Στον γαστρονομικό τουρισμό η κυπριακή φυλή αγελάδας

Για τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να στηριχθεί η αύξηση του πληθυσμού της κυπριακής φυλής βοοειδών, η οποία λόγω της μηχανοποίησης της γεωργίας (όργωμα, αλώνισμα, μεταφορές) μετά το 1960 κατέστη σταδιακά απειλούμενη με εξαφάνιση, εργάζεται αυτό το διάστημα μία ομάδα φορέων της Κύπρου. Ένας από αυτούς τους τρόπους, ώστε οι εκτροφείς να έχουν οικονομικό κίνητρο, είναι η προώθηση του κρέατος, το οποίο κρίνεται πολύ καλύτερης ποιότητας σε σύγκριση με άλλες φυλές αγελάδων στην Κύπρο. Άλλωστε η κυπριακή αγελάδα, εκτός από συνδεδεμένη με την κυπριακή ιστορία και παράδοση, είναι συγχρόνως απόλυτα προσαρμοσμένη στις κλιματικές συνθήκες του νησιού, γεγονός που συνεπάγεται σε ελάχιστες ασθένειες και μη χρήση αντιβιοτικών, κάτι που αναμένεται να τονιστεί στους καταναλωτές το προσεχές διάστημα. Ήδη στις Τεχνικές Σχολές του υπουργείου Παιδείας καλλιεργείται η κουλτούρα γαστρονομικής αξιοποίησης του συγκεκριμένου κρέατος, ενώ υπάρχει πρόθεση του υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος να ενταχθεί και στον γαστρονομικό τουρισμό σε συνεννόηση με το υφυπουργείο Τουρισμού. Την ίδια ώρα, η συνεισφορά της συγκεκριμένης φυλής βοοειδών, η οποία, όπως προαναφέρθηκε, είναι προσαρμοσμένη στις κλιματικές συνθήκες της Κύπρου, κρίνεται από τους επιστήμονες σημαντική για την αντιμετώπιση της διαφαινόμενης επισιτιστικής κρίσης λόγω της κλιματικής αλλαγής, αλλά και για θέματα πυροπροστασίας, με αραίωση της βλάστησης, κάτι που εφαρμόζεται με επιτυχία από το 2015 μέσω του προγράμματος Darwin στο Λιβάδι Ακρωτηρίου.

Συντονισμός φορέων

Τα πιο πάνω απορρέουν από ημερίδα με θέμα «Nτόπια Φυλή Βοοειδών στην Κύπρο», που διοργανώθηκε από το υπουργείο Γεωργίας και τον Πτηνολογικό Σύνδεσμο Κύπρου, με το μότο «Κόκκινη ντόπια φυλή βοοειδών – Ανθεκτική στις κλιματικές συνθήκες της Κύπρου, χωρίς αντιβιοτικά και συνυφασμένη με την ιστορία του τόπου». Τα επόμενα βήματα που αποφασίστηκαν στην ημερίδα αφορούν το πώς μπορούν οι φορείς που ασχολούνται με το συγκεκριμένο θέμα να συντονιστούν καλύτερα από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης του υπουργείου Γεωργίας και να προχωρήσουν από κοινού, δήλωσε στην «Κ» η Φοίβη Βαγιανού, συντονίστρια προγραμμάτων στον Πτηνολογικό Σύνδεσμο Κύπρου. Όσον αφορά τους φορείς, αυτοί είναι ο Σύνδεσμος Εκτροφέων Ντόπιας Φυλής Βοοειδών, το Τμήμα Γεωργίας, το ΤΕΠΑΚ (Τμήμα Γεωπονικών Επιστημών, Βιοτεχνολογίας και Επιστήμης Τροφίμων), το Ινστιτούτο Κύπρου, ο Πτηνολογικός Σύνδεσμος, το Περιβαλλοντικό Τμήμα Βρετανικών Βάσεων, οι Κτηνιατρικές Υπηρεσίες και η Διεύθυνση Μέσης Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης του υπουργείου Παιδείας.

