Του Βασίλη Νέδου
Την κεντρική σημασία που έχει για την ελληνοαμερικανική στρατηγική σχέση ο τομέας της ασφάλειας και της άμυνας αλλά και την κομβική θέση της Ελλάδας ως πυλώνα σταθερότητας ανάμεσα στα δυτικά Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο αναδεικνύει η σημερινή άφιξη του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο στην Ελλάδα. Στη δεύτερη επίσκεψή του στην Ελλάδα σε λιγότερο από ένα χρόνο, ο κ. Πομπέο αποφεύγει την Αθήνα και, αντιθέτως, επισκέπτεται τη Θεσσαλονίκη, στην οποία φθάνει απόψε, και τα Χανιά, και συγκεκριμένα τη βάση της Σούδας όπου θα έχει συνομιλίες με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, φιλοξενούμενος, μεταξύ άλλων, στην οικογενειακή κατοικία στο Ακρωτήρι. Η δημοσιότητα που έχει δοθεί στην επίσκεψη από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και, κυρίως, η έμφαση στην επίσκεψη του κ. Πομπέο στη Σούδα, δεν είναι τυχαία, καθώς οι ΗΠΑ επιθυμούν την εμβάθυνση των σχέσεων στον τομέα της άμυνας, κάτι που επιτρέπεται από τη νέα, αναθεωρημένη Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) που εγκρίθηκε πέρυσι.
Πέρα από αυτά, στον τομέα των εξοπλισμών οι ΗΠΑ (μέσω της Λόκχιντ Μάρτιν) έχουν ήδη αναλάβει την αναβάθμιση 84 F-16, έχει ολοκληρωθεί η συμφωνία προμήθειας τεσσάρων ελικοπτέρων MH-60R για το Πολεμικό Ναυτικό (Π.Ν.), ενώ υπάρχει έντονο αμερικανικό ενδιαφέρον για το πρόγραμμα των τεσσάρων νέων φρεγατών και την αναβάθμιση των τεσσάρων φρεγατών τύπου ΜΕΚΟ. Και σε αυτή την περίπτωση υπάρχει αμερικανική πρόταση για ναυπήγηση τεσσάρων νέων φρεγατών πολλαπλού ρόλου (MMCS) με παράλληλη αναβάθμιση των ΜΕΚΟ στην Ελλάδα.
Δεύτερος ναύσταθμος
Η Αθήνα από την πλευρά της θα ζητήσει στήριξη για το ευρισκόμενο σε εξέλιξη πρόγραμμα δημιουργίας ενός δεύτερου ναυστάθμου, ώστε το Στρατηγείο Διοικήσεως Ανατολικής Μεσογείου (ΣΔΑΜ) στη Σούδα να έχει πραγματικές δυνατότητες στα επόμενα χρόνια. Αν και η Ελλάδα δεν βρίσκεται στον κατάλογο των χωρών που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν μονάδες ή στοιχεία των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων σε περίπτωση περαιτέρω μείωσης του αποτυπώματος από την τουρκική βάση του Ιντσιρλίκ, το σενάριο στάθμευσης ιπτάμενων τάνκερ KC-135 στην αεροπορική βάση της Λάρισας, η οποία με βάση την MDCA, μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τις ΗΠΑ, παραμένει ενεργό.
Ένα ισχυρό σημειολογικό στοιχείο της επίσκεψης του κ. Πομπέο στη βάση της Σούδας με τον κ. Μητσοτάκη, εστιάζεται στην παρουσία F-16 της αεροπορίας των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ), τα οποία σταθμεύουν στην 115 Πτέρυγα Μάχης για ένα μήνα, ενώ ο αρχικός σχεδιασμός προέβλεπε δύο εβδομάδες. Η σχέση που αναπτύσσουν στον τομέα ασφαλείας η Ελλάδα, το Ισραήλ και τα ΗΑΕ τελεί υπό την ενθάρρυνση αν όχι την αιγίδα των ΗΠΑ, που εκτιμούν ότι αυτός ο άξονας μπορεί να συντείνει στην εδραίωση της σταθερότητας στην περιοχή.
