Του Αλέξη Παπαχελά
O Oυγκούρ Σαχίν και η Οζλέμ Τουρετσί είναι ένα πολύ σεμνό, ίσως και ταπεινό, ζευγάρι επιστημόνων. Η πανδημία τούς ανέδειξε σε παγκόσμιες προσωπικότητες, σε ροκ σταρ της επιστήμης. Με ό,τι καλό, και κακό, φέρνει αυτό το φαινόμενο στις μέρες μας.
Είχα την ευκαιρία να τους συναντήσω στη Θεσσαλονίκη μετά τη βράβευσή τους από το Ιδρυμα Θεοφανώ. Κάναμε μία συζήτηση εφ’ όλης της ύλης. Οπως πάντα, ο ένας κοιτούσε τον άλλον πριν απαντήσουν και με τα μάτια, χωρίς καμία ένταση ή δισταγμό, επέλεγαν ποιος θα απαντήσει. Η αγωνία τους για το πώς θα μείνουν «αυθεντικοί», παρά την τεράστια δημοσιότητα και τους προβολείς που έχουν στραφεί πάνω τους, ήταν εμφανής.
Στη συνέντευξη μας μίλησαν για το πώς σκέφθηκαν να χρησιμοποιήσουν μια μεθοδολογία που προοριζόταν για την αντιμετώπιση του καρκίνου για να κάνουν το πρώτο εμβόλιο mRNA εναντίον του κορωνοϊού. Μιλούν για την πρώτη τους επαφή με τον Αλμπερτ Μπουρλά και τη «μεσογειακή» χημεία που ανέπτυξαν μεταξύ τους από την πρώτη τους διαδικτυακή τηλεδιάσκεψη. Αποκαλύπτουν το πώς τους εντυπωσίαζε πάντοτε η Μέρκελ, καθώς στο τέλος μιας εικοσάλεπτης συζήτησης έβγαζε το σωστό συμπέρασμα και το συμπύκνωνε σε 20 δευτερόλεπτα.
Οι δύο Γερμανοί επιστήμονες τουρκικής καταγωγής είναι αισιόδοξοι για το μέλλον. Θεωρούν ότι είναι ζήτημα χρόνου η παραγωγή εμβολίων που θα αποτρέπουν την επανεμφάνιση του καρκίνου. Και ενώ αντιλαμβάνονται τη σφοδρότητα των επιθέσεων εναντίον της επιστήμης και των επιστημόνων με αφορμή το ζήτημα του εμβολιασμού, επιμένουν ότι μετά την πανδημία θα είναι πολύ περισσότεροι οι άνθρωποι που θα είναι ευγνώμονες στην επιστήμη και θα καταλαβαίνουν την τεράστια σημασία της.
– Σας ευχαριστώ πολύ για τη συνέντευξη. Πώς αισθάνεστε που βρίσκεστε εδώ στη Θεσσαλονίκη και που πήρατε αυτό το βραβείο;
Οζλέμ Τουρετσί: Είναι συγκλονιστικό συναίσθημα. Είναι η πρώτη φορά που ερχόμαστε στη Θεσσαλονίκη και είναι ένα υπέροχο μέρος με εγκάρδιους ανθρώπους. Και το ίδιο το βραβείο είναι τιμή για εμάς. Νιώθουμε ευλογημένοι. Είναι ένα βραβείο που αφορά εκείνον που περιπλανιέται ανάμεσα σε κόσμους για να τους γεφυρώσει, που ανυψώνει την επιστήμη και την εκπαίδευση, για την αυτοκράτειρα Θεοφανώ. Και αυτό συμβολίζει σε μεγάλο βαθμό αυτό που θέλουμε να κάνουμε.
– Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που αρνούνται να εμβολιαστούν. Τι λέτε σε αυτούς;
Ο.Τ.: Δεν είναι δική μας δουλειά να πούμε κάτι. Οι λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι δεν θέλουν να εμβολιαστούν είναι πολλαπλοί, οπότε δεν μπορεί να απαντήσει κανείς σε κάθε έναν. Η δουλειά μας είναι να διασφαλίσουμε ότι παράγονται δεδομένα, τα οποία βοηθούν τους ανθρώπους να κατανοήσουν και να εκτιμήσουν τι σημαίνει εμβολιασμός, τι σημαίνει αυτό το εμβόλιο και τι θα σημαίνει επίσης, για τον ευρύτερο πληθυσμό, το να μην εμβολιαστεί. Κάνουμε τη δουλειά μας διεξάγοντας κλινικές δοκιμές, παράγοντας δεδομένα και ενημερώνοντας τον κόσμο.
