία»–, την επικράτηση των οποίων ανέλαβε ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, σε παγκόσμιο επίπεδο, ως ο ηγέτης του «ελευθέρου κόσμου».
Το έχει η μοίρα των αυτοκρατοριών να θέλουν να διαμορφώσουν την οικουμένη κατά τις αντιλήψεις τους. Κάτι ανάλογο έκανε και ο Πάλμερστον όταν επέβαλε ναυτικό αποκλεισμό στην Ελλάδα με το επιχείρημα ότι εθίγησαν τα δικαιώματα του Βρετανού Δον Πασίφικο, τα οποία όφειλε να προστατεύσει η αυτοκρατορία.
Αλλά επειδή σε αυτή τη χώρα ουδέποτε έλειψε η αίσθηση του χιούμορ, όταν το θέμα συζητήθηκε στο κοινοβούλιο το 1850, ο Ουίλιαμ Γλάδστον διερωτήθη εάν ο Πάλμερστον θεωρεί πως «πρέπει να ελέγχουμε τη μοχθηρία και τις παραβιάσεις των άλλων κρατών» περίπου «…ως γυμνασιάρχες σε επίπεδο παγκόσμιο». Σήμερα, άλλοι ανέλαβαν τον ρόλο του γυμνασιάρχη.