Στρατηγική για μάρκετινγκ

Αναφερόμενη στο έργο που έχει επιτελέσει μέχρι σήμερα ο κάθε φορέας, η κα Βαγιανού είπε ότι, μέσω του προγράμματος Darwin που βρίσκεται σήμερα σε εξέλιξη (2021-2024), ο Πτηνολογικός εκπόνησε στρατηγική και σχέδιο μάρκετινγκ για την προώθηση του κρέατος της ντόπιας φυλής βοοειδών, με σκοπό να ενισχύσουν οικονομικά τους αγελαδοτρόφους στο Λιβάδι Ακρωτηρίου. Την ίδια ώρα το ΤΕΠΑΚ βρίσκεται σε διαδικασία έρευνας για την ποιοτική ανάλυση του κρέατος της ντόπιας φυλής, ενώ το Ινστιτούτο Κύπρου, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών εξερευνά την οικονομική, πολιτισμική και γενετική ιστορία αλλά και αξία των βοοειδών της κυπριακής φυλής μέσα από το ερευνητικό πρόγραμμα ΑRETI (αρχαιολογική-ιστορική ανασκόπηση και γενετικός χαρακτηρισμός). Από την πλευρά τους οι Τεχνικές Σχολές Μαγειρικής, του υπουργείου Παιδείας, οι οποίες στην ημερίδα ετοίμασαν γευσιγνωσία κρέατος ντόπιας φυλής βοοειδών, καλλιεργούν την ένταξη του συγκεκριμένου κρέατος στη γαστρονομική κουλτούρα του τόπου, σημείωσε η κα Βαγιανού, τονίζοντας ότι δρομολογούν την έκδοση βιβλίου συνταγών με βάση το κρέας της κυπριακής αγελάδας. Όπως έχει διαφανεί και στο Λιβάδι Ακρωτηρίου, αυτή η φυλή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για βόσκηση σε περιοχές, όπως είναι οι δασικές, για αραίωση βλάστησης, για σκοπούς πυροπροστασίας, σημείωσε, φωτίζοντας την πτυχή της αξιοποίησης αυτών των ζώων για οικοσυστημικές υπηρεσίες, που είναι, όπως τόνισε, χρήσιμες για τον άνθρωπο.

1.200 ζώα

Με βάση τα επίσημα στοιχεία του υπουργείου Γεωργίας, ενώ το 1960 ο πληθυσμός των κυπριακών αγελάδων ανερχόταν στις 27.500, σταδιακά μειωνόταν, για να φτάσει το 1975 στις 5.000. Η μηχανοποίηση της γεωργίας που κυριάρχησε με την πάροδο του χρόνου κατέστησε την εκτροφή των ζώων αυτών ασύμφορη, πράγμα που οδήγησε στη μείωση του πληθυσμού τους. Όταν διαπιστώθηκε ότι η φυλή κινδύνευε με εξαφάνιση, το υπουργείο άρχισε από το 2008 και μετά να κάνει ξανά απογραφές, ενώ παράλληλα άρχισε να δίνει επιδοτήσεις σε εκτροφείς. Το 2008 καταγράφηκαν 746 βοοειδή, το 2010 αυξήθηκαν σε 807, το 2016 σε 1.384 και το 2022 καταμετρήθηκαν 1.202. Ο στόχος για περαιτέρω αύξηση των ζώων παραμένει.

Στην ημερίδα η υπουργός Γεωργίας, Μαρία Παναγιώτου, ανέφερε ότι η διατήρηση της ντόπιας φυλής προωθήθηκε μέσω της εφαρμογής του στοχευμένου μέτρου «Αγροπεριβαλλοντικές υποχρεώσεις για τη διατήρηση και βιώσιμη χρήση σε παραδοσιακές φυλές ζώων». Μέσω του μέτρου αυτού, τόνισε, παρέχεται κατά κεφαλήν οικονομική ενίσχυση στους κτηνοτρόφους, οι οποίοι με τη σειρά τους δεσμεύονται για τη διατήρηση και την εκτροφή της ντόπιας φυλής βοοειδών στο φυσικό της περιβάλλον, προσθέτοντας ότι μέχρι σήμερα στο μέτρο έχει ενταχθεί το 74% των εκμεταλλεύσεων που εκτρέφουν βοοειδή της παραδοσιακής φυλής, ενώ σε σχέση με τον αριθμό των ζώων εκτιμάται ότι έχει ενταχθεί το 85% της ντόπιας φυλής. Ανέφερε, επίσης, ότι από την εφαρμογή του μέτρου έχει αυξηθεί ο αριθμός των ζώων κατά 85,5% και ο αριθμός των κτηνοτρόφων κατά 63%, ενώ συνολικά επιδοτούνται 65 εκμεταλλεύσεις.

