Του Γιώργου Κακούρη
Η δήλωση του Πολωνού πρωθυπουργού, Ντόναλντ Τουσκ, πως αναμένει συγκεκριμένες προτάσεις από την Κομισιόν για τη χρήση κοινών ευρωπαϊκών ταμείων –και μάλιστα στις επόμενες ημέρες– για ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας, ήταν μια από τις αναφορές που ξεχώρισαν μετά τη σημαντική συνάντηση των ηγετών ευρωπαϊκών χωρών στο Μέγαρο των Ηλυσίων το βράδυ της Δευτέρας.
Η προοπτική του κοινού δανεισμού, καθώς και η ανάπτυξη της πρότασης της Πολωνίας (που έχει δει η «Κ») για μια ερμηνεία των νέων δημοσιονομικών κανονισμών που να επιτρέπει την εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από τους περιορισμούς που αφορούν το χρέος του κάθε κράτους μέλους, είναι όμως προτάσεις που θα πάρουν χρόνο για να υλοποιηθούν και δεν απαντούν το ερώτημα που τίθεται συνεχώς στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την παράκαμψή τους από τη διακυβέρνηση Τραμπ: πώς επιτυγχάνει η Ευρώπη να βρίσκεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων;
Προσπαθώντας να απαντήσουν στα επτά ερωτήματα τα οποία έθεσε ο Λευκός Οίκος για το πώς μπορούν να συνεισφέρουν σε εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία (σύμφωνα με τους «Financial Times» και το «Reuters»), οι χώρες που συμμετείχαν στη συνάντηση της Δευτέρας δεν κατάφεραν να βρουν μια κοινή απάντηση στο δυσκολότερο ερώτημα, για το αν είναι έτοιμες να στείλουν ειρηνευτικά στρατεύματα στη χώρα, με τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο να τάσσονται υπέρ, την Πολωνία και την Ιταλία κατά, ενώ η Γερμανία, η Δανία και η Ισπανία λίγο πολύ απέφυγαν να δεσμευτούν, με τον Γερμανό καγκελάριο να χαρακτηρίζει το ερώτημα αυτό πρόωρο.
Ουσιαστικά, τα εργαλεία στα οποία η ΕΕ μπορεί να εστιάσει προς το παρόν φαίνεται να αφορούν την επόμενη ημέρα και τη διασφάλιση πως δεν θα βρεθεί ξανά σε αυτή τη δύσκολη θέση. Όπως επεσήμανε ο κ. Τουσκ το βράδυ της Δευτέρας, αν και ακόμα κανείς δεν έχει βεβαιότητα για το πώς θα προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις και πώς θα τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, είναι βέβαιο πως η ΕΕ και δυνάμεις όπως το Ηνωμένο Βασίλειο ή η Νορβηγία θα μπορούν να στηρίξουν τη χώρα «αν μπορούμε πραγματικά να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας κατά των απειλών ως Ευρώπη» προσθέτοντας πως «αυτή τη στιγμή, αυτό δεν ισχύει».
Οι μηχανές έχουν ξεκινήσει, με τον Πολωνό υπουργό Οικονομικών να δηλώνει μετά το τέλος του Συμβουλίου Οικονομικών και Δημοσιονομικών Θεμάτων (ECOFIN) της Τρίτης πως αναμένει αποτελέσματα για την εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από τους δημοσιονομικούς κανόνες, και πιο συγκεκριμένη συζήτηση για έναν πανευρωπαϊκό χρηματοδοτικό μηχανισμό για την άμυνα, πριν το καλοκαίρι.
Θέμα ερμηνείας
Σύμφωνα με τα όσα σημειώνονται στο non-paper το οποίο κατέθεσε η Πολωνική Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ και το οποίο αναμένεται να οδηγηθεί στο ECOFIN του Μαρτίου, οι αμυντικές δαπάνες σε όλη την ΕΕ, και ειδικότερα τα κράτη μέλη στην ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ και τις σκανδιναβικές χώρες αλλά και η Ελλάδα, έχουν σημειώσει αύξηση τα τελευταία τρία χρόνια, φτάνοντας σε επίπεδα (ως ποσοστό του ΑΕΠ) συγκρίσιμα με το ΗΒ και τις ΗΠΑ.
