Του Παύλου Νεοφύτου
Σε μία περίοδο ανομβρίας η πρόσφατη ζημιά στο φράγμα του Μαυροκόλυμπου, έρχεται να προσθέσει ένα τρίτο συστατικό στο ήδη εκρηκτικό κοκτέιλ, το οποίο για το προσεχές καλοκαίρι δυσχεραίνει τη θέση της Κύπρου απέναντι στη λειψυδρία. Η αναγκαστική απώλεια προς τη θάλασσα ενός εκατομμυρίου και 400 χιλιάδων κ.μ. νερού ακολούθησε την καταστροφή της μονάδας αφαλάτωσης στην Πάφο, για την οποία μέχρι στιγμής είναι άγνωστο το πότε θα αποκατασταθεί από τον ανάδοχο, και την επισημοποίηση από το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων ότι οι τέσσερις νέες κινητές μονάδες αφαλάτωσης, τρεις για την επαρχία Λεμεσού και μία για την Πάφο, θα εγκατασταθούν μετά το καλοκαίρι, δηλαδή μετά την κρίσιμη περίοδο αναγκών, προκαλώντας τις έντονες αντιδράσεις των τοπικών φορέων.
Οι καταναλώσεις νερού
Για το άνομβρο 2024 οι καταγραφές του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων δείχνουν ότι οι παγκύπριες καταναλώσεις νερού από τα κυβερνητικά συστήματα για σκοπούς ύδρευσης τους κρίσιμους μήνες Μάιο - Σεπτέμβριο ήταν 48,3 εκατ. κ.μ. νερού, ενώ για την άρδευση την αντίστοιχη περίοδο 32 εκατ. κ.μ. νερού. Για τη φετινή χρονιά, η οποία μέχρι στιγμής δεν έχει δώσει τις επιθυμητές βροχοπτώσεις, ενώ έχει σημαδευτεί από συσσωρευμένες βραχυκυκλώσεις στα κρατικά αντανακλαστικά για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή από άποψη επάρκειας ύδατος, οι ίδιες ποσότητες και ελαφρώς αυξημένες λόγω επιπλέον εκτιμώμενων αναγκών για την ύδρευση της περιόδου Μαΐου - Σεπτεμβρίου 2025, δεν μπορούν προς το παρόν να θεωρούνται εγγυημένες από το κράτος, το οποίο μέχρι στιγμής περιορίζεται στη διαβεβαίωση ότι αυτός είναι ο στόχος, ενώ για την άρδευση είναι ειλημμένη η απόφαση ότι θα προσφερθούν προς τους γεωργούς χαμηλότερα ποσοστά νερού σε σχέση με τα ήδη μειωμένα περσινά.
Τα μέτρα του ΤΑΥ για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και οι αδυναμίες στον προγραμματισμό απασχολούν, όπως πληροφορείται η «Κ», την Ελεγκτική Υπηρεσία, η οποία είναι κοντά στην ολοκλήρωση ειδικής έκθεσης. Φωτογραφία: ΚΥΠΕ
«Μπάζει» ο προγραμματισμός
Τα πιο πάνω μαζεμένα προβλήματα η κοινή λογική θα τα ενέτασσε, με συγκεκριμένη επιχειρηματολογία, κάτω από την ομπρέλα ενός φτωχού ή ανύπαρκτου προγραμματισμού, όπου η ετοιμότητα και τα «Plan B» απουσιάζουν από τον κρατικό μηχανισμό. Δεδομένου ότι τα φράγματα θα έπρεπε να επιβλέπονταν ανά τακτά χρονικά διαστήματα και να συντηρούνταν, οι ανάδοχοι των μονάδων αφαλάτωσης θα έπρεπε να ελέγχονταν στενά από το ΤΑΥ για τα επίπεδα ασφάλειας των εγκαταστάσεων και η επαφή του υπουργείου Γεωργίας με εταιρείες παροχής κινητών μονάδων αφαλάτωσης θα έπρεπε να ήταν συνεχής, ώστε αυτές οι οποίες, όπως και τα γεωτρύπανα στον τομέα της ενέργειας αλλά και τα πτητικά μέσα στην πυρόσβεση, είναι δυσεύρετες, να έφταναν έγκαιρα στο νησί. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι τα μέτρα που λαμβάνει το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων για την προσαρμογή την Κύπρου στην κλιματική αλλαγή και οι αδυναμίες που εντοπίζονται στον προγραμματισμό του, απασχολούν, σύμφωνα με πληροφόρηση της «Κ», αυτό το διάστημα την Ελεγκτική Υπηρεσία, η οποία βρίσκεται κοντά στην ολοκλήρωση ειδικής έκθεσης, ώστε να δημοσιευτεί το προσεχές διάστημα, φέρνοντας στο φως ενδιαφέρουσες πληροφορίες.
