Του Γιώργου Κακούρη
Το ενδεχόμενο διορισμού ειδικού απεσταλμένου για τη Συρία εξετάζει ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική, Ζοζέπ Μπορέλ, όπως ανέφερε η αρμόδια εκπρόσωπος της Κομισιόν Ναμπίλα Μασράλι τη Δευτέρα, και όπως επιβεβαίωσαν στην «Κ» πηγές στις Βρυξέλλες.
Όπως έχει ανακοινωθεί από την Ουγγρική Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, οι μόνιμοι αντιπρόσωποι των κρατών μελών θα ανταλλάξουν απόψεις για τις εθελοντικές επιστροφές Σύρων προσφύγων στη συνάντηση της COREPER σήμερα Τετάρτη.
Στο non-paper που βρίσκεται ενώπιον των μόνιμων αντιπροσώπων υπάρχει, σύμφωνα με πληροφορίες, η σκέψη για έναν απεσταλμένο της ΕΕ για τη Συρία, ωστόσο προς το παρόν δεν έχει ληφθεί μια τέτοια απόφαση. Το κατά πόσο η ιδέα θα προχωρήσει εξαρτάται από το πώς θα τοποθετηθούν τα μεγαλύτερα κράτη-μέλη, ειδικά η Γαλλία και η Γερμανία.
Εθελοντικές επιστροφές Σύρων και όχι απόρριψη αιτήσεων, πλέον, ο εφικτός στόχος.
Η προσέγγιση της Κομισιόν σχετίζεται ουσιαστικά με τις ροές των προσφύγων που εγκαταλείπουν τον Λίβανο για τη Συρία λόγω των εχθροπραξιών μεταξύ Χεζμπολάχ και Ισραήλ, και το γεγονός πως σύμφωνα με στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR), 70% από τους 430 χιλιάδες εκτοπισμένους είναι Σύροι πολίτες οι οποίοι ενδεχομένως (σύμφωνα πάντα με το σκεπτικό της προσέγγισης αυτής) να θέλουν να παραμείνουν σε κάποιες περιοχές της χώρας.
Η Κύπρος ήδη συντονίζεται με την Κομισιόν για τη στήριξη εθελοντικών επιστροφών στη Συρία σε συνεργασία με τη Frontex.
Η ιδέα του διορισμού απεσταλμένου είναι μια από τις προτάσεις που είχαν καταθέσει τον Ιούλιο οκτώ κράτη-μέλη, μεταξύ τους και η Κύπρος, με πρωτοβουλία της Αυστρίας αλλά και της Ιταλίας η οποία προώθησε συνάντηση συντονισμού πριν τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 17 Οκτωβρίου. Οι προτάσεις περιλαμβάνονταν σε ξεχωριστό non-paper το οποίο παρουσίασε σε ρεπορτάζ της η «Κ» (28/7/2024).
Υπενθυμίζεται πως τον Απρίλιο, η Κύπρος είχε ανακοινώσει την προσωρινή αναστολή της εξέτασης αιτήσεων για άσυλο από Σύρους πολίτες, μια επιλογή που έχουν τα κράτη-μέλη (και την οποία αξιοποίησε πρόσφατα και η Πολωνία επικαλούμενη εργαλειοποίηση των ροών από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία). Τα κράτη-μέλη μπορούν βάσει της νομοθεσίας της ΕΕ να αναστείλουν την εξέταση αιτήσεων κατά 9 μήνες (στην περίπτωση της Κύπρου μέχρι τον Ιανουάριο), απόφαση που μπορεί να παραταθεί περιοδικά αναλόγως της κατάστασης (ανά έξι μήνες), αλλά για μάξιμουμ 21 μηνών.
Διαχείριση επιστροφών
Την τελευταία περίοδο στις Βρυξέλλες, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης έχει δραστηριοποιηθεί σε σχέση με τη Συρία δεδομένης της επιδείνωσης της ευρύτερης κατάστασης στη Μέση Ανατολή, που είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθούν οι φωνές κρατών-μελών που ζητούν επανεξέταση της κατάστασης.
Ένα από τα στοιχεία που αλλάζουν την εξίσωση για τα κράτη-μέλη της ΕΕ είναι πως λόγω της κατάστασης στον Λίβανο, 430 χιλιάδες άτομα έχουν εκτοπιστεί στη Συρία όπου αναζήτησαν καταφύγιο, με το 70% να αποτελείται από Σύρους που εκτοπίζονται για δεύτερη φορά και με το 30% να αποτελείται από Λιβανέζους.
