Του Παύλου Νεοφύτου
Τις ενστάσεις και τους προβληματισμούς εμπλεκομένων συναντά η πρόταση νόμου που κατέθεσε ο βουλευτής του ΔΗΣΥ, Κυριάκος Χατζηγιάννης, για τη θέσπιση νομικού πλαισίου που θα διέπει την ανάθεση και διενέργεια δημοσκοπήσεων για εκλογικές διαδικασίες ή δημοψηφίσματα. Τα όσα ειπώθηκαν την Τετάρτη σε συζήτηση στην Επιτροπή Θεσμών της Βουλής προμηνύουν μία μεγάλη και δύσκολη συζήτηση, καθώς μετά τον εντοπισμό κενών στην πρόταση ως έχει, θα επιχειρηθεί να ληφθούν υπόψη σωρεία ζητημάτων, όπως το ενδεχόμενο και ο βαθμός της αυτορρύθμισης, που παρατηρείται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η κατοχύρωση της ελευθερίας της έκφρασης και του Τύπου, η συμπερίληψη του διαδικτύου και των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης ως ελεγχόμενα πεδία και το αν ο νόμος πρέπει να αγγίξει και τα ίδια τα κόμματα, τα οποία, όπως λέχθηκε, στις μέρες μας αναθέτουν δημοσκοπήσεις, που ακολούθως διαχέονται στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης αποσπασματικά.
Ειδικότερα, η πρόταση νόμου καθορίζει τους όρους και τις προϋποθέσεις ανάληψης διενέργειας δημοσκοπήσεων, τον τρόπο και τον χρόνο διενέργειας, όπως και τον τρόπο εξαγωγής των συμπερασμάτων και τον τρόπο και τις προϋποθέσεις δημοσιοποίησης των αποτελεσμάτων. Προνοούνται επίσης διοικητικές κυρώσεις για την περίπτωση παραβίασης, εσκεμμένης ή μη, οποιασδήποτε πρόνοιας του υπό ψήφιση σχεδίου νόμου.
Προσπάθεια κρατισμού;
Στα αρχικά στάδια της συζήτησης, από πλευράς των τηλεοπτικων σταθμών και του Συνδέσμου Εκδοτών Εφημερίδων και Περιοδικών Κύπρου, ζητήθηκε να εξηγηθεί η φιλοσοφία πίσω από την παρουσία κυβερνητικών τμημάτων από το Υπουργείο Εσωτερικών, και της Ελεγκτικής Υπηρεσίας. «Η προσπάθεια είναι να υπάρχει ένας κρατικός κεντρικός φορέας, ο οποίος θα ελέγχει τις δημοσκοπήσεις; Δηλαδή σε κάποια στιγμή θα ελέγχει ο Γενικός Ελεγκτής και τις δημοσκοπήσεις;» διερωτήθηκε ο διευθύνων σύμβουλος του Συγκροτήματος ΔΙΑΣ, Χρύσανθος Τσουρούλλης, για να σημειώσει ότι διαβάζοντας το κείμενο της πρότασης νόμου, δεν μπορεί να κατανοήσει την παρουσία τους.
Όταν εκ μέρους του Συνδέσμου Εκδοτών Εφημερίδων και Περιοδικών Κύπρου, ο Δημήτρης Λοττίδης τόνισε ότι «βλέπω κρατικούς αξιωματούχους και δεν ξέρω ποιος θα ελέγχει», τοποθετήθηκε ο κ. Χατζηγιάννης, δίνοντας τη διαβεβαίωση ότι δεν πρόκειται για προσπάθεια δημιουργίας ή επέκτασης του κρατισμού, ιδίως σε θέματα που αφοτούν τη Δημοκρατία. Εξήγησε ότι οι κρατικές υπηρεσίες δεν κλήθηκαν να παρευρεθούν για να τους δοθεί ρόλος, αλλά διότι υπάρχουν πτυχές, όπως η προστασία προσωπικών δεδομένων, η αγορά και ο ανταγωνσμός, για τα οποία πρέπει να εισακουστούν.