Δεν είναι τυχαίο ότι δύο ημέρες πριν από την άφιξη του κ. Πομπέο στην Ελλάδα, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΑΕ Αμπντουλάχ Μπιν Ζαγιέντ Αλ Ναχιάν συναντήθηκε με τον κ. Μητσοτάκη και τον κ. Δένδια, ενώ στο μέσον της εβδομάδας που πέρασε, επαφές με την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Άμυνας είχε και ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων των ΗΑΕ. Η Ελλάδα και τα ΗΑΕ συζητούν για τη δημιουργία μιας στενότερης σχέσης σε επίπεδο στρατιωτικό, ενώ στο βάθος αυτών των συζητήσεων βρίσκεται και η συνεργασία με τη Σαουδική Αραβία.
Η επίσκεψη του κ. Πομπέο στην Ελλάδα (πρώτο σκέλος μιας περιοδείας που περιλαμβάνει την Κροατία, την Ιταλία και την Αγία Εδρα) προκαλεί ενόχληση στην Άγκυρα, η οποία εκφράστηκε με δημοσιεύματα στον τουρκικό Τύπο και την υπόμνηση ότι ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών μεσούσης της κρίσης στην Ανατολική Μεσόγειο είχε βρεθεί και στην Κυπριακή Δημοκρατία. Μάλιστα, τις προηγούμενες ημέρες είτε μέσω του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, είτε διά του εκπροσώπου της προεδρίας Ιμπραήμ Καλίν, ο οποίος έκανε λόγο για τρία «ταυτόχρονα» επίπεδα συνομιλιών, τις διερευνητικές επαφές, τις πολιτικές διαβουλεύσεις και τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), τέθηκαν εκ νέου ζητήματα, όπως η αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Αιγαίου και οι μειονότητες, που η Αθήνα προφανώς δεν συζητάει. Ωστόσο δημιουργούν πολιτικές δυσκολίες σε μια διαδικασία που ακόμα δεν έχει αρχίσει και ενώ φαίνεται ότι με τον συγκεκριμένο ελιγμό, απέφυγαν την επιβολή κυρώσεων από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Πρέπει, πάντως, να σημειωθεί ότι οι διερευνητικές σταμάτησαν πριν από 4,5 χρόνια, ενώ οι δύο τελευταίοι γύροι ΜΟΕ και πολιτικών διαβουλεύσεων έλαβαν χώρα στις αρχές του χρόνου (Φεβρουάριος και Ιανουάριος 2020 αντιστοίχως).
Υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ
Από την Αθήνα, επισημαίνεται διαρκώς ότι μοναδικό αντικείμενο συζήτησης με την Τουρκία στις διερευνητικές επαφές είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Την ομάδα που θα ταξιδέψει στην Κωνσταντινούπολη για τις διερευνητικές στο πλευρό του πρέσβη ε.τ. Παύλο Αποστολίδη, συμπληρώνουν ο πρέσβης Αλέξανδρος Κουγιού και η διευθύντρια του γραφείου του γ.γ. του υπουργείου Εξωτερικών Ιφιγένεια Καναρά.
Αρκετό παρασκήνιο φαίνεται ότι υπάρχει και στις Βρυξέλλες, καθώς ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ επιθυμεί να προωθήσει την πολυμερή διάσκεψη για την Ανατ. Μεσόγειο, αλλά συναντά τις αντιδράσεις από την πλευρά της Άγκυρας. Σύμφωνα με πληροφορίες, το αντάλλαγμα που προτείνει ο κ. Μισέλ προς την τουρκική πλευρά, ώστε να διασφαλιστούν τα συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων, είναι στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να περιληφθεί μια πρόβλεψη για δημιουργία ενός λογαριασμού ειδικού σκοπού (escrow account) στον οποίο θα δεσμεύονται τα μελλοντικά κέρδη από τους υδρογονάνθρακες κατά τρόπο αναλογικό και για τις δύο κοινότητες, σε περίπτωση μη επίλυσης του Κυπριακού.
Σημειώνεται, πάντως, ότι αυτή τη δυνατότητα η Κυπριακή Δημοκρατία την έχει ήδη και, μάλιστα, έχει κατά καιρούς τεθεί και στις επαφές που είχαν ο Νίκος Αναστασιάδης με τον Μουσταφά Ακιντζί. Πριν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 1ης-2ας Οκτωβρίου, ο κ. Μητσοτάκης θα συναντηθεί στην Αθήνα με τρεις ηγέτες, τον καγκελάριο της Αυστρίας Σεμπάστιαν Κουρτς, τον πρωθυπουργό της Ολλανδίας Μαρκ Ρούτε και την πρωθυπουργό της Δανίας Μέτε Φρέντερικσεν, προκειμένου ακριβώς να συζητήσει για την κατάσταση στην Ανατ. Μεσόγειο.
