Του Γιώργου Κακούρη
Όταν η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανακοίνωνε την Τρίτη από το Παρίσι την απόφαση της Κομισιόν να επενδύσει στις προσπάθειες του ιδιωτικού τομέα για ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης στην Ευρώπη, με στόχο τη μόχλευση 200 δισ. σε επενδύσεις, λίγοι στην Κύπρο θα θεωρούσαν πως το ζήτημα αυτό αφορά τη χώρα μας. Κι όμως, η Κύπρος είναι σήμερα μέλος της κοινοπραξίας DEADALUS η οποία προώθησε την ανάπτυξη του υπερυπολογιστή (supercomputer) με το ίδιο όνομα στην Αθήνα, και η οποία είναι μια από τις κοινοπραξίες που επιλέγηκαν από την ΕΕ τον Δεκέμβριο για τη δημιουργία των πρώτων επτά «gigafactories» τεχνητής νοημοσύνης στην Ευρώπη.
Ο ρόλος των gigafactories είναι ουσιαστικά να αξιοποιούνται από ερευνητές, νεοφυείς επιχειρήσεις και τη βιομηχανία για την ανάπτυξη μοντέλων και συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, καθώς τέτοια μοντέλα και εφαρμογές προϋποθέτουν πρόσβαση σε ισχυρούς υπολογιστές με μεγάλη υπολογιστική δύναμη.
Στο επίκεντρο αυτής της προσέγγισης βρίσκεται η ανάγκη της Ευρώπης να αναπτύξει τα δικά της συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, απέναντι στην κυριαρχία μοντέλων όπως το ChatGPT της αμερικανικής OpenAI, και το κινεζικό DeepSeek.
Ο μόνος ανταγωνιστής που έχει δημιουργηθεί στην Ευρώπη είναι η γαλλική εταιρεία Mistral AI, η οποία ωστόσο χρειάζεται πρόσβαση σε περισσότερες υποδομές για να εκπαιδεύσει τα μοντέλα ΤΝ της, όπως δήλωνε τον Ιούνιο ο επικεφαλής δημοσίων σχέσεων της εταιρείας σε συνέδριο του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου.
Το διακύβευμα για την Ευρώπη θα είναι να αναπτύξει τις τεχνολογίες αυτές με τον δικό της τρόπο, χωρίς να θυσιάζει την ανάγκη για ρύθμιση των δραστηριοτήτων της νέας τεχνολογίας (όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ), αλλά και χωρίς τους κρατικούς φορείς να ασκούν κεντρικό έλεγχο στις επιχειρήσεις και την καινοτομία για πολιτικούς σκοπούς (όπως στην Κίνα).
Αυτό στο οποίο η ΕΕ φαίνεται να επενδύει ουσιαστικά είναι στη διαφάνεια στην ανάπτυξη των τεχνολογιών αυτών, καθώς και σε ένα αποκεντρωμένο μοντέλο το οποίο να δημιουργεί ένα οικοσύστημα με τη συμμετοχή πανεπιστημίων, ερευνητών και κρατικών αρχών. Σε αυτή την προσπάθεια εντάσσεται και η χθεσινή ανακοίνωση επενδύσεων που περιλαμβάνουν στήριξη στα λεγόμενα AI gigafactories, μέσω των οποίων κάθε εταιρεία, και όχι μόνο οι μεγάλοι παίκτες, θα μπορεί να έχει πρόσβαση σε υπολογιστική ισχύ μεγάλης κλίμακας.
Ενδεικτική της παγκόσμιας αντιπαράθεσης διαφορετικών μοντέλων για το μέλλον της Τεχνητής Νοημοσύνης, ήταν και η απόφαση του Ηνωμένου Βασιλείου την Τρίτη να μην υπογράψει –όπως και οι ΗΠΑ– την τελική διακήρυξη της Συνόδου Κορυφής στο Παρίσι, με τη χώρα ουσιαστικά να τάσσεται εναντίον της ρύθμισης των τεχνολογιών αυτών. Κυβερνητικές πηγές δήλωσαν στον «Guardian» ότι το κείμενο δεν ήταν αρκετά ισχυρό όσον αφορά θέματα ασφάλειας, ωστόσο βουλευτής των εργατικών ανέφερε στην εφημερίδα πως στην απόφαση έπαιξε ρόλο και ο φόβος να μη θεωρηθεί πως το ΗΒ θα έχει μια πιο προσεκτική προσέγγιση από τις ΗΠΑ.