Το γεγονός αυτό δεν σημαίνει βέβαια πως η χώρα είναι απαραίτητα ασφαλής για επιστροφή προσφύγων, ακόμα και σε ορισμένα σημεία της, επειδή μέρη της Συρίας θεωρούνται προτιμότερα αυτή τη στιγμή από περιοχές του Λιβάνου που δέχονται βομβαρδισμούς, όπως είχε αφήσει να εννοηθεί ο υπουργός Δικαιοσύνης Μάριος Χαρτσιώτης στο Συμβούλιο Δικαιοσύνης και Εξωτερικών Υποθέσεων στις 10 Οκτωβρίου.
Η λογική της προσέγγισης που υιοθετεί πλέον και η Κύπρος, που έχει αφήσει πίσω τις σκέψεις για ορισμό περιοχών μερών μιας τρίτης χώρας ως ασφαλών στο πλαίσιο της εξέτασης αιτήσεων για άσυλο, αφορά στη διαχείριση και τη στήριξη όσων ενδέχεται εθελοντικά να θελήσουν να παραμείνουν στη Συρία. Σε αυτό το πλαίσιο οι ηγέτες συζήτησαν στο τελευταίο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το θέμα των κατεστραμμένων υποδομών στις περιοχές όπου γίνονται επιστροφές και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω και της UNHCR.
Ζητούσαν αναθεώρηση
Στο έγγραφο, το οποίο κυκλοφόρησε τον Ιούλιο μεταξύ των κρατών-μελών ενόψει της συζήτησης του Οκτωβρίου και το οποίο είχε παρουσιάσει η «Κ», οκτώ χώρες (Αυστρία, Κροατία, Κύπρος, Τσεχία, Ελλάδα, Ιταλία, Σλοβακία, Σλοβενία) ανέφεραν ως μια από τις πιθανές ιδέες τον διορισμό ενός απεσταλμένου για τη Συρία, ο οποίος «να βρίσκεται σε επαφή με όλα τα συριακά μέρη υποστηρίζοντας την πολιτική διαδικασία της οποίας ηγούνται τα ΗΕ» και να αποτελεί το σημείο επαφής με τις χώρες της περιοχής και τον απεσταλμένο των ΗΕ για τη Συρία.
Ο απεσταλμένος αυτός, σύμφωνα με τις προτάσεις των οκτώ, μπορεί να βοηθήσει να αμβλυνθεί η εικόνα που υπάρχει πως η ΕΕ είναι διαιρεμένη στο θέμα αυτό δεδομένου ότι «κάποιες χώρες έχουν επαφή με τη Δαμασκό και άλλες παραμένουν εντελώς αντίθετες».
Το έγγραφο κατέθετε ακόμα ως πρόταση ενδεχόμενες επαφές μεταξύ της αντιπροσωπείας της ΕΕ στη Συρία με αξιωματούχους του ΥΠΕΞ στη Δαμασκό, ή επαφές του αντιπροσώπου της Συρίας στην ΕΕ με αξιωματούχους στο ίδιο επίπεδο στην ΕΥΕΔ. Επίσης σημειώνεται ως ερώτημα το πώς η ΕΕ θα μπορούσε να αξιοποιήσει τις επαφές της με χώρες της περιοχής που έχουν αποφασίσει να επαναφέρουν τις σχέσεις τους με το καθεστώς στη Δαμασκό.
Συγκεκριμένα, σε σχέση με τη διαχείριση της μετανάστευσης, οι οκτώ χώρες είχαν ζητήσει να συζητηθεί το πώς η ΕΕ μπορεί να συνεισφέρει ώστε να δημιουργηθούν οι συνθήκες για ασφαλείς, εθελοντικές και αξιοπρεπείς επιστροφές Σύρων προσφύγων, δεδομένου ότι «οι εγγυήσεις για ασφάλεια αποτελούν ευθύνη του καθεστώτος».
Στο πλαίσιο της υποστήριξης του διαλόγου της UNHCR με τη Δαμασκό, οι οκτώ χώρες κατέθεταν το ερώτημα αν «μπορούμε να δημιουργήσουμε έναν άτυπο δίαυλο επικοινωνίας με τη Δαμασκό, ειδικά για το θέμα αυτό που θα μπορούσε να αντιμετωπίσει το ανθρωπιστικό ζήτημα» και «πώς μπορεί η αναθεώρηση της στρατηγικής της ΕΕ να τροφοδοτήσει συζητήσεις για την εξωτερική διάσταση της μεταναστευτικής πολιτικής της ΕΕ για τη Συρία».
