Του Γιάννη Ιωάννου
Ο απόστρατος ναύαρχος Τζιχάτ Γιαϊτζί, πατέρας του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας», δήλωσε την επομένη της πτώσης του Άσαντ, στο πλαίσιο τηλεοπτικής του εμφάνισης: «Mπορούμε να υπογράψουμε με τη Συρία μια συμφωνία καθορισμού Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), όπως είχαμε κάνει με τη Λιβύη. Αυτή η συμφωνία θα δώσει κατά 12% περισσότερο χώρο στη Συρία σε σχέση με την πρόταση της Ελληνοκυπριακής Διοίκησης της Νότιας Κύπρου (sic). Αυτό δηλαδή θα δώσει περισσότερη ΑΟΖ στη Συρία.
Ένας καθορισμός θαλασσίων ζωνών Τουρκίας-Συρίας συνεπώς ακόμη και αν γίνει με έναν τρόπο που θα υπαγόρευε η Άγκυρα κατ’ αποκλειστικότητα, δεν επηρεάζει άμεσα την ανατολική ΑΟΖ
Αυτή η συμφωνία θα δώσει ένα κέρδος στην Τουρκία έκτασης 4.000 τ.χλμ. και θα χαλάσει το παιχνίδι των Ελληνοκυπρίων. Έτσι, στην Ανατολή θα δημιουργηθεί μια τουρκική ασπίδα όπως είχε δημιουργηθεί και δυτικά μια τουρκική ασπίδα με τη συμφωνία με τη Λιβύη. Η κυβέρνηση αυτή πρέπει να το κάνει αυτό. Δεν είναι η εποχή για να διστάζουμε και να σκεφτόμαστε τι θα πει ο ένας ή ο άλλος. Η Τουρκία δεν πρέπει να φοβάται τους Ελληνοκύπριους».
Η εν λόγω δήλωση αναπαράχθηκε μαζικά από τον τουρκικό Τύπο και ελλαδικά ΜΜΕ, και αναπόφευκτα ξεκίνησε μια συζήτηση, στον δημόσιο διάλογο, για το αν ένα νέο μνημόνιο, σαν το τουρκολιβυκό του 2019, θα μπορούσε να συναφθεί μεταξύ Συρίας και Τουρκίας ή ακόμη πιο… προχωρημένα η Συρία της νέας εποχής θα υπέγραφε συμφωνία καθορισμού θαλασσίων ζωνών με τη λεγόμενη ΤΔΒΚ, το ψευδοκράτος.
Τη σκυτάλη πήραν και Έλληνες ακαδημαϊκοί καθώς και σχολιαστές στις πολύ δημοφιλείς, διαδικτυακά, εκπομπές γεωπολιτικής ανάλυσης με το ζήτημα να λαμβάνει και διάσταση μικροπολιτικής αντιπαράθεσης σε σχέση και με τα όσα τεκταίνονται στην ελληνική εξωτερική πολιτική – λόγω του ελληνοτουρκικού διαλόγου. Πώς βλέπει ωστόσο η Λευκωσία τις εξελίξεις στο Συριακό στη… θάλασσα;
H θέα από τη Λευκωσία
Αθήνα και Λευκωσία συντονίζονται στενά για το εν λόγω ζήτημα, ωστόσο στη Λευκωσία καλά ενημερωμένες πηγές αναφέρουν πως τόσο τη δεκαετία του 2000 όσο και μετά το 2011 η Λευκωσία κλήθηκε να αντιμετωπίσει, και το έπραξε επιτυχημένα, δύο συμβάντα: Την προσπάθεια δημιουργίας, υπό το καθεστώς Άσαντ μάλιστα, ακτοπλοϊκής γραμμής που θα συνέδεε τη Λατάκεια της Συρίας με τις ακτές της Αμμοχώστου και τη συστηματική προσπάθεια της Αιγύπτου, υπό τον Μοχάμεντ Μόρσι, την περίοδο 2011-2012, να ανατρέψει τη συμφωνία καθορισμού θαλασσίων ζωνών Κύπρου-Αιγύπτου, του 2003. Σκηνικό που δεν κατέστη εφικτό ακόμη και πριν από την ανατροπή του φιλότουρκου Μόρσι από τον στρατηγό αλ Σίσι. Επιπλέον, έμπειροι παρατηρητές στη Λευκωσία θεωρούν πως η παράνομη συμφωνία καθορισμού θαλασσίων ζωνών μεταξύ Τουρκίας και «ΤΔΒΚ», το 2011, δεν παρήγαγε κανένα νομικό ή πολιτικό αποτέλεσμα, παρά τις διεκδικήσεις της Τουρκίας «για λογαριασμό των Τουρκοκυπρίων», που έφτασαν μέχρι τη διεκδίκηση μέρους των αδειοδοτημένων τεμαχίων της Κυπριακής Δημοκρατίας, με κορύφωση την περίοδο 2019-2020 με τις έξι παράνομες –κι αποτυχημένες– γεωτρήσεις της Τουρκίας (ΤΡΑΟ) στην Κύπρο, εκ των οποίων οι τρεις στα τεμάχια «6», «7» και «8». Η νέα πολιτική κατάσταση στη Συρία, ακόμη και υπό καθεστώς αυξημένης τουρκικής επιρροής, επίσης αναζητεί διεθνή νομιμοποίηση, πτυχή που καθιστά πρόωρη οποιαδήποτε συμφωνία της με το ψευδοκράτος, διάσταση που καθιστά το σενάριο συμφωνίας Συρίας-«ΤΔΒΚ» πρόωρο ως προς τις ρεαλιστικές προοπτικές επαλήθευσής του.
Συρία και Τουρκία
Αν και αμφότερες οι χώρες, Τουρκία και Συρία, δεν έχουν κυρώσει τη συμφωνία UNCLOS (1982) για το Δίκαιο της Θάλασσας, ένας μεταξύ τους καθορισμός θαλασσίων ζωνών εθιμοτυπικά θα γίνονταν αποδεκτός γιατί δικαιούνται ως παρακείμενα κράτη. Υπενθυμίζεται πως μετά το 2003 η Κυπριακή Δημοκρατία καθόρισε θαλάσσιες ζώνες με την Αίγυπτο και τον Λίβανο (2003) και το Ισραήλ (2010), χωρίς ωστόσο να κατορθώσει κάτι αντίστοιχο με τη Συρία. Ένας καθορισμός θαλασσίων ζωνών Τουρκίας-Συρίας συνεπώς ακόμη και αν γίνει με έναν τρόπο που θα υπαγόρευε η Άγκυρα κατ’ αποκλειστικότητα, δεν επηρεάζει άμεσα την ανατολική ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας – λόγω και της γεωγραφικής θέσης της Συρίας «βορειότερα» στη «γραμμή κλεισίματος» του 36ου μεσημβρινού στον κόλπο Χασάμπ. Ως εκ τούτου, ένας καθορισμός θαλασσίων ζωνών Τουρκίας-Συρίας προϋποθέτει –ως προς την πρακτική– και την επίλυση του ζητήματος της Αλεξανδρέττας (Χατάι) που το 1939 προσαρτήθηκε από την Τουρκία με δημοψήφισμα που αμφισβητείται από κάθε κυβέρνηση της Συρίας, έκτοτε. Υπενθυμίζεται, τέλος, πως η Συρία το 2003 ανακήρυξε μονομερώς ΑΟΖ χωρίς η εν λόγω ζώνη να επικαλύπτει τμήμα της αιγιαλίτιδας ζώνης της ΚΔ – δημιουργώντας ουσιαστικά προϋποθέσεις «διεκδίκησης» ζωτικού χώρου στις θαλάσσιες ζώνες δικαιοδοσίας της Κύπρου.