– Αισθάνεστε όμως ότι ο κόσμος έχει χάσει, κατά κάποιον τρόπο, την πίστη του στην επιστήμη;
Oυγκούρ Σαχίν: Oχι ακριβώς. Νομίζω ότι ζούμε σε μια εποχή όπου υπάρχει πληθώρα πληροφοριών, αλλά υπάρχει και μεγάλη παραπληροφόρηση. Και χρειαζόμαστε ένα είδος συνεχούς εκπαίδευσης της κοινωνίας, στο πώς να αναγνωρίζει τις σχετικές πληροφορίες. Και αν κάποιος δεν θέλει να εμβολιαστεί, θα πρέπει να τον ακούσουμε, να του θέσουμε το ερώτημα και να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τους λόγους και ίσως να συμμετάσχουμε σε αυτή τη συζήτηση και να βοηθήσουμε ώστε όλο και περισσότεροι άνθρωποι να κατανοήσουν την πραγματική κατάσταση. Χρειαζόμαστε αυτό το ανοιχτό πνεύμα για να ακούμε, και να συνεχίσουμε αυτόν τον διάλογο. Είναι ζητούμενο να μπορέσουμε να μείνουμε ενωμένοι ως κοινωνία και να αποφύγουμε να χωριστούμε σε ομάδες που είτε θέλουν να εμβολιαστούν είτε είναι εντελώς κατά του εμβολιασμού. Επομένως, η συνέχιση της συζήτησης θα είναι πολύ χρήσιμη για αυτό.
– Από το εργαστήριο, σε μια παγκόσμια έκθεση. Πώς ήταν αυτή η εμπειρία;
Ο.Τ.: Είναι μέρος της δουλειάς μας και ως εκ τούτου ήταν οργανικό. Είμαστε και επιχειρηματίες και επομένως έχουμε συνηθίσει να εκτιθέμεθα, διότι πρέπει να υπερασπιστούμε την επιστήμη μας και τα εργαστηριακά μας επιτεύγματα και να εξηγήσουμε στον κόσμο, στους επενδυτές, για παράδειγμα – οπότε υπήρχε κάποια έκθεση και νωρίτερα. Η κλίμακα είναι προφανώς πολύ μεγαλύτερη, το βλέπουμε ως μέρος της δουλειάς μας να εξηγούμε τι κάνουμε, να εξηγούμε τα δεδομένα, να εκπαιδεύουμε την κοινωνία γύρω μας. Επομένως, δεν ήταν τόσο μεγάλη η διαφορά για εμάς.
Ο.Σ.: Oντως δεν ήταν. Ως επιστήμονες, πηγαίνουμε σε σεμινάρια, έχουμε αυτές τις τεράστιες παρουσιάσεις. Το μόνο πράγμα που άλλαξε ήταν το κοινό. Δεν μιλάμε πλέον σε επιστήμονες. Μιλάμε σε ανθρώπους των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Και αυτό που πραγματικά μου αρέσει είναι πως η ποιότητα των ανθρώπων που εργάζονται για τα μέσα ενημέρωσης βελτιώθηκε με την πάροδο του χρόνου, έτσι ώστε να μπορούμε πραγματικά να μιλάμε για την επιστήμη και οι άνθρωποι να ενημερώνονται για το mRNA. Οπότε λέω ότι στη Γερμανία υπάρχουν τώρα περισσότεροι άνθρωποι που κατανοούν το mRNA απ’ ό,τι το ποδόσφαιρο. Και αυτό είναι καλό. Νομίζω ότι τέτοια επίγνωση της επιστήμης μπορεί να κάνει τη διαφορά και είναι σημαντική για την κοινωνία, επειδή έχουμε τόσο πολλές προκλήσεις εκτός της COVID-19. Αισθανόμαστε ότι παρά τις συζητήσεις, υπάρχει μια αυξανόμενη εμπιστοσύνη στη σημαντικότητα της επιστήμης και ότι το έργο των επιστημόνων εκτιμάται. Οπότε, είναι μια ικανοποίηση. Αισθανόμαστε λοιπόν ότι αυτό αποτελεί μέρος της αποστολής μας και επομένως είναι αποδεκτό.
