Kathimerini.gr
Τασούλα Επτακοίλη
ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ – ΑΠΟΣΤΟΛΗ. To 1988, πριν κλείσει τα τριάντα του χρόνια, ήταν ήδη καθηγητής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης. Τότε αποφάσισε να κάνει το άλμα από τον ακαδημαϊκό χώρο στις επιχειρήσεις. Η Regeneron, η εταιρεία που ίδρυσε με τον καθηγητή Νευρολογίας στο Κορνέλ, Λίο Σλάιφερ, κατέχει σήμερα περισσότερες από εκατό πατέντες φαρμάκων: για το άσθμα, την ατοπική δερματίτιδα, τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, τον καρκίνο, μεταξύ άλλων, και ο Τζορτζ Γιανκόπουλος, γιος πάμφτωχων Ελλήνων μεταναστών από την Καστοριά, συγκαταλέγεται στους αδιαμφισβήτητους πρωταγωνιστές της διεθνούς βιοτεχνολογίας και είναι δισεκατομμυριούχος. «The medicine man», έτσι τον αποκαλούν στις ΗΠΑ. Ο άνθρωπος των φαρμάκων…
Ο πατέρας του έφυγε από την Ελλάδα αμέσως μετά τον Εμφύλιο. Μ’ ένα εμπορικό πλοίο πέρασε τον Ατλαντικό. «Αποβιβάστηκε σε μια ακτή της Αλαμπάμα και κατάφερε μετά πολλών βασάνων να φθάσει με τρένο στη Νέα Υόρκη, όπου ζούσε ένας θείος του, ελπίζοντας ότι θα τον καθοδηγούσε στο ξεκίνημά του. Πώς θα τον έβρισκε όμως; Δεν ήξερε ούτε μία αγγλική λέξη, η πόλη ήταν αχανής. Κατέληξε να περιπλανιέται στο Σέντραλ Παρκ απελπισμένος. Αλλά στάθηκε τυχερός, γιατί συνάντησε έναν παιδικό του φίλο από την Καστοριά. Εκείνος τον βοήθησε να πιάσει δουλειά σε ένα εργαστήριο επεξεργασίας γούνας, όπως σχεδόν όλοι οι συντοπίτες τους. Επιπλέον, η μικρή αδελφή του φίλου του έμελλε να γίνει γυναίκα του: η μητέρα μου», λέει στην «Κ» ο Τζορτζ Γιανκόπουλος.
Επαφή με τις ρίζες
Τον έχω συναντήσει στο γραφείο του, στο «αρχηγείο» της Regeneron, στο Ταριτάουν της πολιτείας της Νέας Υόρκης. «Στους γονείς μου οφείλω το ότι μου μετέδωσαν τη λαχτάρα για μόρφωση. Πίστευαν ότι με τα γράμματα η αδελφή μου κι εγώ θα εξασφαλίζαμε ένα καλύτερο μέλλον. Επιπλέον, μέσα από τις αφηγήσεις τους για την πατρίδα μας, για αρχαίους αλλά και νεότερους ήρωες, με έκαναν να νιώθω εκατό τοις εκατό Ελληνας. Μου έλεγαν ότι είμαι απόγονος του Αριστοτέλη και του Μεγάλου Αλεξάνδρου, επομένως μπορούσα να επιτύχω κάθε στόχο μου. Δεν με ενδιαφέρει αν είναι αλήθεια, μου αρκεί που αυτό έγινε κίνητρό μου για να προκόψω. Τέτοιες ιστορίες αφηγούμαι κι εγώ στα παιδιά μου: την Ουρανία-Σοφία, τον Ντάμη-Γιώργο, τον Λουκά-Αχιλλέα και τη Δήμητρα-Αλεξάνδρα».
