Του Παύλου Ξανθούλη
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προσανατολίζεται να υποβάλει νέα νομοθεσία για το προσφυγικό/μεταναστευτικό τον προσεχή Φεβρουάριο, εξετάζοντας, μεταξύ άλλων, νομικές φόρμουλες για επιστροφές σε χώρες καταγωγής, καθώς και σε άλλες τρίτες χώρες. Όμως, όπως ανέφεραν δύο κοινοτικοί επίσημοι στην «Κ», ορθώνονται δύο σημαντικά εμπόδια στην όλη προσπάθεια, «προκαλώντας πονοκέφαλο στη νέα Κομισιόν», με την πρώτη καλημέρα της ανάληψης των καθηκόντων της (1η Δεκεμβρίου 2024).
Στο επίκεντρο, τοποθετείται η νέα ανάφλεξη στη Συρία, κάτι που παρακολουθεί και η Λευκωσία, η οποία έχει επενδύσει προς την κατεύθυνση εξασφάλισης ενός ευρωπαϊκού πλαισίου επιστροφών, στην εν λόγω μη ασφαλή -–με τα σημερινά δεδομένα– χώρα. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, «εκ πρώτης όψεως και επί του παρόντος, οι εξελίξεις στη Συρία φαίνεται να δυσχεραίνουν την προσπάθεια για δρομολόγηση διαδικασίας επιστροφών από την Ε.Ε., χωρίς βεβαίως να αποκλείεται διαφοροποίηση της κατάστασης επί του εδάφους», ενώ σε κάθε περίπτωση, «όλα θα εξαρτηθούν από τις εξελίξεις». Σημαντική για τις Βρυξέλλες θεωρείται και η ακρόαση σήμερα, 4 Δεκεμβρίου, στο Ανώτατο Δικαστήριο της Ιταλίας, καθώς συνεχίζεται η διαμάχη της ακροδεξιάς κυβέρνησης Μελόνι με την ιταλική δικαιοσύνη για τη νομιμότητα της ιταλοαλβανικής συμφωνίας αποστολής προσφύγων και μεταναστών σε κλειστές δομές στην Αλβανία, που θα μπορούσε να αποτελέσει «πρότυπο» για την Κομισιόν, παρά τα ηθικά κενά που καταγράφει. Ένας τρίτος εν δυνάμει πονοκέφαλος για την Κομισιόν είναι η στάση της Ευρωβουλής στη νέα υπό εκκόλαψη νομοθεσία, κάτι πάντως που όπως λέγεται στις Βρυξέλλες, «δεν αναμένεται να είναι μεγάλο πρόβλημα, καθώς το εν λόγω θεσμικό όργανο, έχει μετατοπιστεί δεξιότερα», όπως βεβαίως και όλο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Η νέα νομοθεσία που σχεδιάζει η Κομισιόν θα επιδιώξει να διαφοροποιήσει το νομικό πλαίσιο των επιστροφών
Υπό διαμόρφωση νομοθεσία
Όπως είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, η νέα Κομισιόν «εξετάζει εναλλακτικές νομικές φόρμουλες για επιστροφές προσφύγων και μεταναστών». Οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν ότι «σε γενικές γραμμές, η νέα νομοθεσία θα επιδιώξει να διαφοροποιήσει το νομικό πλαίσιο των επιστροφών», το οποίο στην υφιστάμενή του μορφή, δεν επιτρέπει επιστροφές σε μη ασφαλείς χώρες, όπως για παράδειγμα στη Συρία και στο Αφγανιστάν. Παράλληλα, το νέο υπό διαμόρφωση νομοθετικό πλαίσιο, «αναμένεται να λάβει υπόψη, σε κάποιο βαθμό, τόσο το ιταλοαλβανικό μοντέλο, όσο και το μοντέλο της Τουρκίας, ώστε να δύναται η διοχέτευση προσφύγων και μεταναστών σε τρίτες χώρες –πλην της χώρας καταγωγής τους– οι οποίες εκλαμβάνονται ως ασφαλείς», με το αζημίωτο βεβαίως.
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είχε άλλωστε προϊδεάσει για τις σκέψεις της, στο πλαίσιο επιστολής που είχε αποστείλει στους «27», τον περασμένο Οκτώβριο. Η πρόεδρος της Κομισιόν είχε αναφέρει στους ηγέτες των κρατών της Ε.Ε., ότι «θα πρέπει να συνεχίσουμε να εξετάζουμε τρόπους προώθησης σε σχέση με την ιδέα ανάπτυξης κέντρων επιστροφών (return hubs) εκτός της Ε.Ε., κυρίως ενόψει μιας νέας νομοθετικής πρότασης επί των επιστροφών». Δεν παρέλειψε μάλιστα να κάνει ειδική αναφορά στη συμφωνία Ιταλίας-Αλβανίας, ενώ επεσήμανε την ανάγκη γενικότερης συνεργασίας της Ε.Ε., στα πρότυπα των συμφωνιών με την Τουρκία, την Τυνησία και τη Λιβύη και με άλλες χώρες, κάνοντας αναφορά στην Αίγυπτο, το Μαρόκο, την Αλγερία, τη Μαυριτανία και το Μάλι.
