Harvard Health Publishing
Η δρ Katharine Esselen θυμάται έντονα ένα από τα πιο τραγικά περιστατικά της. Ήταν μια 50χρονη γυναίκα με ένα χαρακτηριστικό σύμπτωμα του καρκίνου των ωοθηκών, το φούσκωμα στην κοιλιά. Γρήγορα, η δρ Esselen και οι συνάδελφοί της επιβεβαίωσαν τη διάγνωση και έμαθαν επίσης ότι η γυναίκα το είχε αναφέρει μαζί με άλλα συμπτώματα στον παθολόγο της κάποια στιγμή στο παρελθόν. Όμως ο γιατρός της δεν τη ρώτησε ποτέ αν υπήρχε ιστορικό καρκίνου στην οικογένειά της – μια απαράδεκτη παράλειψη, δεδομένου ότι η μητέρα της γυναίκας αυτής είχε πεθάνει από καρκίνο των ωοθηκών πριν φτάσει τα 40.
«Ήταν μια δραστήρια γυναίκα, σε τόσο καλή φυσική κατάσταση, συνεπής με τη φροντίδα της υγείας της, και μου ράγισε την καρδιά, γιατί κάναμε τη διάγνωσή της όταν πλέον η ίασή της ήταν αδύνατη», θυμάται η δρ Esselen, γυναικολόγος-ογκολόγος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Beth Israel Deaconess Medical Center. «Είχε χαθεί μια σημαντική ευκαιρία να παραπεμφθεί για γενετική συμβουλευτική ή γενετικό έλεγχο» σε συνδυασμό με εξετάσεις που μπορεί να είχαν οδηγήσει σε πιο πρώιμη διάγνωση.
Αν και οι περισσότερες γυναίκες που διαγιγνώσκονται με καρκίνο των ωοθηκών δεν έχουν στενές συγγενείς που να έχουν προσβληθεί από αυτή τη νόσο, το οικογενειακό ιστορικό αποτελεί κορυφαίο παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου των ωοθηκών, ο οποίος ευθύνεται έως και για 25% των 20.000 περιστατικών καρκίνου που διαγιγνώσκονται στις ΗΠΑ κάθε χρόνο. Για πολλές γυναίκες, όμως, αυτή η σκληρή αλήθεια περνάει απαρατήρητη, καθώς σε μεγάλο βαθμό αγνοούν τους παράγοντες κινδύνου της νόσου και τα σημάδια, για τα οποία πρέπει να επαγρυπνούν, τονίζει η δρ Esselen.
Ο καρκίνος των ωοθηκών προκαλεί περισσότερους θανάτους γυναικών από κάθε άλλο καρκίνο του αναπαραγωγικού συστήματος, κοστίζοντας τη ζωή σε περίπου 13.000 γυναίκες ετησίως, σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία (ACS). Μόνο 10% έως 20% των ασθενών διαγιγνώσκονται σε πρώιμα στάδια, προτού ο όγκος προλάβει να εξαπλωθεί πέρα από την ωοθήκη. «Πολλές φορές εντοπίζεται σε πιο προχωρημένα στάδια», λέει η δρ Esselen. «Είναι σχεδόν θέμα τύχης να τον ανιχνεύσουμε ενώ είναι 1ου ή ακόμη και 2ου σταδίου».
Μιλήστε για τα συμπτώματά σας
Ο κύριος λόγος για τον οποίο είναι τόσο δύσκολη η ανίχνευση του καρκίνου των ωοθηκών είναι ότι τα συμπτώματα είναι συνήθως ασαφή και δεν εντοπίζονται συγκεκριμένα στις ωοθήκες. Εκτός από φούσκωμα ή πρήξιμο στην κοιλιά, μπορεί να περιλαμβάνουν:
• πυελικό πόνο ή δυσφορία
• αλλαγές των συνηθειών του εντέρου ή της ουροδόχου κύστης
• πρώιμη αίσθηση κορεσμού κατά την κατανάλωση γεύματος
• κόπωση
• ασυνήθιστες κολπικές εκκρίσεις ή αιμορραγία
• πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή
«Τα συμπτώματα είναι πολύ ήπια την αρχή. Ο καρκίνος των ωοθηκών είναι συχνά σχεδόν ασυμπτωματικός. Μόνο αφού προχωρήσει περισσότερο η νόσος εμφανίζουν περισσότερα συμπτώματα οι γυναίκες», λέει η δρ Esselen.
Ένα άλλο εμπόδιο, όσον αφορά την ανίχνευση, είναι η απουσία ενός αξιόπιστου προσυμπτωματικού ελέγχου. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι το τεστ Παπανικολάου, που ανιχνεύει την παρουσία καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, δεν μπορεί να εντοπίσει τον καρκίνο των ωοθηκών. Η αιματολογική εξέταση μπορεί να δείξει αυξημένη τιμή του καρκινικού αντιγόνου CA-125 στον ορό του αίματος στις γυναίκες με καρκίνο των ωοθηκών, αλλά δεν είναι αρκετά ακριβής ή ευαίσθητη, για να χρησιμοποιηθεί σε ευρεία βάση.
