Του Γιώργου Κακούρη
Να ανοίξουν ξανά τον δρόμο για συνεργασία με την Τουρκία στην εξωτερική πολιτική επιχειρούν οι Βρυξέλλες μέσω της πρόσκλησης προς τον υπουργό Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, στην άτυπη συνάντηση των Ευρωπαίων ΥΠΕΞ στις Βρυξέλλες την Πέμπτη, με το Κυπριακό να θεωρείται τόσο κρίσιμο μέρος των ευρωτουρκικών, όσο και παράγοντας που περιπλέκει τη διπλωματία της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μια κρίσιμη συγκυρία.
Η πρόσκληση στον κ. Φιντάν ήταν κάτι που ήθελαν διακαώς αρκετές χώρες, με κυριότερη τη Γερμανία. Η Λευκωσία θεωρεί πως τα δεδομένα που είχε ενώπιον της τον Φεβρουάριο, όταν και δεν συναινούσε, είναι διαφορετικά σήμερα, τόσον όσον αφορά τη διαμόρφωση των θέσεων της ΕΕ για ευρωτουρκικά και Κυπριακό, όσο και σε σχέση με την πορεία των προσπαθειών των Ηνωμένων Εθνών για επανέναρξη συνομιλιών.
Κοινοτικές πηγές που μίλησαν στην «Κ» τόνισαν τη σημασία που έχει η μεγαλύτερη ευθυγράμμιση της Τουρκίας με την εξωτερική πολιτική της Ε.Ε., σήμερα σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα, και αναγνωρίζουν πως το Κυπριακό επηρεάζει ευθέως την εξωτερική πολιτική της Ε.Ε. ακόμα και στην Κεντρική Ασία.
Ενδεικτικές για το πώς βλέπει η διπλωματία της Ε.Ε. την Τουρκία ήταν οι δηλώσεις του ύπατου εκπροσώπου Ζοζέπ Μπορέλ στο συνέδριο Quo Vadis Europa στο Σαντάντερ της Ισπανίας στις 23 Αυγούστου.
«Όταν πρωτοήλθα στις Βρυξέλλες, οι Γάλλοι και οι Ιταλοί ήταν στη Λιβύη. Δεν ήταν πάντα σε αρμονία και συνεργασία, όμως ήταν παρόντες. Σήμερα δεν υπάρχουν Ευρωπαίοι στη Λιβύη, μόνο Τούρκοι και Ρώσοι» ανέφερε ο κ. Μπορέλ, στο πλαίσιο αναφορών στην υποχώρηση της επιρροής της Ε.Ε. στην Αφρική και ειδικότερα στο Σαχέλ. «Οι βάσεις στις ακτές της Λιβύης δεν είναι πλέον ευρωπαϊκές - είναι τουρκικές και ρωσικές βάσεις, αυτό δεν είναι το πώς φανταζόμασταν τη διαχείριση της Μεσογείου» πρόσθεσε.
«Κλειδί» το Κυπριακό
Κοινοτική πηγή ανέφερε στην «Κ» πως η συζήτηση Φιντάν με τους «27» θα εστιάσει στις γεωπολιτικές προκλήσεις και προοπτικές συνεργασίας, υπενθυμίζοντας πως η «στενότερη συνεργασία με την Τουρκία είναι προς το γεωστρατηγικό μας συμφέρον».
Η ίδια πηγή επεσήμανε πως ενώ η Τουρκία ως υποψήφια προς ένταξη χώρα, σήμερα ευθυγραμμίζεται με την εξωτερική πολιτική της Ε.Ε. σε ποσοστό μικρότερο του 10%, για αυτό «μια άτυπη και ανοικτή ανταλλαγή απόψεων με τον Τούρκο ΥΠΕΞ θα είναι πολύ χρήσιμη, ειδικά δεδομένου του ρόλου της Τουρκίας ως σημαντικού περιφερειακού παίκτη» στη Μαύρη Θάλασσα, τον νότιο Καύκασο ή τη Μέση Ανατολή.
Σε αυτό το πλαίσιο «το Κυπριακό ζήτημα είναι “κλειδί”, καθώς επηρεάζει επίσης τις προοπτικές συνεργασίας μας στην εξωτερική πολιτική» σημείωσε η ίδια πηγή, φέρνοντας ως παράδειγμα το πώς η επιδίωξη της Τουρκίας να καταστεί η «ΤΔΒΚ» παρατηρητής στον Οργανισμό Τουρκογενών Κρατών επηρεάζει την εξωτερική πολιτική της Ε.Ε. στην Κεντρική Ασία.