– Πώς νιώσατε να μιλάτε με πρωθυπουργούς, τον Πάπα κ.ά. Αυτό, υποθέτω, δεν συνέβαινε πριν, είναι διαφορετικό.
Ο.Σ.: Ναι, υπάρχει διαφορά. Και είναι σπουδαίο να έχουμε την ευκαιρία να ενημερώνουμε όλους αυτούς τους εξαιρετικούς και ενδιαφέροντες ανθρώπους.
– Πώς γνωρίσατε τον Αλμπερτ Μπουρλά; Πόσο δύσκολη ήταν η απόφαση να κάνετε αυτό το κοινό εγχείρημα;
Ο.Σ.: Πριν γνωρίσουμε τον Αλμπερτ Μπουρλά, είχαμε μια συνεργασία με την επικεφαλής του Τμήματος Ερευνας και Ανάπτυξης Εμβολίων της Pfizer, την Κάθριν Γιάνσεν, η οποία είναι Γερμανίδα. Κάποια στιγμή μου είπε ότι ο Μπουρλά θα μου τηλεφωνούσε. Ηταν Κυριακή. Είχαμε λοιπόν μια συζήτηση που ήταν πραγματικά υπέροχη. Ηταν μέσω Zoom και μπορέσαμε να «μπούμε» μέσα σε μία από τις μεγαλύτερες φαρμακευτικές εταιρείες. Από την αρχή υπήρξε μεγάλη συνεννόηση. Ηταν απόλυτα ρεαλιστής και μπορούσα να ταυτιστώ απολύτως μαζί του. Είχαμε μια πολύ μεσογειακή κουβέντα λίγων λεπτών όπου καταλήξαμε κατευθείαν στα κρίσιμα σημεία και είπαμε: Ναι, θέλουμε να συνεργαστούμε και ας το κάνουμε, όχι ως μια μεγάλη εταιρεία και μια μικρή εταιρεία, ας συνεργαστούμε πραγματικά με τη φωνή της επιστήμης. Και αυτό ήταν υπέροχο. Υπήρξε εμπιστοσύνη από το πρώτο λεπτό.
– Ήταν ένας αγώνας δρόμου ενάντια στον χρόνο για να εξασφαλιστεί ότι το εμβόλιο θα παραχθεί εγκαίρως;
O.T.: Πράγματι ήταν αγώνας δρόμου. Οταν ο Ουγκούρ στα τέλη του Ιανουαρίου του 2020 είχε την επιφοίτηση ότι στην πραγματικότητα βρισκόμασταν ήδη εν μέσω πανδημίας, είχε δύο σενάρια στο μυαλό του. Το ένα έλεγε ότι μέσα σε μερικούς μήνες, ακόμη και πριν από το καλοκαίρι, η πανδημία θα κορυφωνόταν τόσο γρήγορα που θα χάναμε ένα σημαντικό μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού. Αυτό ήταν το πραγματικά τρομακτικό σενάριο. Και το άλλο έλεγε πως θα υπήρχε ένα πιο αργό ξέσπασμα. Και αυτό ήταν που έγινε τελικά. Οταν καταλάβαμε ότι κάθε μέρα μετρούσε, ήταν απολύτως σαφές ότι ο χρόνος είχε σημασία και ότι έπρεπε να δουλέψουμε ουσιαστικά όλο το εικοσιτετράωρο. Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο στην πραγματικότητα ονόμασε το έργο Project Light Speed, για να καταστήσει σαφές σε όλους ότι έπρεπε να λειτουργήσουμε στην ταχύτητα του φωτός. Ολόκληρη η ομάδα της εταιρείας μας, η ομάδα της Pfizer και αργότερα και άλλοι εταίροι που βάλαμε στο παιχνίδι, το αντιμετώπισαν με τον ίδιο τρόπο, με αποτέλεσμα όλοι αυτοί οι άνθρωποι να δουλεύουν νύχτα-μέρα, Σαββατοκύριακα, χωρίς καμία διακοπή, για το εμβόλιο. Ηταν μια πολύ έντονη εμπειρία για όλους.