Αυτορρύθμιση ή κρατικός έλεγχος;
Το ζήτημα της αυτορρύθμισης μέσω επαγγελματικών συνδέσμων παρά τη νομοθετική ρύθμιση, έθεσε στη συζήτηση ο κ. Παναγιώτης Παναγιώτου, εκ μέρους τους Συνδέσμου Επιχειρήσεων Δημοσκοπήσεων και Ερευνών Αγοράς Κύπρου. Αυτό προέκυψε παρουσιάζοντας το τοπίο που επικρατεί σήμερα στις ευρωπαϊκές χώρες, όπου, όπως τόνισε, μόνο το 20% από αυτές έχουν νομοθετική ρύθμιση στο θέμα των δημοσκοπήσεων και 40% έχουν αυτορρύθμιση μέσω επαγγελματικών συνδέσμων. Συγχρόνως παραδέχτηκε ότι για το υπόλοιπο 40% είναι αδιευκρίνιστο το πλαίσιο και πιθανόν να μην υπάρχει, όπως ισχύει, είπε, σήμερα για την Κύπρο. Ο κ. Παναγιώτου έθεσε ως προβληματισμό στη συζήτηση, ώστε να εξεταστεί, το κατά πόσο είναι – χωρίς η ΣΕΔΕΑΚ να λέει όχι-, σε κάποιον βαθμό δραστικό μέτρο η νομοθετική ρύθμιση.
Στην ιδέα της αυτορρύθμισης στάθηκε στην τοποθέτησή του και οι Λοττίδης και Τσουρούλλης, ζητώντας από τους βουλευτές να της δοθεί προσοχή, με την επιστράτευση επιστημόνων και ειδικών. Από την πλευρά των βουλευτών, ο πρόεδρος της Επιτροπής και βουλευτής του ΔΗΣΥ, Δημήτρης Δημητρίου, σχολίασε ότι η αυτορρύθμιση γίνεται ευλογία όταν λειτουργεί σωστά. Σημείωσε ότι προσωπικά τάσσεται υπέρ, φτάνει να γίνεται σωστά και να έχει αποτέλεσμα. Ο συνάδερφός του, Κυριάκος Χατσηγιάννης, είπε ότι βλέπει περιθώριο να γίνει ένας συνδυασμός αυτορρύθμισης και μηχανισμού ελέγχου του κράτους.
Ποιος ελέγχει τα κόμματα, το διαδίκτυο και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης;
Την αδυναμία της πρότασης νόμου να συμβαδίζει με τη σύγχρονη εποχή, καθώς δεν περιλαμβάνει ως πεδίο έλεγχου το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και τα ίδια τα κόμματα, που αναθέτουν δημοσκοπήσεις και ακολούθως διαχέονται στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης αποσπασματικά, τόνισε ο Δημήτρης Λοττίδης. «Αυτή τη στιγμή, όπως και στις τελευταίες εκλογές, έχουμε δει τη διασπορα φημών από δημοσκοπήσεις –σε εισαγωγικά ή χωρίς εισαγωγικά- στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, τα οποία δεν έχουν καμία λογοδοσία. Άρα πάμε τώρα να κάνουμε ένα νομικό πλαίσιο στα μέρη του συστήματός μας, τα οποία είναι ήδη ελεγχόμενα από διάφορους νόμους, αφήνοντας την ίδια ώρα ανεξέλεγκτο το ήδη ανεξέλεγκτο σύστημα», είπε.
Ο πρόεδρος της Επιτροπής και βουλευτής του ΔΗΣΥ, Δημήτρης Δημητρίου, σχολίασε ότι η αυτορρύθμιση γίνεται ευλογία όταν λειτουργεί σωστά.