Η τελική διακήρυξη, την οποία υπέγραψαν 60 χώρες και οργανισμοί, θέτει ως προτεραιότητα «να διασφαλιστεί πως η ΤΝ θα είναι ανοιχτή, συμπεριληπτική, διαφανής, ηθική, ασφαλής και αξιόπιστη, λαμβάνοντας υπόψη τα διεθνή πλαίσια για όλους» και πως θα αναπτυχθεί κατά τρόπο «βιώσιμο για τους ανθρώπους και τον πλανήτη».
Τη διακήρυξη υπογράφουν εκτός από την ΕΕ και τα μέλη της (συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου), και η Κίνα, η Ινδία, η Ιαπωνία, η Αυστραλία και ο Καναδάς, καθώς και η Επιτροπή της Αφρικανικής Ένωσης.
Κύπρος, DAEDALUS και ΕΕ
Η Κύπρος συμμετέχει στην ανάπτυξη του υπερυπολογιστή DAEDALUS, τον οποίο θα διαχειρίζεται το Εθνικό Δίκτυο Υποδομών Τεχνολογίας και Έρευνας (ΕΔΥΤΕ/ GRNET), φορέας του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης της Ελλάδας. Μέσω του Cyprus Institute, ερευνητές και επιστήμονες που χρειάζονται πρόσβαση σε υπερυπολογιστή, θα μπορούν να έχουν τεχνική στήριξη και πρόσβαση στον DAEDALUS βάσει της συμφωνίας.
Ο συγκεκριμένος υπερυπολογιστής σχετίζεται με τον κόμβο «Pharos» στο ΕΔΥΤΕ, μια από επτά πρωτοβουλίες σε διάφορα κράτη μέλη, των οποίων η ανάπτυξη στηρίζεται από την ΕΕ μέσω της Ευρωπαϊκής Κοινής Επιχείρησης Υπολογιστών Υψηλών Επιδόσεων (European High Performance Computing Joint Undertaking - EuroHPC JU) στο πλαίσιο της δημιουργίας υποδομών υπορυπολογιστών στην ΕΕ.
Οι επτά κόμβοι, τους οποίους η ΕΕ αποκαλεί «AI gigafactories» (οι άλλοι έξι θα βρίσκονται στην Ισπανία, την Ιταλία, τη Φινλανδία, το Λουξεμβούργο, τη Σουηδία και τη Γερμανία) χρηματοδοτούνται ήδη από τα προγράμματα Digital Europe και Horizon Europe, και όπως ανακοινώθηκε χθες θα επωφεληθούν και από ένα νέο ταμείο 20 δισ. ευρώ στο πλαίσιο της νέας πρωτοβουλίας InvestAI.
Αργότερα φέτος, ενδεχομένως την άνοιξη, αναμένεται να ανακοινωθούν οι τοποθεσίες ακόμα πέντε κόμβων ανάπτυξης τεχνολογιών ΤΝ.
Κύπρος και έρευνα
Υπενθυμίζεται πως, μιλώντας στις 28 Ιανουαρίου στο Cyprus Forum στις Βρυξέλλες, η δρ Ελένη Ζήκα, επικεφαλής για θέματα αντίκτυπου της επιστήμης και της σχέσης της με την άσκηση πολιτικής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (European Research Council - ERC), είχε αναφερθεί στις προοπτικές της Κύπρου γενικότερα στην καινοτομία.
Όπως είχε τονίσει, παρά το γεγονός πως βρίσκεται αρκετά χαμηλά μεταξύ των κρατών μελών στην κατάταξη των δαπανών στην έρευνα και την καινοτομία, η Κύπρος «τα πηγαίνει εκπληκτικά καλά, τόσο για το μέγεθός της όσο και για το επίπεδο των επενδύσεων», ειδικότερα όσον αφορά αναδυόμενους τομείς όπως η βιοτεχνολογία.
Στην ίδια συζήτηση, ο οικονομολόγος και ανώτερος συνεργάτης του Ινστιτούτου Bruegel στις Βρυξέλλες, δρ Ζολτ Ντάρβας, είχε εκτιμήσει πως η Κύπρος μπορεί να έχει ρόλο στις προσπάθειες της ΕΕ «όσον αφορά την πληροφορική και το fintech» λόγω και της εμπειρίας της στις υπηρεσίες.