– Μιλήσατε για τη στιγμή της επιφοίτησης. Υπήρξε μια στιγμή που είπατε, αυτό είναι, έχουμε τη λύση, θα το κάνουμε. Θυμάστε εκείνη τη στιγμή;
O.Σ.: Ηταν Σάββατο. Είχα διαβάσει ένα άρθρο την Παρασκευή. Το Σάββατο συζητήσαμε για το ποιες θα είναι οι συνέπειες. Γνωρίζαμε σε εκείνο το χρονικό σημείο ότι αυτή η πανδημία θα συμβεί. Και ξέραμε ότι διαθέτουμε μια τεχνολογία που θα μπορούσε να παρέχει πολύ γρήγορα υποψήφια εμβόλια. Φυσικά, δεν γνωρίζαμε αν αυτά τα εμβόλια θα λειτουργήσουν. Αλλά εκείνη τη στιγμή, ξέροντας ότι έχουμε μια πιθανή λύση στα χέρια μας, η οποία θα μπορούσε να είναι χρήσιμη, κατέστη σαφές ότι είχαμε ευθύνη, ότι έπρεπε να δράσουμε. Η απόφαση ελήφθη λοιπόν το Σάββατο και φυσικά έπρεπε να πείσουμε όλους τους συναδέλφους μας. Ετσι, τη Δευτέρα, πήγαμε στα εργαστήρια και πείσαμε όσους εργάζονται εκεί. Την Τρίτη, είχαμε μια συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου και φυσικά οι συνάδελφοί μας είπαν: «Πιστεύετε πραγματικά ότι θα υπάρξει πανδημία; Δεν έχει γίνει μέχρι στιγμής, και σε συζητήσεις που είχαμε με άλλους, δεν το πιστεύουν αυτό». Ομως μέσα σε δύο ώρες, όλοι πείστηκαν. Και έτσι ήμασταν αποφασισμένοι να πάμε και να δημιουργήσουμε ένα υποψήφιο εμβόλιο.
– Πριν από αυτό, πού προοριζόταν να επικεντρωθεί αυτή η τεχνολογία;
Ο.Τ.: Αρχικά αναπτύξαμε αυτή την τεχνολογία για τους καρκινοπαθείς, ως εμβόλιο για τη θεραπεία του καρκίνου. Οπότε προοριζόταν από την αρχή να λειτουργήσει ως εμβόλιο. Στην πραγματικότητα ξεκινήσαμε να εργαζόμαστε πάνω στην τεχνολογία mRNA στα τέλη της δεκαετίας του ’90, και από το 2012 αρχίσαμε να υποβάλουμε καρκινοπαθείς σε θεραπεία με εμβόλιο mRNA. Τα εμβόλια για τον καρκίνο δεν έχουν να κάνουν με την πρόληψη όπως στην περίπτωση ενός ιού. Οι ασθενείς έχουν ήδη μεγάλους εν μέρει καρκινικούς όγκους, και το εμβόλιο πρέπει να είναι πολύ ισχυρό για να ενεργοποιήσει το ανοσοποιητικό σύστημα με ακρίβεια αλλά και δραστικά, για να συρρικνωθούν αυτοί οι όγκοι. Ετσι, επενδύσαμε πολλά στο να φτιάξουμε ένα πολύ ισχυρό εμβόλιο για να διεγείρουμε ανοσολογικές αποκρίσεις υψηλής ακρίβειας. Και αυτός ήταν, πιστεύουμε, ο λόγος που είχαμε τόση επιτυχία με το εμβόλιο της COVID-19, επειδή η τεχνολογία που αναπτύχθηκε είναι πολύ ισχυρότερη.