Η αγάπη του για την επιστήμη γεννήθηκε από τα πρώτα χρόνια του σχολείου. Ηταν πολύ καλός, ιδιαίτερα στα Μαθηματικά. Ο πατέρας του ονειρευόταν να τον δει γιατρό: έτσι, και τον σεβασμό της κοινωνίας θα είχε, όπως υποστήριζε, και ένα ικανοποιητικό εισόδημα θα εξασφάλιζε. Ομως, όταν ήταν δεκατριών ετών, η γιαγιά του, που τον μεγάλωνε γιατί οι γονείς του εργάζονταν σκληρά και έλειπαν πάρα πολλές ώρες από το σπίτι, αρρώστησε από Αλτσχάιμερ. «Τότε αποφάσισα να γίνω ερευνητής ώστε να βρω το φάρμακο και να τη σώσω. Ελαβα μέρος, μάλιστα, σε έναν διαγωνισμό στο Γυμνάσιο Επιστημών του Μπρονξ, όπου φοιτούσα, και πήρα το πρώτο βραβείο γράφοντας για την αναγέννηση των νευρώνων του εγκεφάλου· Regeneration, μόνο αυτό είχα στο μυαλό μου. “Δεν θα γίνω γιατρός, αλλά επιστήμονας”, ανακοίνωσα στον πατέρα μου κι εκείνος ταράχτηκε γιατί ήξερε ότι όσοι ασχολούνταν με τη βασική έρευνα αμείβονταν με… ψίχουλα. Μια μέρα μού έδωσε ένα απόκομμα από τον “Εθνικό Κήρυκα”, την εφημερίδα της ομογένειας. Ηταν μια συνέντευξη του ελληνικής καταγωγής Ρόι Βάτζελος, που διέπρεπε στη Merck, τον κολοσσό παραγωγής φαρμάκων, ως επικεφαλής έρευνας και ανάπτυξης. “Αν πρόκειται να γίνεις επιστήμονας, τουλάχιστον γίνε σαν αυτόν”, μου είπε. Και τα έφερε έτσι η ζωή ώστε να συνεργαστούμε αργότερα με τον Ρόι, στη Regeneron, την οποία ονομάσαμε έτσι γιατί η αναγέννηση των εγκεφαλικών νευρώνων ήταν κοινό μας ενδιαφέρον».
Είκοσι χρόνια αποτυχίες
Η αρχή ήταν πολύ δύσκολη. «Τα πρώτα είκοσι χρόνια δεν είχαμε ούτε ένα εγκεκριμένο φάρμακο, μπαίναμε συνεχώς μέσα. Οι οικονομικές εφημερίδες έγραφαν ειρωνικά: “Αυτά συμβαίνουν όταν επιστήμονες έχουν το τιμόνι μιας εταιρείας· δεν ξέρουν τίποτα από επιχειρήσεις”. Εμείς όμως δεν το βλέπαμε ως αποτυχία. Θέλαμε να οδηγηθούμε σε τεχνολογίες που δεν υπήρχαν, νέες προσεγγίσεις, καινοτόμες θεραπείες», εξηγεί ο 65χρονος Γιανκόπουλος.
Γεννημένος στις ΗΠΑ από Ελληνες μετανάστες, ο Τζορτζ Γιανκόπουλος σήμερα συγκαταλέγεται στους αδια-μφισβήτητους πρωταγωνιστές της διεθνούς βιοτεχνολογίας
«Αν στόχος σου είναι να δημιουργήσεις κάτι μεγάλο, κάτι που δεν έχει ξαναγίνει, γνωρίζεις ότι οι περισσότερες πιθανότητες είναι εναντίον σου. Αν δεις ως αδιέξοδο τα εμπόδια που θα βρεις, είσαι καταδικασμένος. Αν όμως τα θεωρήσεις ως ευκαιρία για να μάθεις κάτι πολύτιμο για να βελτιωθείς και να ξανασχεδιάσεις την πορεία σου, τότε έρχεσαι ολοένα και πιο κοντά στην επιτυχία. Αυτό συνέβη στη δική μας περίπτωση».
Ο χώρος της βιοτεχνολογίας είναι ακραία δύσκολος και απαιτητικός. Μόνο μία στις εκατό προσπάθειες παραγωγής ενός νέου φαρμάκου έχουν αποτέλεσμα· οι υπόλοιπες εγκαταλείπονται έπειτα από χρόνια έρευνας και κλινικών δοκιμών, έχοντας κοστίσει στις εταιρείες εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια. Ακόμα δυσκολότερο είναι να εξασφαλιστεί έγκριση κυκλοφορίας από τον FDA, τον αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων.
