Υπερωρίες

Η υπόθεση των υπερωριών της κ. Κωμοδρόμου –μιας δημόσιας υπαλλήλου που εργαζόταν στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και που αποσπάστηκε στο Προεδρικό– αποτελεί την κορυφή ενός παγόβουνου το οποίο δεν εκθέτει μόνο την κυβέρνηση Χριστοδουλίδη αλλά δείχνει το διαχρονικά –απύθμενο– βάθος του όγκου πάγου που ακολουθεί, διαχρονικά, κάθε κυβέρνηση στην Κυπριακή Δημοκρατία από την εποχή της σύστασής της. Και που ποτέ δεν σταμάτησε να αναπτύσσεται.

Ακόμη κι αν προκύπτουν ζητήματα ποινικής φύσεως με φερόμενες εικονικές καταγραφές υπερωριών πολλών ωρών για συναντήσεις λίγων λεπτών ή σύντομες ομιλίες των 200 λέξεων ή ζητήματα όπως η φυσική παρουσία σε εθνικές επετείους ή φιλανθρωπικές εκδηλώσεις που, δικαίως, προκαλούν την κοινή γνώμη το ζήτημα είναι πολύ σημαντικότερο: Αυτή είναι η Κύπρος ασχέτως του τι πιστεύουμε, τι ψηφίζουμε ή αν συμφωνούμε ή όχι με την κυβέρνηση Χριστοδουλίδη. Ένα, κατά βάση, δημοσιοϋπαλληλικό κράτος μέρος της αποτελεσματικότητας του οποίου δεν εδράζεται –αλλά και δεν βασίστηκε ποτέ ιστορικά– στην αξιοκρατία, την χρηστή διοίκηση και την διαφάνεια. Τουναντίον, ένα κράτος στο οποίο παραμένει βαθιά εμποτισμένη στο πολιτικό μας γονιδίωμα η ημετεροκρατία, η κομματοκρατία και το σύστημα πελατειακών σχέσεων που μας κληρονόμησε, πάλι ιστορικά, η Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Αυτό ακριβώς είναι η Κυπριακή Δημοκρατία. Ένας κρατικός μηχανισμός που κάθε φορά που εναλλάσσεται η εξουσία φροντίζει να δουλεύει για τους δικούς του, αγνοώντας τους αξιότερους ή ικανότερους. Που διορίζει με συχνά, εξόφθαλμα, αναξιοκρατικά κριτήρια και που εκπαιδεύει τους πολίτες του αντί να αναζητούν το καλύτερο και να είναι έτοιμοι να δουλέψουν για το καλύτερο να εναλλάσσονται μεταξύ υπομονής –προκειμένου να βολευτούν οι ίδιοι και να σιωπούν ή να αντιδρούν δυναμικά, κάθε φορά που ο ημέτερος ή αντίπαλος βρίσκεται στην εξουσία. Και που όταν επιθυμεί, όντως, κάποιος να εργαστεί –καθηκόντως– περισσότερο από το κανονικό θα σκεφτεί πρώτα το overtime και στη συνέχεια το αν το κάνει για το καλώς εννοούμενο συμφέρον. Θα σκεφτεί, συνεπώς, σαν δημόσιος υπάλληλος. Όχι σαν λειτουργός στην υπηρεσία του κράτους –όλων των πολιτών δηλαδή.

Τα ως άνω σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνουν αυτομάτως πως μεταξύ όσων εργάζονται, σε μια κυβέρνηση, είναι όλοι αναποτελεσματικοί, ανέντιμοι ή χαραμοφάηδες. Το παράδειγμα ωστόσο των τελευταίων δεκαετιών δείχνει πως τόσο ο εκάστοτε ένοικος του Προεδρικού όσο και σε πολλές άλλες εκφάνσεις του κρατικού μηχανισμού η στελέχωση αποτελεί αμιγώς την επιστροφή μιας πολιτικής χάρης –συνήθως για συγγενείς και φίλους ή αντάλλαγμα για την πολιτική στήριξη– όχι σε επίπεδο ιδεών και ουσίας αλλά σε επίπεδο του να μαζεύεις με την κόλλα του excel τηλέφωνα και να οργανώνεις τη μεταφορά τους στην κάλπη την κρίσιμη ημέρα των εκλογών. Το ίδιο ισχύει και στη Δημόσια Υπηρεσία και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα –που εκτός από έναν κορμό λειτουργών που κάνουν καλά τη δουλειά τους– υπάρχουν πρώτοι διορισμοί που γίνονται από το… παράθυρο, ιεραρχικές ανελίξεις που πάσχουν, φωτογραφικές προκηρύξεις που συμπληρώνονται με ένα τηλεφώνημα και στην εποχή των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης άνθρωποι που υποτίθεται λειτουργούν σε ένα Γραφείο Τύπου και που δεν μπορούν να αναρτήσουν ένα tweet ή να ποστάρουν ένα απλό δελτίο Τύπου σε ορθογραφημένα ελληνικά.

Πώς αλλάζει όλο αυτό; Εσωτερικά, με αλλαγή νοοτροπίας και, δυστυχώς, με τον δύσκολο τρόπο. Εξάλλου οι κυβερνήσεις καταρρέουν όταν το κράτος αποτυγχάνει. Και το σωρευτικό αποτέλεσμα ενός συστήματος που πάσχει βαθιά και κανείς δεν επιθυμεί να το αλλάξει –συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου Χριστοδουλίδη που υποσχέθηκε προεκλογικά το νέο– μαθηματικά θα οδηγήσει σε πολύ σοβαρές αστοχίες. Σε λάθη που δεν θα διορθώνονται πολιτικά ή με επικοινωνιακή διαχείριση. Εξάλλου τόσο η Ιστορία όσο και η διεθνής εμπειρία δείχνει πως οι κρατικές χωρητικότητες καταρρέουν όταν οι υπερωρίες –ως νοοτροπία και όχι ως έντιμες εργατοώρες άξιες αποζημίωσης πέραν από το κανονικό– κοστίζουν περισσότερο, πεταμένο, χρήμα παρά διακριτά αποτελέσματα.

Twitter: @JohnPikpas