Του Γιώργου Σκαφιδά
Ποιο θα ήταν το -θεωρητικά- πιο ακραίο πράγμα που θα μπορούσε να πει ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου που παραχώρησε από κοινού με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου στην Ουάσιγκτον την Τρίτη;
Η απάντηση δόθηκε επί τόπου, το βράδυ της 4ης Φεβρουαρίου, με το θεωρητικά πιο ακραίο να διατυπώνεται ευθαρσώς στην πράξη, όταν ο Τραμπ διακήρυξε ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να πάρουν τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας – ακόμη και με την αποστολή στρατευμάτων, να απομακρύνουν από εκεί διαπαντός όλους τους Παλαιστινίους και εν συνεχεία να προχωρήσουν στην ανοικοδόμηση της εν λόγω περιοχής την οποία θα μετατρέψουν σε «ριβιέρα της Μέσης Ανατολής»…
Ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν real estate developer προτού εμπλακεί στην πολιτική, την οποία όμως, όπως φαίνεται, επιλέγει να προσεγγίζει με όρους κτηματομεσιτικής…
Το βράδυ της Τρίτης, όταν αναφέρθηκε στη Γάζα, παρουσιάστηκε να μιλά για ένα «κομμάτι γης» με προοπτικές «αξιοποίησης» το οποίο θα μπορούσαν οι Ηνωμένες Πολιτείες να «πάρουν» («take over») και να «κατέχουν» («own»).
Ωστόσο η Γάζα -η ισοπεδωμένη πια από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς των περασμένων περίπου 16 μηνών- είναι πολύ περισσότερα από απλώς αξιοποιήσιμη γη, καθώς βρίσκεται στον πυρήνα όλων των μεσανατολικών αναφλέξεων των τελευταίων τουλάχιστον 80 ετών.
Η χρονική στιγμή των δηλώσεων Τραμπ θα μπορούσε να θεωρηθεί από άστοχη έως και σκανδαλώδης. Ο 47ος πρόεδρος των ΗΠΑ είπε όσα είπε, ενώ όμως παράλληλα τρέχει η πρώτη φάση μιας πολύ δύσκολα επιτευχθείσας εκεχειρίας στη Γάζα, τη σύναψη της οποίας είχε μάλιστα προωθήσει και η ίδια η πλευρά Τραμπ μέσω του -επίσης κτηματομεσίτη- Στιβ Γουίτκοφ. Μπορούν, άραγε, οι δηλώσεις Τραμπ να τινάξουν στον αέρα τώρα αυτήν την εκεχειρία; Ποιοι θα ωφελούνταν εάν συνέβαινε κάτι τέτοιο;
Το σχέδιο πλήρους «αποπαλαιστινιοποίησης» της Γάζας (εθνοκάθαρσης και μαζικού εκτοπισμού πληθυσμών από τις πατρογονικές εστίες τους, θα πουν πολλοί, δυστυχώς χωρίς να υπερβάλλουν) είναι όντως ακραίο με βάση όσα θεωρούνταν μέχρι πρότινος θεωρητικώς/δυνητικώς αποδεκτά στο πλαίσιο του Παλαιστινιακού.
