Του Παύλου Νεοφύτου
Οι πολύ χαμηλές –σύμφωνα με μετρήσεις μελετών, όπως της Κεντρικής Τράπεζας το 2021– επιδόσεις των Κυπρίων σε βασικά θέματα του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού και οι αρνητικές συνέπειες για τα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις και την οικονομία στο σύνολό της, ήρθαν για ακόμη μία φορά στο προσκήνιο, με αφορμή το διεθνές συνέδριο για το θέμα, που διοργάνωσε την περασμένη Παρασκευή η Κεντρική Τράπεζα, όπου ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης εξήγγειλε την ένταξη της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης ως παρεμβατικό πρόγραμμα σε όλα τα τμήματα της Γ΄ γυμνασίου από την επόμενη χρονιά. Την ίδια ώρα, ακαδημαϊκοί του κλάδου των Χρηματοοικονομικών χαιρετίζουν τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία, που εστιάζει στους νέους, ως πρώτο βήμα για την ενίσχυση της χρηματοοικονομικής κουλτούρας και παιδείας, ωστόσο ζητούν με επιχειρηματολογία τη δημιουργία αυτόνομου μαθήματος, ακολουθώντας και η Κύπρος μία τάση που επικρατεί σήμερα στις ΗΠΑ και εξαπλώνεται σιγά-σιγά διεθνώς, αλλά και τη δημιουργία πλατφόρμας, όπου όλοι οι πολίτες θα μπορούν να ενημερώνονται και να εκπαιδεύονται. Από την πλευρά του το υπουργείο Παιδείας το οποίο βρίσκεται σε στάδιο μελέτης των σεναρίων, για το πόσες και πότε θα είναι οι ώρες εκπαίδευσης των μαθητών της Γ΄ γυμνασίου από την αρχή της νέας σχολικής χρονιάς, ζητά υπομονή και πίστωση χρόνου για το μεγάλο βήμα, που είναι ένα ανεξάρτητο μάθημα.
Επειδή ακόμα το υπουργείο δεν έχει αγγίξει αλλαγές που αφορούν το ωρολόγιο πρόγραμμα, δηλαδή τη βαρύτητα μαθημάτων, δεν μπορεί αυτή τη στιγμή να εισαγάγει το μάθημα Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού ως αυτόνομο, αλλά αυτό θα γίνει στο πλαίσιο των ευρύτερων αλλαγών που θα γίνουν, δήλωσε στην «Κ» η υπουργός Παιδείας Αθηνά Μιχαηλίδου, διευκρινίζοντας ότι το μάθημα θα είναι εμβόλιμο, σε πιλοτική βάση και για κάποιες ώρες ολόχρονα, αλλά για όλους τους μαθητές, ακολουθώντας το παράδειγμα της εισαγωγής της σεξουαλικής αγωγής στη μέση εκπαίδευση. Αμέσως μετά την περίοδο του Πάσχα, το υπουργείο θα εκδώσει αναλυτική εγκύκλιο για το θέμα.
Όπως τόνισε η κα Μιχαηλίδου, είναι πολύ σημαντική για το υπουργείο η απόφαση για επιμόρφωση όλων των μαθητών στο στάδιο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Η Γ΄ τάξη του γυμνασίου είναι μία καθοριστική, πρόσθεσε, χρονική στιγμή για έναν μαθητή, πριν από το τέλος του γυμνασιακού κύκλου και την επιλογή κλάδου. Όσον αφορά τη δημοτική εκπαίδευση, σημείωσε ότι για τη νέα σχολική χρονιά έχει επικαιροποιηθεί η ύλη στο μάθημα της Αγωγής Ζωής, όπου καλλιεργούνται δεξιότητες χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού. Διαβεβαίωσε ότι πλέον θα γίνει η αντίστοιχη επιμόρφωση για τους εκπαιδευτικούς της μέσης και δημοτικής εκπαίδευσης.
Η επαρκής γνώση των χρηματοοικονομικών αποτελεί βασικό εργαλείο για την ανάπτυξη υγιών χρηματοοικονομικών συνηθειών.
Ευάλωτοι οι νέοι
Υπάρχουν ιδιαίτερα ευάλωτες ομάδες σε σχέση με τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό, δήλωσε στην «Κ» ο καθηγητής Χρηματοοικονομικής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, Ανδρέας Μιλιδώνης, ο οποίος συμμετείχε ως ομιλητής στο πάνελ του διεθνούς συνεδρίου που διοργάνωσε την Παρασκευή η Κεντρική Τράπεζα. Αναφερόμενος στη σημασία της υποχρεωτικής εκπαίδευσης των μαθητών Γ΄ γυμνασίου, που ήταν και εισήγηση του Πανεπιστημίου Κύπρου μέσω της Ad Hoc Επιτροπής που συνέγραψε την Εθνική Στρατηγική για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό, εξήγησε ότι οι νέοι έχουν χαμηλότερα επίπεδα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, ιδιαίτερα όσοι δεν έχουν επαφή με οικονομικά στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ή με άλλο ποσοτικό κλάδο.
