Kathimerini.gr
Ένας από τους πιο θανατηφόρους καρκίνους μπορεί να προληφθεί ή να ανιχνευθεί σε ιάσιμο στάδιο, αν ακολουθήσετε τις συστάσεις για προσυμπτωματικό έλεγχο.
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι η δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία (American Cancer Society – ACS). Τα καλά νέα είναι ότι το ποσοστό των θανάτων έχει μειωθεί σταθερά τις τελευταίες δεκαετίες στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (ωστόσο μεταξύ των ατόμων κάτω των 55 ετών, τα ποσοστά θανάτου από καρκίνο του παχέος εντέρου έχουν αυξηθεί αργά, αλλά σταθερά, από το 2008).
Οι ειδικοί θεωρούν ότι ο κύριος λόγος για τη μείωση αυτή είναι η διενέργεια περισσότερων προδιαγνωστικών ελέγχων για τον καρκίνο του παχέος εντέρου. «Με τον προδιαγνωστικό έλεγχο μπορούν να βρεθούν και να αφαιρεθούν πολύποδες –η ανάπτυξη παθολογικού ιστού– πριν μπορέσουν να εξελιχθούν σε καρκίνο», λέει ο δρ Osama Rahma, ογκολόγος παθολόγος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Dana-Farber Cancer Institute.
Η ηλικία έχει σημασία
Το μήνυμα είναι σαφές: εξεταστείτε. Πότε όμως πρέπει να ξεκινήσετε, για πόσο διάστημα θα πρέπει να συνεχίσετε να κάνετε ελέγχους και ποιες είναι οι καλύτερες μέθοδοι;
Πρώτον, οι πιο πρόσφατες κατευθυντήριες οδηγίες για τον προδιαγνωστικό έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου από την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία (ACS) προτείνουν τα παρακάτω για τα άτομα που διατρέχουν μέσο κίνδυνο:
➤ Θα πρέπει να ξεκινούν τον τακτικό προδιαγνωστικό έλεγχο σε ηλικία 45 ετών.
➤ Υγιή άτομα με προσδόκιμο ζωής άνω των 10 ετών θα πρέπει να συνεχίζουν τον τακτικό προδιαγνωστικό έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου μέχρι την ηλικία των 75 ετών.
➤ Για τα άτομα ηλικίας 76 έως 85 ετών, ο προδιαγνωστικός έλεγχος θα πρέπει να βασίζεται στις προτιμήσεις κάθε ατόμου, το προσδόκιμο ζωής, την υγεία και τα αποτελέσματα προηγούμενων ελέγχων.
➤ Μετά την ηλικία των 85 ετών, ο έλεγχος ρουτίνας θα πρέπει να διακόπτεται, καθώς πιθανότερο είναι να προκαλέσει βλάβη παρά να ωφελήσει.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα παραπάνω αφορούν τον «μέσο κίνδυνο». Δηλαδή, άτομα που δεν είχαν πολύποδες στο παχύ έντερο, δεν έχουν οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου και δεν έχουν διαγνωστεί με κάποια φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, όπως ελκώδη κολίτιδα ή νόσο του Crohn, οι οποίες αυξάνουν τον κίνδυνο.
«Εκείνοι που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο θα πρέπει να ελέγχονται νωρίτερα, σε μικρότερη ηλικία και πιο συχνά, ανάλογα με τον ατομικό τους κίνδυνο», επισημαίνει ο δρ Rahma.
Άλλοι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου περιλαμβάνουν την παχυσαρκία και την καθιστική ζωή, το κάπνισμα και την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ. Παρότι η ηλικία στην οποία θα πρέπει να ξεκινήσετε τον προδιαγνωστικό έλεγχο αν έχετε κάποιον από αυτούς τους παράγοντες κινδύνου δεν αλλάζει, οι παράγοντες αυτοί καθιστούν ακόμη σημαντικότερο για εσάς να ακολουθείτε τις συστάσεις.
Οι προσυμπτωματικοί έλεγχοι εμπίπτουν σε δύο κατηγορίες: τον ενδοσκοπικό έλεγχο και την εξέταση κοπράνων. Παρακάτω θα βρείτε μια σύντομη περιγραφή για κάθε κατηγορία.
Ενδοσκοπικός έλεγχος
Οι ενδοσκοπικές εξετάσεις επιτρέπουν στον γιατρό να δει στο εσωτερικό του παχέος εντέρου, είτε απευθείας είτε ψηφιακά με τη χρήση αξονικής τομογραφίας. Υπάρχουν τρία είδη:
➤ Κολονοσκόπηση. Η καλύτερη επιλογή για τον προδιαγνωστικό έλεγχο των πολυπόδων και του πρώιμου καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η κολονοσκόπηση. «Η εξέταση προσφέρει την πιο πλήρη εικόνα ολόκληρου του παχέος εντέρου», λέει ο δρ Rahma.