Το πλάνο που παρουσίασε ο Τραμπ:
- αντίκειται στα σχετικά με την Παλαιστίνη ψηφίσματα του ΟΗΕ
- αντίκειται στις επίσημες θέσεις των Αράβων γειτόνων του Ισραήλ
- αντίκειται σε βασικές αρχές του διεθνούς δικαίου (ποιος έχει το δικαίωμα να αποφασίσει ότι θα γίνουν ξαφνικά οι ΗΠΑ «ιδιοκτήτης» της Γάζας;)
- ακυρώνει δεκαετίες αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής
- ακυρώνει ακόμη και εκείνο το σχέδιο επίλυσης της ισραηλινο-παλαιστινιακής διένεξης («Peace to Prosperity: A Vision to Improve the Lives of the Palestinian and Israeli People») που είχε παρουσιάσει ο ίδιος ο Ντόναλντ Τραμπ, μαζί με τον Νετανιάχου, τον Ιανουάριο του 2020
Ο Τραμπ επιμένει ότι οι εκτοπισμένοι από τη Γάζα Παλαιστίνιοι θα πάνε σε Αίγυπτο και Ιορδανία, χωρίς όμως να έχει ρωτήσει τις ηγεσίες σε Κάιρο και Αμμάν οι οποίες επιμένουν, από την πλευρά τους, να απορρίπτουν κάθε τέτοιο ενδεχόμενο. «Κάνουμε πολλά για αυτούς και θα το κάνουν», είπε ο Τραμπ όταν ρωτήθηκε πρόσφατα.
Κάποιοι έρχονται τώρα να υποστηρίξουν -σε μια προσπάθεια να δικαιολογήσουν νέους εκτοπισμούς και επαπειλούμενες προσαρτήσεις- ότι οι ίδιοι οι Παλαιστίνιοι έπαψαν να αποτελούν μέρος της όποιας λύσης του Παλαιστινιακού έπειτα από τις πολύνεκρες επιθέσεις που εξαπέλυσε η Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου του 2023 ενάντια στο Ισραήλ.
Αλλοι θα υποστηρίξουν ωστόσο, στον αντίποδα, ότι οι Παλαιστίνιοι είχαν παλαιόθεν επί της ουσίας αποκλειστεί και οδηγηθεί στο περιθώριο από πολιτικούς όπως ο Νετανιάχου (που συγκυβερνούσε με τους Ιταμάρ μπεν Γκβιρ και Μπεζαλέλ Σμότριτς πριν από τον Οκτώβριο του 2023) και ο Τραμπ.
Κοιτώντας πια στο μέλλον, μπορεί άραγε να εφαρμοστεί όντως στην πράξη ένα τέτοιο σχέδιο, που θα μετατρέπει τη Γάζα σε «ριβιέρα» απαλλαγμένη από Παλαιστινίους;
Οι New York Times το χαρακτηρίζουν «απίθανο» («improbable»), ενώ η διεθνής κοινότητα σπεύδει να πάρει αποστάσεις αποκηρύσσοντάς το και διαχωρίζοντας τη θέση της.
Αντιδράσεις
Ως την στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές, χώρες όπως η Σαουδική Αραβία, η Κίνα, η Ρωσία, η Γαλλία, η Ισπανία, η Γερμανία, η Τουρκία, η Βραζιλία, η Ιορδανία, η Αίγυπτος, το Κατάρ, το Ιράν, η Βρετανία, η Ιρλανδία και η Αυστραλία είχαν σπεύσει να αποκηρύξουν -άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο κατηγορηματικά- όσα ανέφερε ο Τραμπ για τη Γάζα.
Η στάση που θα υιοθετήσουν χώρες όπως η Σαουδική Αραβία για παράδειγμα, είναι όμως απολύτως κρίσιμη όχι μόνο για τις ισορροπίες στη Μέση Ανατολή αλλά και για τις ΗΠΑ. Σαουδική Αραβία και Ισραήλ κατέχουν κεντρική/κομβική θέση στα πλάνα του Τραμπ για τη Μέση Ανατολή, πράγμα το οποίο προϋποθέτει όμως ότι αυτές οι δύο χώρες θα μπορέσουν να έρθουν κάποια στιγμή πιο κοντά (μέσα από νέες Συμφωνίες του Αβραάμ) κι όχι να απομακρυνθούν ξανά λόγω Γάζας.
Ο Τραμπ από τη δική του πλευρά πάντως, κατάφερε για ακόμη μια φορά να κάνει θόρυβο, τοποθετώντας εαυτόν στο επίκεντρο των εξελίξεων.