Οι επιδόσεις της Regeneron σε αυτά τα πεδία είναι εντυπωσιακές: σήμερα κυκλοφορούν στην αγορά δεκατρία εγκεκριμένα φάρμακά της, τα οποία αφορούν περίπου τριάντα νοσήματα. «Μπορεί να μην καταφέραμε να επικεντρωθούμε στο Αλτσχάιμερ και στις άλλες νευροεκφυλιστικές ασθένειες, όπως ήταν ο αρχικός μας στόχος, αλλά ποτέ δεν φανταζόμουν ότι θα είχαμε τόσο μεγάλο αντίκτυπο στις ζωές των ανθρώπων, ότι θα είχαμε βοηθήσει εκατομμύρια ασθενείς σε όλο τον κόσμο».
H έρευνα που πραγματοποιείται στα εργαστήριά τους –με επικεφαλής επιστήμονα τον επίσης ελληνικής καταγωγής, από την Κοζάνη, Χρήστο Κυρατσού– εστιάζει και στον καρκίνο. Πόσο απέχουμε από το να βρεθεί θεραπεία και γι’ αυτή την ασθένεια; «Είμαι ένας απαισιόδοξος οπτιμιστής», απαντά ο Τζορτζ Γιανκόπουλος. «Πιστεύω ότι όλα είναι δυνατά. Αλλωστε έχουμε καταφέρει να μετατρέψουμε σε χρόνιες νόσους ορισμένες μορφές καρκίνων που προηγουμένως ήταν ανίατες και ισοδυναμούσαν με θανατική καταδίκη. Ομως ο καρκίνος δεν είναι μία ασθένεια, είναι χιλιάδες διαφορετικές. Είμαστε κοντά στο να τον νικήσουμε και βρίσκουμε όλο και πιο αποτελεσματικά όπλα εναντίον του, λοιπόν, αλλά ο δρόμος που έχουμε ακόμα να διανύσουμε θα είναι δύσβατος».
Η αγορά του αδυνατίσματος
Η συζήτηση έρχεται και στο θέμα των φαρμάκων που βοηθούν στην απώλεια βάρους. Σκοπεύει η Regeneron να μπει σε αυτή την αγορά που γνωρίζει πρωτοφανή άνθηση; «Θα είχαμε… αυτοκτονικές τάσεις αν δεν το κάναμε», απαντά γελώντας ο Τζορτζ Γιανκόπουλος. «Ομως, αυτό θα συμβεί όταν θα είμαστε έτοιμοι. Πέρα από διάφορες ανεπιθύμητες ενέργειες –ναυτία, διάρροια, αφυδάτωση–, τα σκευάσματα που σήμερα κυκλοφορούν συμβάλλουν στο να χαθεί κυρίως μυϊκή μάζα. Οταν σταματάει κανείς να τα παίρνει, ξαναπαίρνει βάρος· κυρίως λίπος, όμως. Εμείς δουλεύουμε πυρετωδώς με στόχο να παρουσιάσουμε ένα φάρμακο που θα εξασφαλίζει ένα πιο υγιές αδυνάτισμα».
Στην πρώτη γραμμή
Στη διάρκεια της πανδημίας ο Γιανκόπουλος και οι συνεργάτες του βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή του πολέμου με τον κορωνοϊό. Τα μονοκλωνικά αντισώματα που παρήγαγαν στα εργαστήρια της εταιρείας τους έσωσαν χιλιάδες ζωές, χορηγήθηκαν μάλιστα και στον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ όταν διαγνώστηκε θετικός στον ιό τον Οκτώβριο του 2020.
Συνέβαλαν η ετοιμότητα και η αποτελεσματικότητα που έδειξε η βιομηχανία φαρμάκων στο να αλλάξει ο τρόπος που κάποιοι άνθρωποι τη βλέπουν, ειδικά οι πιο καχύποπτοι; «Για ένα μικρό διάστημα, ναι. Στη συνέχεια πολλοί ξέχασαν τα επιτεύγματά μας, αυτά που οι ίδιοι χαρακτήριζαν θαυμαστά και μας αποκαλούσαν ήρωες. Ενα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας εκτιμά πραγματικά τους επιστήμονες, τους σέβεται και τους εμπιστεύεται, δεν είναι όμως ευκαταφρόνητος ο αριθμός εκείνων που μας βλέπουν με δυσπιστία, ακόμα και εχθρότητα. Κι όμως, μέσω της επιστήμης και της καινοτομίας θα δοθούν λύσεις στα προβλήματα και στους κινδύνους που απειλούν την ανθρωπότητα – από τις ασθένειες μέχρι την κλιματική κρίση».