Αυτός που αναθέτει και αυτός που πληρώνει
Επίσης κάλεσε τους βουλευτές να εξετάσουν τη συμπερίληψη σε προτάση νόμου του ποιος αναθέτει μία δημοσκόπηση που μεταδίδεται στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και ποιος την πληρώνει. Επεσήμανε ότι αυτό απουσιάζει από την πρόταση νόμου και είναι πολύ σημαντικό. Σε παρατήρηση του προέδρου της Επιτρπής Θεσμών και βουλευτή του ΔΗΣΥ, Δημήτρη Δημητρίου, ότι γίνεται αναφορά σε «ταυτότητα της δημοσκόπησης», ο κ. Λοττίδης τόνισε ότι «είναι άλλο η ταυτότητα, άλλο η ανάθεση και άλλο η πληρωμή», με τον κ. Χατζηγιάννη να συμφωνεί και να εκφράζει πρόθεση καταγραφής της παρατήρησης.
«Έχουμε δει παραδείγματα από πολιτικά κόμματα που κάνουν δημοσκοπήσεις, το καθένα τις δικές του, και αυτές να διαχέονται στο διαδίκτυο αποσπασματικά, χωρίς να παρουσιάζονται ολοκληρωμένα η ταυτότητα και το ερωτηματολόγιο. Κτίζουν ερωτηματολόγια από πριν, τα οποία βολεύουν την απάντηση», συμπλήρωσε ο κ. Λοττίδης, για να υπογραμμίσει ότι συνήθως αυτές οι ενέργεις δεν γίνονται από τα παραδοσιακά ΜΜΕ. «Θεώρώ ότι αυτός ο νόμος κυρίως θα πρέπει να στραφεί και στο πολιτικό σύστημα, δηλαδή να συμπεριληφθούν τα ίδια τα κόμματα, και στο διαδίκτυο και στα social media», πρόσθεσε.
Η ελευθερία της έκφρασης στα ΜΜΕ
Από την πλευρά της η πρόεδρος της Επιτροπής Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, Έλλη Κοτζαμάνη, η οποία εκπροσώπησε και τον ANT1, εξέφρασε δύο προβληματισμούς. Ο πρώτος αφορά στον κίνδυνο, που όπως είπε πλανάται πάνω από την πρόταση νόμου, να ποινικοποιηθεί η ελευθερία της έκφρασης στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης που παρουσιάζουν δημοσκοπήσεις. «Ο δεύτερος σχετίζεται με το γεγονός ότι συζητάμε για το θέμα των δημοσκοπήσεων σε μία χρονική στιγμή που η δημοσιογραφική κάλυψη των εκλογών είναι χαώδης, σε σχέση με το νομικό πλαίσιο που τη διέπει», πρόσθεσε. Ενδεικτικά ανέφερε ότι υπάρχουν διαφορετικές πρόνοιες στη νομοθεσία για το τι σημαίνει προεκλογική περίοδος, με αποτέλεσμα το ΡΙΚ να αρχίζει στους 6 μήνες πριν, οι ιδιωτικοί τηλεοπτικοι και ραδιοφωνικοί σταθμοί, με βάση της Αρχή Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου στους 3 μήνες, και ο Νόμος να ορίζει 40 μέρες πριν, όταν θα υποβάλλονται επισήμως οι υποψηφιότητες.
Τη συζήτηση απασχόλησε και το ερώτημα εάν οι ψηφοφόροι επηρεάζονται για την απόφασή τους στην κάλπη από τις δημοσκοπήσεις.
«Επιτείνεται η κακώς νοούμενη δυναμική που έχει το διαδίκτυο»
Την ανησυχία του για την εξ αμελείας ή με κατεύθυνση προσπάθεια ποινικοποιησης της ελευθερίας του λόγου, εξέφρασε ο κ. Τσουρούλλης. «Το τελευταίο διάστημα υπάρχει μία επαναλαμβανόμενη προσπάθεια έντονης διείσδυσης ενός είδους κρατισμού μέσα στις ελευθερίες του λόγου, σε ένα περιβάλλον, το οποίο, είτε μας αρέσει είτε όχι, έχει τις ρυθμίσεις του, με αποτέλεσμα να επιτείνεται ακόμη περισσότερο η κακώς νοούμενη δυναμική που έχει το διαδίκτυο και τα παρελκόμενά του», σημείωσε, για να προειδοποιήσει ότι «κάθε φορά που βάζουμε μία νέα ρύθμιση σε ‘’παζάρι’’ που είναι ήδη ρυθμιζόμενο, αφήνεται ακόμη μεγαλύτερη κακώς νοούμενη ελευθερία στο διαδίκτυο».