– Πάνω σε αυτό, θα υπάρξει εμβόλιο ή θεραπεία για τον καρκίνο, και πότε να τα περιμένουμε;
Ο.Σ.: Πιστεύουμε ότι θα υπάρξει θεραπεία, εμβόλια κατά του καρκίνου. Εργαζόμαστε πάνω σε αυτή την τεχνολογία, όπως τα βλαστοκύτταρα, για περισσότερα από 20 χρόνια. Δημιουργήσαμε δεδομένα τα οποία δείχνουν ότι η τεχνολογία κατ’ αρχήν λειτουργεί, έχουμε διαπιστώσει και δημοσιεύσει ήδη πριν από τέσσερα χρόνια ότι βλέπουμε δραστηριότητα, για παράδειγμα, σε κλινικές δοκιμές σε ασθενείς με μελάνωμα. Και τώρα έχουμε ξεκινήσει δοκιμές σε εκατοντάδες ασθενείς και θα έχουμε τα αποτελέσματα το επόμενο έτος, και το 2023. Αν αυτές οι δοκιμές είναι θετικές, τότε θα μπορούσαν να ανοίξουν τον δρόμο σε δύο, τρία, τέσσερα χρόνια, για να εγκριθούν τα πρώτα εμβόλια κατά του καρκίνου. Ετσι, είμαστε πεπεισμένοι ότι τα εμβόλια θα μπορούσαν να αλλάξουν τη μοίρα των καρκινοπαθών, ιδίως έπειτα από χειρουργική επέμβαση. Μετά τις επεμβάσεις, σε πολλούς όγκους, περίπου το 30% με 40% των ασθενών παρουσιάζει υποτροπές εντός δύο ή τριών ετών. Και αυτό είναι ένα από τα βασικά προβλήματα στον καρκίνο. Ενας ασθενής μοιάζει να έχει θεραπευτεί, όμως έπειτα από δύο ή τρία χρόνια, παρουσιάζει μετάσταση και υποτροπή. Αυτό που θέλουμε να επιτύχουμε με τα εμβόλια κατά του καρκίνου είναι να το αναστείλουμε αυτό, να αποτρέψουμε τις υποτροπές στους ασθενείς με καρκίνο. Είναι δοκιμές που βρίσκονται σε εξέλιξη και μένει να δούμε τι θα γίνει.
– Δηλαδή είστε αισιόδοξοι ότι μέσα στα επόμενα δύο ή τρία χρόνια θα έχουμε κάποια αποτελέσματα.
Ο.Σ.: Ναι, απολύτως.
Να περιμένουμε και άλλες πανδημίες παρόμοιας κλίμακας
– Κάτι που με εκπλήσσει είναι ότι υπάρχει ένα τεράστιο κομμάτι του πλανήτη το οποίο είναι ακόμα ανεμβολίαστο. Εσείς, ως δημιουργοί του εμβολίου, πώς αισθάνεστε γι’ αυτό και τι μπορεί να γίνει για την αντιμετώπισή του;
Οζλέμ Τουρετσί: Οταν ξεκινήσαμε αυτό το πρόγραμμα πέρυσι, ήταν ξεκάθαρο ότι θέλαμε να συμβάλουμε ώστε όλοι όσοι θέλουν και χρειάζεται να εμβολιαστούν να μπορούν να το κάνουν – και αυτή είναι η αποστολή μας. Οντως, ορισμένα μέρη του πλανήτη δεν έχουν εμβολιαστεί επειδή δεν υπάρχουν ακόμη επαρκή εμβόλια εκεί. Αυτό σημαίνει για εμάς ότι ο μαραθώνιος δεν έχει τελειώσει και έχουμε κάνει τα πάντα, μαζί με τους φίλους μας από την Pfizer, προκειμένου να αναβαθμίσουμε την παραγωγή, με απρόσμενο τρόπο, έτσι ώστε να μπορέσουμε να παραδώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερα. Τρία δισεκατομμύρια δόσεις ήδη φέτος, αυτό είναι εντυπωσιακό. Και κάθε ομότιμη εταιρεία που συμμετέχει στη συνεισφορά ενός εμβολίου εγκρίνοντάς το, είναι ό,τι καλύτερο για εμάς και τον κόσμο, διότι, όπως είπατε, ο στόχος πρέπει να είναι να εμβολιαστούν όλοι. Και πιστεύουμε ότι αυτό λειτουργεί πραγματικά καλά, με την αναβάθμιση και την παροχή σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους.
Ουγκούρ Σαχίν: Είναι πραγματικά σημαντικό να τονίσουμε ότι ήδη φέτος περίπου 1,2 δισ. δόσεις από αυτές που παράγουμε θα πάνε σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, και το επόμενο έτος θα είμαστε σε θέση να παράγουμε έως και 4-4,5 δισεκατομμύρια δόσεις. Και υποθέτω ότι ένα μεγάλο ποσοστό από αυτές θα πάει επίσης σε χώρες χαμηλού εισοδήματος. Ετσι, είμαι αισιόδοξος ότι ήδη το 2022 θα μπορούσε να υπάρχει κάλυψη σχεδόν παντού στον πλανήτη. Αν ανατρέξουμε ιστορικά, κάθε φορά που αναπτυσσόταν ένα νέο εμβόλιο, χρειάζονταν συνήθως 5 με 10 χρόνια μέχρι να εφοδιαστεί όλος ο πλανήτης με αυτό. Αυτή τη φορά μπορεί να γίνει σε δύο χρόνια.