Την ίδια ώρα τόνισε ότι η εισαγωγή ενός μαθήματος χρηματοοικονομικής παιδείας σε περιστασιακή βάση, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τα μαθήματα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση αποτελεσματική επιλογή, θέση την οποία έχει ακόμη ένας ακαδημαϊκός, ο οποίος συμμετείχε στο συνέδριο, ο Παναγιώτης X. Ανδρέου, αναπληρωτής καθηγητής Χρηματοοικονομικής στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΤΕΠΑΚ). «Η χρηματοοικονομική παιδεία απαιτεί μια συστηματική και ολοκληρωμένη προσέγγιση. Και αυτό γιατί η εμπειρία από άλλες χώρες αλλά και η διεθνής βιβλιογραφία δείχνουν ότι οι περιστασιακές παρεμβάσεις δεν είναι αρκετές για να καλύψουν το εύρος και το βάθος των αναγκών που υπάρχουν σε αυτόν τον τομέα. Για παράδειγμα, το 2014 η Αγγλία υιοθέτησε το περιστασιακό μοντέλο για το μάθημα της χρηματοοικονομικής παιδείας. Σε πρόσφατο άρθρο που δημοσιεύθηκε στους Financial Times, επιστήμονες του χώρου επικρίνουν έντονα την περιστασιακή διδασκαλία του μαθήματος ως προβληματική και ως μια ″κενή νίκη″ της τότε κυβέρνησης της Αγγλίας», σημείωσε ο κ. Μιλιδώνης.
Η εισήγηση των δύο ακαδημαϊκών για ένα υποχρεωτικό μάθημα χρηματοοικονομικής παιδείας στα σχολεία βασίζεται στη διαπίστωση ότι η επαρκής γνώση των χρηματοοικονομικών αποτελεί βασικό εργαλείο για την ανάπτυξη υγιών χρηματοοικονομικών συνηθειών, και εν τέλει για την επίτευξη προσωπικής και κοινωνικής ευημερίας μακροπρόθεσμα. Παράλληλα τονίζουν ότι ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός μπορεί να συμβάλει στην καταπολέμηση της οικονομικής ανισότητας, τη μεγαλύτερη συμμετοχή των ατόμων στις χρηματιστηριακές αγορές, την αποφυγή επενδυτικών παγίδων, και την ενεργή συμμετοχή των ατόμων στην ηλεκτρονική τραπεζική.
Η ανάγκη πλατφόρμας
«Ένα μάθημα με βασικές έννοιες Χρηματοοικονομικών θα ήταν χρήσιμο, για να μπορεί ο κάθε πολίτης να γνωρίζει τι κάνει όταν, για παράδειγμα, θα συνάψει ένα δάνειο, όταν θα έχει έναν λογαριασμό στην τράπεζα και δεν γνωρίζει πώς θα τον διαχειριστεί, όταν θα θέλει να επενδύσει. Καθημερινώς βλέπουμε καινούρια θέματα, τα οποία οφείλουμε να ξεκινήσουμε να γνωρίζουμε από τη νεαρή ηλικία, για να κάνουμε καλή διαχείριση των οικονομικών μας», δήλωσε στην «Κ» ο βουλευτής του ΔΗΣΥ – μέλος της Επιτροπής Παιδείας της Βουλής και καθηγητής Οικονομικών στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου Μάριος Μαυρίδης.
Ανάφερε επίσης ότι αυτό που εξήγγειλε ο πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι το ελάχιστο που μπορεί να γίνει, τονίζοντας την ανάγκη μίας πλατφόρμας, όπου θα μπορούν οι πολίτες κάθε ηλικίας να ανατρέχουν για να ενημερώνονται, είτε με μικρό κείμενο, είτε με μικρό βίντεο, για κάθε θέμα Χρηματοοικονομικών, κάτι το οποίο εφαρμόζεται, τόνισε, σε χώρες του εξωτερικού. Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός στην Κύπρο θα συζητηθεί και στη Βουλή, σημείωσε ο κ. Μαυρίδης, η οποία, όπως εκτιμά, υποστηρίζει τη χρηματοοικονομική παιδεία πάρα πολύ και έχει πρόθεση να την ενισχύσει.
«Αμυνα» στον ψηφιακό κόσμο
Σε ερώτηση για το εάν οι συνθήκες της σύγχρονης εποχής καθορίζουν το προς τα πού θα κινηθεί η χρηματοοικονομική εκπαίδευση των μαθητών, ο κ. Μιλιδώνης, ο οποίος τόνισε ότι το θέμα του συνεδρίου της Κεντρικής Τράπεζας ήταν «Ψηφιακός Χρηματοοικονομικός Αλφαβητισμός», ώστε η Κεντρική Τράπεζα να αναδείξει τη σημασία των ψηφιακών εργαλείων που χρησιμοποιούνται για τη διαχείριση των χρημάτων μας, του εισοδήματός μας, των περιουσιακών μας στοιχείων κοκ., απάντησε ότι πρώτα πρέπει οι μαθητές να μάθουν τις βασικές αρχές της διαχείρισης του χρήματος, και μετά, το επόμενο βήμα να είναι η εκπαίδευσή τους πάνω σε θέματα ψηφιακής χρηματοοικονομικής παιδείας, όπως τα διάφορα προϊόντα που προσφέρουν αυτή τη στιγμή οι τράπεζες και οι πιθανοί «πειρασμοί» που βρίσκονται στον ψηφιακό κόσμο (εκτός των εποπτευόμενων πλαισίων), δηλαδή από άτομα, που μπορεί να υπόσχονται υψηλές αποδόσεις, μέσω διάφορων βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Είναι σημαντικό να ενημερώσουμε τον κόσμο ποιες από αυτές τις ″ευκαιρίες″, που βλέπουν στο Διαδίκτυο, πιθανόν να είναι ρεαλιστικές, ποιες πιθανόν να είναι απάτες κοκ. Προσπαθούμε, με απλά λόγια, να ανεβάσουμε την άμυνα του κόσμου, για οποιαδήποτε μορφή απάτης και άλλων ″πειρασμών″, που μπορεί να υπάρχουν στον ψηφιακό κόσμο», συμπλήρωσε.