Εάν όμως έχετε επίμονα συμπτώματα, τα οποία δεν αιτιολογούνται επαρκώς από διαταραχές του πεπτικού ή του ουροποιητικού, η δρ Esselen συνιστά να ζητήσετε να υποβληθείτε σε έναν «απλό και μη δαπανηρό» υπέρηχο κάτω κοιλίας. Εάν οι γυναίκες με φούσκωμα και δυσφορία στην κοιλιά υποβάλλονταν νωρίτερα σε υπέρηχο κάτω κοιλίας στο πλαίσιο των διαγνωστικών τους εξετάσεων, οι γιατροί θα μπορούσαν πιθανώς να εντοπίσουν τον καρκίνο λίγους μήνες ή ακόμη και ένα έτος πριν φτάσουν να διαγνώσουν προχωρημένο καρκίνο των ωοθηκών, λέει.
Αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου
Με τη γήρανση, ο κίνδυνος καρκίνου των ωοθηκών αυξάνεται. Οι μισές γυναίκες που διαγιγνώσκονται είναι 63 ετών ή μεγαλύτερες, σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία. Άλλοι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν το ιστορικό υπογονιμότητας ή την απουσία εγκυμοσύνης, τον πρώτο τοκετό μετά την ηλικία των 35 ετών, το υπερβολικό βάρος ή την παχυσαρκία, το κάπνισμα και μια προηγούμενη διάγνωση καρκίνου του μαστού, του παχέος εντέρου ή του ενδομητρίου.
Μερικοί από αυτούς τους προδιαθεσικούς παράγοντες δεν είναι δυνατόν να αλλάξουν. Ούτε το οικογενειακό ιστορικό αλλάζει. Αλλά θα πρέπει να βρίσκεστε σε ιδιαίτερη εγρήγορση για τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών εάν η μητέρα, η αδελφή, η γιαγιά, η θεία ή η κόρη σας είχε διαγνωστεί ποτέ με καρκίνο των ωοθηκών, προειδοποιεί η δρ Esselen. Ο διά βίου κίνδυνος για τις γυναίκες με κληρονομικές μεταλλάξεις στο γονίδιο BRCA1 ή BRCA2 –οι οποίες είναι συχνότερες στις γυναίκες με ασκεναζικές καταβολές (εβραίοι της Ανατολικής Ευρώπης)– είναι πολύ υψηλότ«ερος απ’ ό,τι για τις γυναίκες του γενικότερου πληθυσμού. Άλλες, λιγότερο γνωστές μεταλλάξεις γονιδίων μπορεί επίσης να συμβάλουν στην εμφάνιση κακοήθειας.
Ωστόσο, μη βασίζεστε στα κιτ με τεστ DNA που κυκλοφορούν στο εμπόριο, για να διαπιστώσετε κατά πόσον είστε γενετικά ευάλωτη, εφόσον τα τεστ αυτά δεν εξετάζουν όλες τις μεταλλάξεις οι οποίες είναι γνωστό ότι ενέχουν κίνδυνο. «Παροτρύνουμε τις γυναίκες να υποβάλλονται σε πιο ολοκληρωμένες εξετάσεις που διενεργούνται από γιατρούς, επειδή πολλά γονίδια δεν περιλαμβάνονται στα τεστ του εμπορίου, τα οποία μπορεί να μην εντοπίσουν ένα συγκεκριμένο γονίδιο μιας οικογένειας», προσθέτει η δρ Esselen, «και ένα αρνητικό τεστ ίσως καθησυχάσει λανθασμένα τους ασθενείς».
Τουλάχιστον οι γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό θα πρέπει να υποβάλλονται σε ενδοκολπική εξέταση από τον γυναικολόγο τους κάθε χρόνο. Ιδανικά, συμβουλεύει η δρ Esselen, θα πρέπει να επισκέπτονται γενετικό σύμβουλο, ο οποίος θα προσδιορίσει τους πιθανούς κινδύνους και θα συζητήσει μαζί τους τις επιλογές τους. «Η καλύτερη πρόληψη είναι η αφαίρεση των σαλπίγγων και των ωοθηκών», λέει. «Στις ασθενείς που διατρέχουν πραγματικά υψηλό κίνδυνο λόγω άγνωστης μετάλλαξης ή βεβαρημένου οικογενειακού ιστορικού, αυτό συνιστούμε».
Οι νεότερες θεραπείες παρατείνουν την επιβίωση των γυναικών με προχωρημένο καρκίνο των ωοθηκών, προσθέτει, «αλλά η καλύτερη πρόοδος θα ήταν η πιο πρώιμη ανίχνευση καρκίνου των ωοθηκών και η πρόληψη της εμφάνισής του γενικότερα».