Σύνδεσμος εκτροφέων

Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2018 ιδρύθηκε ο Σύνδεσμος Εκτροφέων Ντόπιας Φυλής Βοοειδών, με έδρα τη Λεμεσό, με Διοικητικό Συμβούλιο έξι άτομα και με 22 μέλη. Πλέον ο αριθμός των μελών είναι περίπου 55. Ο σκοπός ίδρυσης του Συνδέσμου είναι η διατήρηση της ντόπιας φυλής βοοειδών, η συνεργασία εκτροφέων από διαφορετικές κοινότητες της Κύπρου με αντίστοιχο ενδιαφέρον και η πιστοποίηση της ντόπιας φυλής με ξεχωριστό φαινότυπο. Μεταξύ των γενικών χαρακτηριστικών της κυπριακής φυλής βοοειδών είναι ο ύβος (καμπούρα - λιπώδες εξόγκωμα στη ράχη), η μαύρη τούφα στην άκρη της ουράς, ο λευκόγκριζος δακτύλιος στα χείλη και τα ρουθούνια, αλλά και ο μαύρος δακτύλιος στη βάση των νυχιών.

Η περίπτωση Ακρωτηρίου

Στο Λιβάδι Ακρωτηρίου υλοποιήθηκε την περίοδο 2015-2017 το έργο Darwin, χρηματοδοτημένο από το Ταμείο Darwin του Ηνωμένου Βασιλείου, με στόχο η περιοχή αυτή να μετατραπεί σε ένα μωσαϊκό ενδιαιτημάτων, για να αυξηθεί η βιοποικιλότητα, με παράλληλη μείωση του καλαμιού, το οποίο, λόγω της εγκατάλειψης της βόσκησης από τους ντόπιους, επεκτάθηκε σε μεγάλο βαθμό εις βάρος ειδών της χλωρίδας και πανίδας. «Το καλάμι εάν το αφαιρέσεις με μηχανικούς τρόπους, επανεμφανίζεται μετά από δύο-τρείς μήνες. Γι’ αυτό αποφασίστηκε η επιστράτευση της βόσκησης της ντόπιας φυλής αγελάδας, ως εργαλείο βιώσιμο, και περιβαλλοντικά και οικονομικά και κοινωνικά, για τη συγκεκριμένη περιοχή. Την ίδια ώρα εξυπηρετείται και η διατήρηση της συγκεκριμένης φυλής», εξήγησε η κα Βαγιανού. Το 2005 υπήρχαν στην περιοχή του Λιβαδιού του Ακρωτηρίου 28 αγελάδες ντόπιας φυλής. Μέσω του πρώτου προγράμματος Darwin (2015-2017), που έδωσε οικονομικά κίνητρα σε κατοίκους του Ακρωτηρίου για να γίνουν εκτροφείς, ο αριθμός που καταγράφηκε το 2017 ανήλθε στα 87 ζώα. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα 13 εκτάρια λιβαδικής έκτασης για βόσκηση των αγελάδων το 2015, αυξήθηκαν στο τέλος του έργου (2017) σε 18. Στα επόμενα χρόνια, δηλαδή μέχρι το 2023, η λιβαδική έκταση αυξήθηκε στα 27. Στα 150 εκτάρια γης είναι το σύνολο της περιοχής του Λιβαδιού Ακρωτηρίου. Παράλληλα ο αριθμός των παρυδάτιων πουλιών, που χρησιμοποιούν την περιοχή, έχει αυξηθεί αρκετά, σύμφωνα με τα προγράμματα παρακολούθησης.