– Πότε πιστεύετε ότι θα τελειώσει αυτός ο εφιάλτης της πανδημίας; Επίσης πιστεύετε ότι θα είμαστε περισσότερο έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε την επόμενη πανδημία;
Ο.Τ.: Τι σημαίνει πότε θα τελειώσει η πανδημία; Θα ζήσουμε με αυτόν τον ιό για αρκετό καιρό. Θα εξισωθεί ως μια νέα κανονικότητα, ώστε να μπορέσουμε να τον συνηθίσουμε. Η τρομακτική φάση του ιού δεν θα παραμείνει. Πιθανότατα θα μπούμε σε μια κατάσταση, όπως με τη γρίπη, που κάποια στιγμή θα έχουμε εμβόλια, θα έχουμε προστασία για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ώστε να μπορούμε να ζήσουμε μαζί του. Οσον αφορά την ετοιμότητα για τέτοιες καταστάσεις, πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι, γιατί αυτή δεν θα είναι η τελευταία πανδημία με υψηλή νοσηρότητα που θα αντιμετωπίσει ο κόσμος. Πρέπει να περιμένουμε και άλλες πανδημίες παρόμοιας κλίμακας. Πότε; Δεν ξέρουμε, αλλά θα έρθουν σίγουρα. Πιστεύουμε και αισθανόμαστε ότι όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς, που είναι σημαντικοί σε περίπτωση πανδημίας, βρίσκονται σε εγρήγορση τώρα πια, έχουν μάθει και συνεργάζονται. Οπότε υπάρχουν πολλά δεδομένα για να μάθουμε από αυτή την κατάσταση, από αυτή την εμπειρία και να προετοιμαστούμε σε όλα τα επίπεδα. Γι’ αυτό πιστεύουμε ότι θα είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι την επόμενη φορά.
– Θέλω να σας απευθύνω κάποιες ερωτήσεις που όλοι θα ήθελαν να σας κάνουν. Αρχικά, το εμβόλιο που δημιουργήσατε θα έχει διάρκεια μεγαλύτερη του έτους; Θα καλύπτει τις νέες παραλλαγές;
Ο.Σ.: Εχουμε μια κυρίαρχη παραλλαγή αυτή τη στιγμή, την παραλλαγή «Δέλτα». Γνωρίζουμε από εργαστηριακά πειράματα ότι το εμβόλιό μας την εξουδετερώνει και αυτή. Το σημαντικό είναι ότι τα επίπεδα των αντισωμάτων μειώνονται με την πάροδο του χρόνου και ότι η πρόσθετη τρίτη δόση, το booster, θα πρέπει να αυξήσει τον αριθμό των αντισωμάτων και έτσι να έχουμε πλήρη προστασία έναντι αυτής της παραλλαγής. Το πόσο θα διαρκέσει αυτή η προστασία πρέπει να το δούμε. Ομως, ο αριθμός των αντισωμάτων μετά την πρώτη δόση είναι πολύ υψηλός και είμαστε βέβαιοι ότι θα πρέπει να είναι απολύτως επαρκής μέχρι την επόμενη άνοιξη. Και στη συνέχεια θα πρέπει να δούμε ποια θα είναι τα επίπεδα των αντισωμάτων και αν θα υπάρξουν νέες παραλλαγές. Προς το παρόν είμαστε πολύ σίγουροι ότι οι εμβολιασμένοι θα είναι ασφαλείς.
– Πιστεύετε ότι μια τρίτη δόση είναι σημαντική σε αυτό το σημείο;
Ο.Σ.: Ετσι πιστεύουμε. Χωρίς την τρίτη δόση οι λοιμώξεις θα συνεχιστούν. Γνωρίζουμε ότι και με τη δεύτερη μόνο δόση το ποσοστό σοβαρών λοιμώξεων είναι πολύ χαμηλό. Και έτσι η δεύτερη δόση προστατεύει από σοβαρή νόσο, αλλά η τρίτη δόση διασφαλίζει ότι δεν θα υπάρχουν λοιμώξεις. Και πιστεύουμε ότι η αποφυγή των λοιμώξεων θα μπορούσε να είναι πραγματικά χρήσιμη για τον έλεγχο αυτής της πανδημίας.