Πώς γίνεται; Ένας λεπτός, εύκαμπτος σωλήνας –περίπου στο πάχος ενός δαχτύλου– εισάγεται στο παχύ έντερο. Μια βιντεοκάμερα που βρίσκεται στο άκρο του στέλνει εικόνες σε μια οθόνη. Αν παρατηρηθούν πολύποδες, ο γιατρός μπορεί να προχωρήσει σε βιοψία ή να τους αφαιρέσει. Η εξέταση διαρκεί περίπου 30 λεπτά.
«Αν δεν υπάρχουν πολύποδες ή άλλες ανησυχητικές ανωμαλίες, τότε η κολονοσκόπηση δεν χρειάζεται να επαναληφθεί για τα επόμενα 10 χρόνια», επισημαίνει ο δρ Rahma. «Αν αφαιρεθούν προκαρκινικοί πολύποδες, ο γιατρός σας μπορεί να προτείνει μια επόμενη κολονοσκόπηση σε περίπου τρία με πέντε χρόνια».
Τα μειονεκτήματα της κολονοσκόπησης είναι ότι είναι ήπια επεμβατική, απαιτεί νάρκωση και η προετοιμασία είναι δυσάρεστη — θα πρέπει να αφιερώσετε τουλάχιστον μια ημέρα για «προετοιμασία του εντέρου», ώστε να καθαρίσει το παχύ έντερο από κόπρανα, λέει ο δρ Rahma. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πολλοί αναβάλλουν την εξέταση.
Ωστόσο, για να εξεταστείτε κατά το δυνατόν πιο διεξοδικά και να γνωρίζετε πού βρίσκεστε όσον αφορά τον καρκίνο του παχέος εντέρου, θα πρέπει να κάνετε την κολονοσκόπηση όχι αργότερα από την ηλικία των 50 ετών, σύμφωνα με τον δρ Rahma.«Αν δεν έχετε κάνει μία κολονοσκόπηση μέχρι τότε, πρέπει να την κάνετε», τονίζει. Αν ο κίνδυνος που διατρέχετε είναι υψηλότερος από τον μέσο όρο, μπορεί να χρειαστείτε να την κάνετε νωρίτερα.
➤ Ευέλικτη σιγμοειδοσκόπηση. Είναι παρόμοια με την κολονοσκόπηση, με τη διαφορά ότι η βιντεοκάμερα είναι συνδεδεμένη σε έναν μικρότερο και λεπτότερο σωλήνα.
Η προετοιμασία του εντέρου είναι απαραίτητη, όπως και με την κλασική κολονοσκόπηση, αλλά είναι πιο απλή, επειδή μόνο το ορθό και το κατώτερο τμήμα του παχέος εντέρου πρέπει να είναι καθαρά. Η διαδικασία συνήθως δεν απαιτεί νάρκωση.
Το μειονέκτημα είναι ότι ο γιατρός είναι σε θέση να εξετάσει μόνο το κατώτερο ένα τρίτο του παχέος εντέρου. «Αυτή είναι η περιοχή του παχέος εντέρου όπου συχνά εντοπίζονται πολύποδες, ωστόσο η διαδικασία δεν εξετάζει ολόκληρο το παχύ έντερο», λέει ο δρ Rahma. «Επίσης, ο γιατρός μπορεί να αφαιρέσει πολύποδες μόνο από την περιοχή που έχει εξετάσει». Αν δεν υπάρχουν ευρήματα, η εξέταση επαναλαμβάνεται κάθε πέντε χρόνια.
Αυτή είναι μια επιλογή αν δεν αισθάνεστε έτοιμοι για ολική κολονοσκόπηση, λέει ο δρ Rahma. Αλλά να θυμάστε ότι αν βρεθούν προκαρκινικοί πολύποδες, πιθανότατα θα χρειαστείτε μια ολική κολονοσκόπηση ούτως ή άλλως για να βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχουν άλλοι πολύποδες που το σιγμοειδοσκόπιο δεν ήταν δυνατό να προσεγγίσει.
➤ Αξονική ή εικονική κολονοσκόπηση. Σε αυτή την περίπτωση, ο γιατρός χρησιμοποιεί αξονική τομογραφία για να δει όλο το παχύ έντερο. Απαιτείται παρόμοια προετοιμασία του εντέρου όπως με την κολονοσκόπηση, αλλά χωρίς νάρκωση. Η εξέταση γίνεται συνήθως κάθε πέντε χρόνια αν δεν βρεθούν πολύποδες.