Το συριακό μέτωπο
Την ώρα που οι Βρυξέλλες εισέρχονται στην ουσιαστική φάση διαμόρφωσης της νέας νομοθετικής τους πρότασης για το προσφυγικό/μεταναστευτικό, στη Συρία έχει εκδηλωθεί νέα ανάφλεξη. Κάτι που σύμφωνα με άριστα ενημερωμένη πηγή, «λειτουργεί αποτρεπτικά για κάποιες σκέψεις που είχαν γίνει, προς την κατεύθυνση μιας άτυπης συμφωνίας με κύκλους του καθεστώτος Άσαντ –που βρίσκονται εκτός ευρωπαϊκών κυρώσεων– ώστε να καθίσταται δυνατή η δρομολόγηση επιστροφών Σύρων προσφύγων και μεταναστών, από ευρωπαϊκό έδαφος στη χώρα». Όπως επεσήμανε η ίδια πηγή, «τα νέα δεδομένα και οι εχθροπραξίες που έχουν ξεσπάσει στη Συρία, δυσχεραίνουν εκ των πραγμάτων την όποια προσπάθεια, δεδομένης και της επικίνδυνης κατάστασης που έχει διαμορφωθεί επί του εδάφους». Τα νέα δεδομένα παρακολουθεί και η Λευκωσία, η οποία επηρεάζεται εκ των πραγμάτων δυσμενώς, καθώς επενδύει στη διαμόρφωση ενός ευρωπαϊκού πλαισίου επιστροφών προς τη Συρία, το οποίο τίθεται εν αμφιβόλω, υπό το φως της νέας ανάφλεξης στη χώρα. Η ίδια κοινοτική πηγή, δεν απέκλεισε πάντως το ενδεχόμενο διαφοροποίησης της κατάστασης, σημειώνοντας ότι οι Βρυξέλλες θα αξιολογήσουν όλα τα δεδομένα, προσθέτοντας ότι «όλα θα εξαρτηθούν από τις εξελίξεις».
Το ιταλικό μέτωπο
Σήμερα στην Ιταλία, αναμένεται ακρόαση στο Ανώτατο Δικαστήριο, αναφορικά με τη διαμάχη που έχει προκύψει μεταξύ της κυβέρνησης Μελόνι και της ιταλικής δικαιοσύνης, σε σχέση με τη νομιμότητα της ιταλοαλβανικής συμφωνίας. Όπως είχαμε δημοσιεύσει, μετά την άρνηση δικαστηρίου της Ρώμης να επικυρώσει την κράτηση μεταναστών στην Αλβανία, δικαστήριο της Μπολόνια παρέπεμψε το διάταγμα της ιταλικής κυβέρνησης για «ασφαλείς τρίτες χώρες», στο Δικαστήριο της Ε.Ε., γεγονός που προκάλεσε μείζονα κρίση στις σχέσεις εκτελεστικής και δικαστικής εξουσίας στην Ιταλία. Νομικοί κύκλοι στην Ε.Ε. θεωρούν ως «δεδομένη» την παραβίαση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας από την ιταλοαλβανική συμφωνία, πέραν των αναμφισβήτητων ηθικών κενών που τη χαρακτηρίζουν. Υπενθυμίζεται ότι η εγκατάσταση των δύο δομών της Ιταλίας σε αλβανικό έδαφος, κόστισε 670 εκατομμύρια ευρώ. Η Αλβανία, θα λαμβάνει ετήσιο ενοίκιο 160 εκατομμυρίων ευρώ, για τη διαμονή 1.000 προσφύγων και μεταναστών, ενώ το ποσό θα αυξάνεται αναλογικά, όσο αυξάνεται και ο αριθμός των «φιλοξενουμένων», που στη βάση των δυνατοτήτων των εγκαταστάσεων υποδοχής, θα έχει οροφή 3.000 ανθρώπους.
Το «ερωτηματικό» της Ευρωβουλής
Κύκλοι στις Βρυξέλλες βάζουν ένα ερωτηματικό στη στάση που θα τηρήσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, «εάν η νέα Κομισιόν δρομολογήσει ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο θα κινείται εκτός των αποδεκτών νομικών ορίων και εκτός της ηθικής αντοχής ανθρωπιστικών οργανώσεων». Την ίδια ώρα, πάντως, διατυπώνεται η θέση ότι «το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κινείται πολύ δεξιότερα στη βάση της νέας του σύνθεσης και κατά συνέπεια, εύκολα ή δύσκολα, αναμένεται να υιοθετήσει τις υπό διαμόρφωση προτάσεις της Ούρσουλας φον ντερ Λάιεν», που φέρεται να είναι σε θέση να πειθαναγκάσει το Σώμα να ακολουθήσει τη δική της γραμμή. Έχοντας βεβαίως στο πλευρό της, τον ηγέτη του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος Μάνφρεντ Βέμπερ που κινείται σε γερμανικούς ρυθμούς, οι οποίοι ενόψει και των επικείμενων εκλογών του Φεβρουαρίου, επιβάλλουν σκληρότερη γραμμή στο προσφυγικό/μεταναστευτικό. Κάτι που ζήτησε και ο ηγέτης των Χριστιανοδημοκρατών Φρίντριχ Μερτς, ο οποίος εκτιμάται ότι θα κερδίσει τις εκλογές και όπως έχει δηλώσει, δεν περιορίζεται σε επιστροφές, αλλά προσβλέπει σε μαζικές απελάσεις στη Συρία και στο Αφγανιστάν.