Δεν έχει προλάβει να συμπληρώσει ούτε καν τρεις εβδομάδες στην προεδρία των ΗΠΑ (έπειτα από την ορκωμοσία του στις 20 Ιανουαρίου) και ο 78χρονος Αμερικανός έχει ήδη παρουσιαστεί να θέλει να εξαγοράσει/καταλάβει/προσαρτήσει ξένα εδάφη… από τον Καναδά και τη Γροιλανδία ως τον Παναμά. Εάν οι Ρεπουμπλικανοί άλλοτε φημίζονταν για τις τάσεις «απομονωτισμού» τους, κατά αντιπαραβολή προς τους «πολεμοχαρείς» και «επιρρεπείς σε περιπέτειες εκτός των αμερικανικών συνόρων» Δημοκρατικούς, αυτός ο Ρεπουμπλικανικός «απομονωτισμός» δείχνει να έχει πια πάει περίπατο…
Αμερικανοί αναλυτές, προερχόμενοι από το «στρατόπεδο» της Ρεπουμπλικανικής συντηρητικής Δεξιάς, επιχείρησαν να δικαιολογήσουν διεθνοπολιτικά κάποιες από αυτές τις πρώτες κινήσεις του Ντόναλντ Τραμπ, υποστηρίζοντας για παράδειγμα ότι εκείνος (επι)στρέφει το ενδιαφέρον των ΗΠΑ στο δυτικό ημισφαίριο. Οι τελευταίες δηλώσεις Τραμπ για τη Γάζα έρχονται, όμως, να διαψεύσουν ακόμη και αυτήν την προσέγγιση. Ποιος θα το περίμενε πως όταν ο Τραμπ μιλούσε για «μαζικές απελάσεις» εννοούσε εκείνες των Παλαιστινίων από τη Γάζα, σχολιάζουν πολλοί τώρα, ειρωνικά.
Ευσεβείς πόθοι και μεθοδεύσεις
Από την άλλη πλευρά ωστόσο, υπάρχει και η εκτίμηση ότι δεν πρέπει να παίρνουμε τοις μετρητοίς ή κατά κυριολεξία όσα ακραία λέει κατά καιρούς δημοσίως ο Αμερικανός πρόεδρος, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι θα πρέπει και να τα υποτιμούμε.
Με βάση αυτήν την προσέγγιση, ο Τραμπ επιλέγει σκοπίμως να κλονίζει το status quo μέσα από ακραίες προτάσεις και θέσεις, στην προσπάθειά του να προωθήσει αντισυμβατικές προσεγγίσεις που θα μπορούσαν δυνητικά να οδηγήσουν σε διεξόδους πολυετή αδιέξοδα όπως είναι για παράδειγμα εκείνο του Παλαιστινιακού… Ευσεβής πόθος ή realpolitik;
Ο ρόλος του προεδρικού γαμπρού
Οσα είπε πάντως χθες ο Ντόναλντ Τραμπ, τα είχε πει στο πρόσφατο παρελθόν και ο εβραϊκής καταγωγής γαμπρός του Αμερικανού προέδρου, ο Τζάρεντ Κούσνερ, ο οποίος δεν έχει σταματήσει να εντοπίζει real estate ευκαιρίες από τη Μέση Ανατολή ως και την Αλβανία.
Στο πλαίσιο βιντεοσκοπημένης συνομιλίας που είχε στις 15 Φεβρουαρίου του 2024 με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Harvard Τάρεκ Μασούντ, ο Κούσνερ είχε αναφερθεί στις προοπτικές ανοικοδόμησης της Γάζας αλλά και στο ενδεχόμενο εκτοπισμού των Παλαιστινίων από εκεί, προς την Αίγυπτο και την έρημο Νεγκέβ…
Σχεδόν έναν χρόνο μετά, ο Κούσνερ φέρεται να ήταν εκείνος που έδωσε στον πρόεδρο Τραμπ τις σημειώσεις με όσα ανακοίνωσε κατά τη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε με τον Νετανιάχου…