Το προσωπικό
Πάντως, έναν δείκτη της προβληματικής λειτουργίας του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων έδωσε αυτές τις μέρες η ίδια η υπουργός Γεωργίας, Μαρία Παναγιώτου. Κληθείσα να εξηγήσει τους λόγους που οδήγησαν στη ζημιά στο φράγμα του Μαυροκόλυμπου αναφέρθηκε σε υποστελέχωση, η οποία αγγίζει και την ασφάλεια των 104 φραγμάτων της Κύπρου. Πριν από την οικονομική κρίση του 2013, υπήρχαν στελεχωμένα συνεργεία, τα οποία μπορούσαν να ανταποκριθούν σε ικανοποιητικό βαθμό στις απαιτήσεις συντήρησής τους. Με την πάροδο του χρόνου και τη μείωση σε προσωπικό, τόσο επιστημονικού (μηχανικοί) όσο και εργατοτεχνικού, τα συνεργεία αυτά συρρικνώθηκαν σε μία ομάδα. Σύμφωνα με την κα Παναγιώτου, όταν ανέλαβε καθήκοντα τον Ιανουάριο του 2024, η Υπηρεσία Ασφάλειας των Φραγμάτων είχε ένα άτομο. Αυτή τη στιγμή –ήδη από τον περσινό Μάρτιο– έχει δημιουργηθεί μια ομάδα πέντε ατόμων και αυτή η στελέχωση συνεχίζεται, όπως ανέφερε. Παράλληλα παραδέχθηκε ότι η στελέχωση στο ΤΑΥ δεν τους ικανοποιεί και θέλουν να αυξηθεί.
Όπως πληροφορείται η «Κ», σήμερα στο Τμήμα δεν υπάρχουν λειτουργοί, οι οποίοι ασχολούνται αποκλειστικά με την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, ετοιμάζοντας σχεδιασμούς. Σε περασμένες δεκαετίες, σε αντίθεση με σήμερα, το ΤΑΥ εσωτερικά ετοίμαζε πολλές μελέτες. Φτάνει να επισκεφτεί κανείς τη βιβλιοθήκη του, για να διαπιστώσει έναν τεράστιο όγκο δουλειάς που παραγόταν τις δεκαετίες ’60 - ’90. Την ίδια ώρα έξω στο πεδίο, ένα τεράστιο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα το Τμήμα, είναι να κρατήσει τους σταθμούς του, καθώς, σε αντίθεση με το παρελθόν, δεν έχει το απαραίτητο προσωπικό για τις υδρομετρήσεις.
Από το 2016 μέχρι σήμερα, μετά από απόφαση της κυβέρνησης Αναστασιάδη και επί υπουργίας Ν. Κουγιάλη, περίπου το μισό προσωπικό του ΤΑΥ ασχολείται με τα στερεά απόβλητα, εις βάρος της διαχείρισης του νερού. Φωτογραφία: ΚΥΠΕ.