– Θέλω να κάνω μια προσωπική ερώτηση. Φαίνεστε πολύ ήρεμοι, πειθαρχημένοι άνθρωποι. Ολες αυτές οι επιθέσεις στην επιστήμη, στα εμβόλια, σας επηρεάζουν; Θυμώνετε ποτέ;
Ο.Τ.: Οχι. Για την ακρίβεια βλέπουμε την άλλη όψη του νομίσματος. Εκείνη που υμνεί την επιστήμη σε μεγάλη κλίμακα. Περισσότερο απ’ ό,τι συνέβαινε στο παρελθόν. Και αυτό είναι που μας ενθουσιάζει και μας ενθαρρύνει, γιατί αυτό μας μαθαίνει ότι υπάρχουν πολλά άλλα προβλήματα και προκλήσεις για την ανθρωπότητα, τα οποία θα μπορούσαμε επίσης να αντιμετωπίσουμε με την επιστήμη. Ετσι βλέπουμε περισσότερο τη θετική πλευρά.
O.Σ.: Πιο προσωπικά, ο πατέρας μου πάντα έλεγε: «Αυτό που λένε οι άνθρωποι για σένα λέει περισσότερα για εκείνους παρά για εσένα». Πιστεύω πως αυτό πρέπει να το αποδεχτούμε και να δούμε πραγματικά τη φωτεινή πλευρά των πραγμάτων. Ετσι, βλέπουμε ότι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που θέλουν να συνεισφέρουν και που πληρώνονται για να βρει η επιστήμη τη λύση.
Ασφαλή τα εμβόλια
– Ένα από τα μεγάλα ερωτήματα που απασχολούν τον κόσμο είναι αν αυτό το εμβόλιο είναι πραγματικά ασφαλές. Θα προκύψουν ενδεχομένως προβλήματα σε πέντε, δέκα χρόνια; Αλλάζοντας το DNA των ανθρώπων και ούτω καθεξής; Ποια είναι η απάντησή σας σε αυτό;
Ο.Τ.: H τεχνολογία mRNA δεν αλλάζει τα κύτταρα του γονιδιώματος, επειδή εγχέεται, κάνει μια δουλειά και προκαλεί μια ανοσολογική απόκριση, και εξαφανίζεται μέσα σε δύο ημέρες έως δύο εβδομάδες. Ετσι δεν υπάρχει τίποτα που να αλλάζει κάτι στο σώμα. Το προφίλ ασφαλείας, το είδος των παρενεργειών, είναι πολύ καλά καθορισμένα στις κλινικές μας δοκιμές. Περισσότερα από 40.000 εμβολιάστηκαν. Εν τω μεταξύ, εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εμβολιαστεί και τα δεδομένα ασφαλείας από αυτόν τον τεράστιο αριθμό ανθρώπων συλλέγονται, ώστε το προφίλ ασφαλείας να είναι καλά καθορισμένο. Οι παρενέργειες εμφανίζονται κυρίως τις πρώτες δύο ημέρες από τον εμβολιασμό, με συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη, όπως πονοκέφαλος, κόπωση, ρίγη, και στη συνέχεια εξαφανίζονται, όπως εξαφανίζεται και το mRNA. Και οι πιθανές μακροχρόνιες παρενέργειες παρακολουθούνται από ρυθμιστικές αρχές, όχι μόνο από εμάς τους ίδιους. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν αναφορές για συχνές σοβαρές παρενέργειες.
Ο.Σ.: Και γενικά, αυτός ο τύπος εμβολίου δεν διαφέρει από άλλους τύπους εμβολίων. Τα εμβόλια είναι από τα πιο ασφαλή φάρμακα. Εχουμε ήδη εμβολιαστεί ως παιδιά και έχουμε τόση εμπειρία με τα εμβόλια. Φυσικά, κάθε φάρμακο έχει τις παρενέργειές του, προφανώς. Το ίδιο ισχύει για τα εμβόλια mRNA σε σύγκριση με οποιοδήποτε άλλο εμβόλιο.