Όπως αναφέρεται, στον κώδικα εφαρμογής του νέου κανονισμού για τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, δεν υπάρχει συμφωνημένη ερμηνεία για την αξιολόγηση τυχόν αύξησης των δαπανών στην άμυνα. Σύμφωνα με την πρόταση της Πολωνίας, η αξιολόγηση των δαπανών για την άμυνα σε ετήσια βάση δεν αρκεί, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει αλλάξει το σκηνικό της ασφάλειας για την ΕΕ και έχει αναγκάσει τα κράτη μέλη να αυξήσουν σημαντικά τις αμυντικές δαπάνες τους.
Επίσης, προστίθεται, η Πολωνία θεωρεί ότι στην κατηγορία των αμυντικών δαπανών πρέπει να εμπίπτουν και σχετικές επενδύσεις σε υποδομές (μεταξύ άλλων διπλής χρήσης), σε ανθρώπινο δυναμικό και εκπαίδευση, και κεφαλαιακές κυβερνητικές επενδύσεις στην παραγωγή, ενώ θα πρέπει να οριστεί και τι αποτελεί κυβερνητική επένδυση στην άμυνα.
Στην πράξη, σημειώνεται στο non-paper, η συζήτηση για τον καθορισμό του κώδικα ερμηνείας της νομοθεσίας θα ξεκινήσει σε τεχνοκρατικό επίπεδο σύντομα.
Και η Κύπρος
Θεωρητικά οι διεργασίες για χαλαρώσεις στους δημοσιονομικούς κανόνες όσον αφορά την άμυνα αφορούν και την Κύπρο, η οποία (όπως δήλωνε τον Νοέμβριο ο υπουργός Άμυνας, Βασίλης Πάλμας, στη Βουλή των Αντιπροσώπων), θέλει οι αμυντικές της δαπάνες να αγγίξουν το 2% μέχρι το 2028.
Όμως πολλά θα εξαρτηθούν από τον τρόπο με τον οποίο θα οριστεί η εξαίρεση, αν δηλαδή θα είναι γενική σε επίπεδο ΕΕ ή αν θα μπορεί να εφαρμοστεί σε εθνικό επίπεδο μετά από αίτημα του κράτους μέλους. Ενδιαφέρον θα έχει επίσης και το κατά πόσο η συζήτηση θα κατευθυνθεί προς την προτίμηση προς ευρωπαϊκά προϊόντα σε βαθμό που να περιορίζει τις δυνατότητες της Κύπρου να αξιοποιήσει τη σχέση σε θέματα άμυνας που χτίζει με τις ΗΠΑ.
Πάντως, κατά τις δηλώσεις του μετά το ECOFIN της Τρίτης ο υπουργός Οικονομικών, Μάκης Κεραυνός, περιόρισε τις αναφορές του στο ζήτημα που απασχολεί όλη την ΕΕ στο ότι «οι εξελίξεις είναι ραγδαίες και πολλές από αυτές τις εξελίξεις δημιουργούν και σοβαρές ανησυχίες» και πως «θα πρέπει στη βάση μιας συγκροτημένης στρατηγικής να γίνει διάλογος με αυτούς που πρέπει, και με τις ΗΠΑ, αυτή την περίοδο», χωρίς να διευκρινίζει αν ο διάλογος αφορά την άμυνα ή τις ευρύτερες εμπορικές και οικονομικές σχέσεις.
Η ΕΕ, σημείωσε, «θα πρέπει να μείνει επικεντρωμένη στα βασικά θέματα που την απασχολούν», όπως μεταξύ άλλων η ανταγωνιστικότητα και η μείωση της γραφειοκρατίας και του υπερβολικού διοικητικού κόστους.