Νερό και... σκουπίδια
Το ΤΑΥ όμως σήμερα είναι από τα πλέον «υδροκέφαλα» τμήματα του κράτους, με υπαλλήλους κατά πολύ περισσότερους σε σύγκριση με άλλα, όπως για παράδειγμα το Τμήμα Περιβάλλοντος. Ενδεχομένως να πρέπει να εστιάσει κανείς στην κατανομή του προσωπικού αυτού, εάν δηλαδή υπάρχουν κάποιοι τομείς υπερστελεχωμένοι και άλλοι υποστελεχωμένοι. Την ίδια ώρα πηγές που γνωρίζουν την εικόνα που επικρατεί στο ΤΑΥ, ανέφεραν στην «Κ» ως μέρος του προβλήματος και την απόφαση που πάρθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο τον Αύγουστο του 2015, επί κυβέρνησης Νίκου Αναστασιάδη και υπουργίας Νίκου Κουγιάλη, να αναλάβει το ΤΑΥ τον τομέα της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων. Το αποτέλεσμα είναι σήμερα οι μισοί λειτουργοί στο ΤΑΥ, που πριν τον Φεβρουάριο του 2016, όταν τέθηκε σε εφαρμογή η απόφαση ήταν αφιερωμένο με σημαντικές επιδόσεις στην αποστολή για την οποία ιδρύθηκε, να ασχολούνται με τα στερεά απόβλητα εις βάρος της διαχείρισης του νερού. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και το δύσκολο έργο της επιδιόρθωσης των μηχανημάτων της ΟΕΔΑ Πεντακώμου, όπου μέχρι σήμερα θάβονται καθημερινά χιλιάδες τόνοι σκουπιδιών, κατά παράβαση των νόμων του κράτους και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ένα ζήτημα που έχει εξελιχθεί σε μεγάλο σκάνδαλο. Οτιδήποτε έχει να κάνει με τα στερεά απόβλητα σήμερα σε παγκύπρια βάση, θα περάσει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο μέσα από τους λειτουργούς του ΤΑΥ.
Αναπτύξεις και μαρίνα
Η κυβέρνηση, η οποία έχει πλάνα για αναπτύξεις, τουριστικής και άλλης φύσεως, ενώ συγχρόνως έχει ευνοήσει τα τελευταία χρόνια την κάθοδο και εγκατάσταση στο νησί ενός μεγάλου αριθμού ξένων επιχειρήσεων και κατοίκων, οφείλει να δώσει απαντήσεις στην απορία που απασχολεί σήμερα τις συζητήσεις σε συναθροίσεις των πολιτών, εάν υπάρχουν οι απαραίτητες υποδομές για τη στήριξη των πιο πάνω, με την παροχή πόρων, όπως το νερό, να είναι θεμελιώδες προαπαιτούμενο. Πρέπει να ξεκαθαρίσει εάν θα δώσει έμπρακτη στήριξη στο Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων μέσα από πόρους, ώστε να υπάρχουν διαθέσιμες εναλλακτικές σε περιόδους ανομβρίας, όπως η τρέχουσα. Το ίδιο και η Βουλή, εάν θα συνεχίσει να «σταυρώνει» αναγκαία κονδύλια. Επίσης, κάτι που δεν επισημάνθηκε αυτές τις μέρες στη συζήτηση γύρω από τη ζημιά στο φράγμα του Μαυροκόλυμπου, είναι η τοποθεσία του, η οποία, σύμφωνα με τους κρατικούς σχεδιασμούς προορίζεται να φιλοξενήσει (ενδεχομένως η παροχή νερού να γίνει από το φράγμα), τη μαρίνα της Πάφου και άλλες ιδιωτικές αναπτύξεις στα γύρω υψώματα, όπως προωθούνται. Σε μία τέτοια περιοχή είναι που έγινε η πρόσφατη αστοχία, δημιουργώντας πολυεπίπεδους ανησυχητικούς συμβολισμούς.