«Πώς θα ελέγχουμε τους επιστήμονες;»
Σύμφωνα με εκπροσώπους από την Αρχή Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου, η Αρχή δεν διαθέτει το ανθρώπινο δυναμικό και την τεχνογνωσία για να ελέγχει τις δημοσκοπήσεις, όπως προβλέπεται στην πρόταση νόμου. «Πώς θα ελέγχουμε τους επιστήμονες των δημοσκοπήσεων, αφού δεν έχουμε τα επιστημονικά προσόντα», διερωτήθηκε εκπρόσωπος της Αρχής.
Τη δυσμενή θέση στην οποία οδηγεί η πρόταση νόμου τις εταιρείες δημοσκοπήσεων που είναι εγγεγραμμένες στο μητρώο εταιρειών στην Κύπρο έναντι ξένων εταιρειών και πανεπιστημίων που διεξάγουν δημοσκοπήσεις, ανέφερε εξάλλου ο κ. Παναγιώτου (ΣΕΔΕΑΚ), καθώς οι δεύτερες δεν φαίνεται να ρυθμίζονται και να υπόκεινται σε έλεγχο.
Επηρεάζονται οι ψηφοφόροι από τις δημοσκοπήσεις;
Τη συζήτηση απασχόλησε και το ερώτημα εάν οι ψηφοφόροι επηρεάζονται για την απόφασή τους στην κάλπη από τις δημοσκοπήσεις. Τον σπόρο στη συζήτηση έριξε ο κ. Λοττίδης, επισημαίνοντας ότι υπάρχει μεγάλη βιβλιογραφία, η οποία αναλύει ότι δεν υπάρχει επηρεασμός ψήφου, με χιλιάδες παραδείγματα. Αντίθετη άποψη εξέφρασε ο βουλευτής της ΔΗΠΑ, Μαρίνος Μουσιούττας, ενώ ο βουλευτής του ΑΚΕΛ Ανδρέας Πασιουρτίδης είπε ότι είναι στη φύση του ανθρώπου να θέλει «να πηγαίνει με τον νικητή». Απαντώντας στον κ. Μουσιούττα, ο κ. Λοττίδης παρέπεμψε στην περίπτωσή του κόμματός του. «Αν οι δημοσκοπήσεις αποφάσιζαν και έσπρωχναν τον κόσμο σε δημοσκοπήσεις, για παράδειγμα η ΔΗΠΑ δεν θα έμπαινε ποτέ στο κοινοβούλιο», είπε.
Τρεις αρχές
Κλείνοντας τη συζήτηση, ο πρόεδρος της Επιτροπής Δημήτρης Δημητρίου, ανακοίνωσε τον τρόπο που αυτή θα συνεχιστεί μέχρι την κατάληξη. Σε περίοδο δύο εμβδομάδων όλοι οι εμπλεκόμενοι θα πρέπει να καταθέσουν στη Βουλή υπόμημα με εισηγήσεις και παρατηρήσεις επί της πρότασης νόμου. Θα ακολουθήσουν άλλες δύο εβδομάδες, όπου οι βουλευτές θα τις μελετήσουν, για επανέρθουν με τροποποιημένο κείμενο. Προηγουμένως έθεσε τρεις βασικές αρχές, οι οποίες απορρέουν από τη συζήτηση που προηγήθηκε:
Πρώτον, κανείς δεν παίζει με την ελευθερία της έκφρασης και την ελευθερία του Τύπου.
Δεύτερον, η αυτορρύθμιση γίνεται ευλογία όταν γίνεται σωστά.
Τρίτον, θα πρέπει να ελεγχθεί τι γίνεται με τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύσης.