Το κύριο θετικό της εικονικής κολονοσκόπησης είναι ότι πρόκειται για έναν λιγότερο επεμβατικό τρόπο απεικόνισης ολόκληρου του παχέος εντέρου σε σύγκριση με την παραδοσιακή κολονοσκόπηση. Ωστόσο, υπάρχουν μειονεκτήματα. Για παράδειγμα, μπορεί να μην εντοπίσει ή να υπερεκτιμήσει τους πολύποδες. Και σε περίπτωση που εντοπιστούν πολύποδες, η κολονοσκόπηση (και μια ακόμη προετοιμασία του εντέρου) θα είναι απαραίτητη.
Να θυμάστε ότι η επιλογή είτε μιας ευέλικτης σιγμοειδοσκόπησης ή της εικονικής κολονοσκόπησης δεν αποκλείει το να υποβληθείτε και σε κολονοσκόπηση κάποια στιγμή, λέει ο δρ Rahma.
Η κλασική κολονοσκόπηση θα πρέπει πάντα να θεωρείται ως η Νο 1 επιλογή σας, ειδικά αν δεν είχατε κάνει ποτέ. Ωστόσο, μπορεί να υπάρχουν λόγοι για τους οποίους δεν μπορείτε να υποβληθείτε σε κολονοσκόπηση, όπως ο αυξημένος κίνδυνος επιπλοκών λόγω σοβαρής καρδιοπάθειας ή κάποιας άλλης υποκείμενης νόσου. «Σε αυτές τις περιπτώσεις, μια περιοδική σιγμοειδοσκόπηση ή αξονική κολονοσκόπηση είναι λογικές εναλλακτικές λύσεις», λέει ο δρ Rahma.
Ανάλυση κοπράνων
Οι αναλύσεις κοπράνων είναι η δεύτερη μέθοδος προσυμπτωματικού ελέγχου. Οι εξετάσεις αυτές είναι αρκετά δημοφιλείς γιατί είναι εύκολες και δεν απαιτείται προετοιμασία του εντέρου. Το μειονέκτημά τους είναι ότι δεν είναι τόσο ακριβείς όσο μια κολονοσκόπηση και φέρουν τον κίνδυνο ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων (δηλαδή, αποτελέσματα που δείχνουν ένα πρόβλημα που δεν υπάρχει). «Είναι κατάλληλες για τα άτομα που δεν είναι έτοιμα για ολική κολονοσκόπηση, αλλά θέλουν να υποβληθούν σε προσυμπτωματικό έλεγχο με κάποιον τρόπο», λέει ο δρ Rahma.
Ακολουθούν τρία είδη τεστ κοπράνων, τα οποία γίνονται στο σπίτι και κατόπιν τα δίνετε για ανάλυση είτε μέσω του γιατρού σας είτε σε ένα εργαστήριο:
➤ Έλεγχος υψηλής ευαισθησίας για ανεύρεση λανθάνουσας απώλειας αίματος στα κόπρανα (gFOBT). Δείγματα κοπράνων τοποθετούνται σε μια δοκιμαστική κάρτα επικαλυμμένη με μια ουσία που ονομάζεται γουαϊακόλη, η οποία μπορεί να ανιχνεύσει αίμα στα κόπρανα. Η ανίχνευσή του αποτελεί πιθανή ένδειξη πολύποδα ή καρκίνου. Συχνά διεξάγεται ετησίως.
➤ Ανοσοχημικός έλεγχος κοπράνων (FIT). Όπως και ο gFOBT, αυτή η εξέταση χρησιμοποιεί δείγματα κοπράνων, αλλά διαθέτει αντισώματα για τον εντοπισμό αίματος. Διενεργείται επίσης ετησίως.
➤ Τεστ DNA κοπράνων πολλαπλής στόχευσης. Κυκλοφορεί με την εμπορική ονομασία Cologuard και συνδυάζει τον ανοσοχημικό έλεγχο με μια ανάλυση που αναζητεί τροποποιημένο DNA στα κόπρανα. Αποστέλλεται ολόκληρο δείγμα κοπράνων σε ένα διαγνωστικό εργαστήριο. Πραγματοποιείται κάθε ένα με τρία χρόνια.
Και πάλι, έχετε υπόψη ότι ένα θετικό αποτέλεσμα από τις εξετάσεις κοπράνων ακολουθείται από κολονοσκόπηση.