Για το Κυπριακό, η ίδια πηγή υπενθύμισε πως στα πιο πρόσφατα συμπεράσματα των 27 ηγετών επαναλαμβάνεται η θέση της Ε.Ε. υπέρ συνολικής λύσης στο πλαίσιο του ΟΗΕ και βάσει των αρχών και του κεκτημένου της Ε.Ε., τονίζοντας ότι «πρέπει να επαναφέρουμε τη διαδικασία στις ράγες το συντομότερο δυνατόν».
«Ο ρόλος της Τουρκίας σε αυτή τη διαδικασία είναι απαραίτητος και ελπίζουμε πως η ανταλλαγή απόψεων με τον Τούρκο υπουργό θα βοηθήσει επίσης και από αυτή την άποψη» πρόσθεσε.
Προσεκτικά η Λευκωσία
Σε αυτό το πλαίσιο η Λευκωσία προσεγγίζει την άτυπη σύνοδο ως ευκαιρία να διαγνωστούν οι προθέσεις της Τουρκίας για το Κυπριακό. Διπλωματικές πηγές εκτιμούν πως ο Τούρκος ΥΠΕΞ θα θελήσει να αξιοποιήσει την παρουσία του στην άτυπη σύνοδο για να συμμετάσχει αποτελεσματικά στις συζητήσεις με την Ε.Ε., ιδίως για την κατάσταση στη Λωρίδα της Γάζας και τη Μέση Ανατολή, κάτι που ενδιαφέρει ιδιαιτέρως την Άγκυρα και για λόγους εσωτερικής ρητορικής.
Ωστόσο οι ίδιες πηγές αποφεύγουν να προβλέψουν πως ακριβώς μπορεί να εξελιχθεί η συζήτηση για τα ίδια τα ευρωτουρκικά, και αν υπάρχει λογική ο κ. Φιντάν να αφήσει να επισκιαστεί η συζήτηση για τα όσα ζητά η Τουρκία από την Ε.Ε. (αναθεώρηση Τελωνειακής Ένωσης, φιλελευθεροποίηση βίζας) από διαφωνίες για το Κυπριακό.
Η Λευκωσία επιμένει πως τα πράγματα είναι πλέον πιο ώριμα για συζήτηση των ευρωτουρκικών και του Κυπριακού σε επίπεδο Ε.Ε. σε σχέση με τον Φεβρουάριο, από όταν και μεσολάβησαν η συζήτηση και τα συμπεράσματα της έκθεσης Μπορέλ από τους 27 ηγέτες. Παράλληλα, και η αποστολή της Μαρία Άνχελα Ολγκίν, που είχε μόλις ξεκινήσει τον Φεβρουάριο, μέχρι τα μέσα του καλοκαιριού είχε φτάσει στο σημείο η προσωπική απεσταλμένη του γ.γ. του ΟΗΕ να θεωρεί πως υπήρχε περιθώριο έστω για σύγκλιση τριμερούς.
Πολλά την Πέμπτη θα εξαρτηθούν από το ποιο μήνυμα θα επιλέξει να στείλει ο Χακάν Φιντάν για το Κυπριακό, πώς θα το παρουσιάσει εντός της αίθουσας, αλλά και πώς θα εκτιμήσει ο κ. Κόμπος και η ε/κ πλευρά πως θα πρέπει να απαντήσουν σε παρασκηνιακές ή δημόσιες δηλώσεις.
Σε αυτό το παιχνίδι προθέσεων η Λευκωσία φαίνεται να έχει την κατανόηση των Βρυξελλών, με τον εκπρόσωπο της Κομισιόν Πίτερ Στάνο, να δηλώνει την Τρίτη πως η Ε.Ε. αναμένει να δει μια γενικότερη εποικοδομητική στάση από την τουρκική πλευρά.
Η δρομολόγηση εξελίξεων στα ευρωτουρκικά δεν εξαρτάται από το Κυπριακό κατά τον τρόπο που επεδίωκε αρχικά η κυβέρνηση, αν και στην έκθεση Μπορέλ η Κύπρος είναι από τα ζητήματα όπου καταγράφεται η ανάγκη βελτίωσης του κλίματος ώστε να συμβάλει στις ευρύτερες σχέσεις κατά τρόπο σταδιακό, αναλογικό και αναστρέψιμο.
