ΑΝΤΑΜ ΜΠΛΟΥΣΤΑΪΝ / THE NEW YORK TIMES
Ελάχιστα αθλήματα απαιτούν τόσο υψηλό επίπεδο συγκέντρωσης όσο οι αγώνες της Formula 1. Για σχεδόν δύο ώρες, ένας πιλότος καλείται να διαχειριστεί φουρκέτες και ευθείες με ταχύτητες που ξεπερνούν τα 300 χλμ./ώρα, μέσα σε ένα κόκπιτ όπου η θερμοκρασία μπορεί να αγγίξει τους 60 βαθμούς Κελσίου. Οι αγώνες συχνά κρίνονται σε κλάσματα δευτερολέπτου, ενώ ο κίνδυνος ατυχήματος παραμένει διαρκής. Στην καθημερινότητά μας, όλοι αντιμετωπίζουμε προκλήσεις με την απόσπαση της προσοχής, και οι τεχνικές που εφαρμόζουν οι πιλότοι για τη βελτίωση της απόδοσής τους μπορούν να φανούν χρήσιμες σε όποιον θέλει να αυξήσει την αποτελεσματικότητά του σε διάφορες συνθήκες. Απευθυνθήκαμε στον πιλότο της ομάδας της McLaren στη Formula 1, Οσκαρ Πιάστρι, καθώς και σε έναν αθλητικό ψυχολόγο και έναν ειδικό στη συγκέντρωση, ζητώντας τις συμβουλές τους.
Οπτικοποίηση προκλήσεων
Οι πιλότοι της Formula 1 χρησιμοποιούν προσομοιωτές και νοητική εξάσκηση πριν από έναν αγώνα, ώστε κατά την οδήγηση να επικεντρώνονται αποκλειστικά σε αυτήν, αντί να αναρωτιούνται τι θα συναντήσουν στην επόμενη στροφή. «Λειτουργούμε με την απλή αρχή ότι ο λεπτομερής σχεδιασμός, η πρακτική εξάσκηση και η νοητική προετοιμασία αυτοματοποιούν τις διαδικασίες», αναφέρει ο Ρόμπι Αντερσον, αθλητικός ψυχολόγος στη Hintsa Performance στη Φινλανδία, ο οποίος συνεργάζεται με πολλούς πιλότους της F1. Οι πιλότοι οπτικοποιούν διάφορες πιθανές επιλογές και στη συνέχεια εξασκούνται νοητικά στην πιο αποτελεσματική, επαναλαμβάνοντάς την έως ότου γίνει πλήρως αυτοματοποιημένη. Ο Πιάστρι λέει ότι αφιερώνει περίπου μία ημέρα σε προπόνηση με προσομοιωτή πριν από κάθε αγώνα, «ώστε να αποκτήσω μια βασική εικόνα για το τι πρέπει να κάνω και πού». Μπορείτε να κάνετε το ίδιο όταν προετοιμάζεστε για μια παρουσίαση ή μια συνέντευξη για δουλειά, δημιουργώντας μια νοερή εικόνα τού τι θα αντικρίσετε από τη σκηνή ή του ατόμου που θα σας πάρει τη συνέντευξη. Η ιδέα είναι «να τοποθετήσετε τον εαυτό σας σε οπτική πρώτου προσώπου για μια συγκεκριμένη στιγμή», επισημαίνει ο Αντερσον.
Ο Αντερσον εκπαιδεύει τους πιλότους να αξιοποιούν την αυτο-ομιλία ως εργαλείο υποστήριξης κατά την οδήγηση. Η αυτο-ομιλία μπορεί να είναι καθοδηγητική («εστίασε στον στόχο σου και βγες ομαλά στην ευθεία») ή παρακινητική («ώρα για δράση!»). «Αν δεν έχετε προετοιμάσει χρήσιμες λεκτικές οδηγίες, ο εγκέφαλος θα καταφύγει στην προεπιλεγμένη αυτο-ομιλία, η οποία δεν είναι πάντα βοηθητική», σχολιάζει ο Αντερσον. Οι αρνητικές οδηγίες («μην το ρίξεις στον τοίχο» ή «μη φύγεις στη στροφή») είναι ιδιαίτερα επιζήμιες, καθώς προκαταβολικά εστιάζουν σε αυτό ακριβώς που θέλουμε να αποφύγουμε. Η νοητική προετοιμασία πριν από τον αγώνα μπορεί επίσης να λειτουργήσει ως μια μορφή εκπαίδευσης. «Οταν η προσοχή τους παρεκκλίνει, την επαναφέρουν», τονίζει ο Ντάνιελ Σμίλεκ, καθηγητής Ψυχολογίας και διευθυντής του Εργαστηρίου Ορασης και Συγκέντρωσης στο Πανεπιστήμιο του Γουότερλου, στον Καναδά.
Το απρόβλεπτο
Οι αγώνες είναι «γεμάτοι από καταστάσεις που δεν μπορείς να ελέγξεις», εξηγεί ο Πιάστρι. Οι πιλότοι πρέπει να προβλέπουν πότε ο εγκέφαλός τους είναι πιθανό να «αποσυντονιστεί» –να περάσει σε μια αντιδραστική, συναισθηματική κατάσταση– και πρέπει να βρουν τρόπους να το διαχειριστούν, αναφέρει ο Αντερσον. «Αν, για παράδειγμα, κάποιος κόψει την πορεία ενός πιλότου, αυτό μπορεί να τον εκνευρίσει». «Σε τέτοιες στιγμές υψηλής αδρεναλίνης, ο κίνδυνος να κάνεις λάθος είναι μεγαλύτερος», επισημαίνει. Για να επανέλθουν γρήγορα σε αυτόματη λειτουργία, οι πιλότοι μπορούν να πουν στον εαυτό τους: «Τώρα έγινε. Απλώς συνέχισε τον αγώνα».
Νευρολογικά, ο εγκέφαλός μας φαίνεται να αποζητά την απόσπαση της προσοχής, λέει ο Σμίλεκ. «Το σύστημα του εγκεφάλου μας είναι ίσως προγραμματισμένο ώστε να μας αποτρέπει από το να εστιάζουμε σε μια εργασία για πολλή ώρα, λειτουργώντας ως μηχανισμός αποφυγής της μονότονης επανάληψης», προσθέτει. Η στιγμιαία μετατόπιση της προσοχής από την κύρια εργασία σε μια σχετική υποεργασία μπορεί να σπάσει τη μονοτονία και να μας επιτρέψει να διατηρήσουμε τη συγκέντρωση για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, εξηγεί. Οι πιλότοι της F1 μετατοπίζουν ενεργά την προσοχή τους στην απόδοση του αυτοκινήτου τους, στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της πίστας και στις ραδιοεπικοινωνίες. Με τον ίδιο τρόπο, κατά τη διάρκεια μιας μακράς σύσκεψης, μπορείτε να μετατοπίσετε την προσοχή σας από τον ομιλητή και να βελτιώσετε τις σημειώσεις σας ή να παρατηρήσετε τις αντιδράσεις των άλλων συμμετεχόντων.
Ανάκτηση δυνάμεων
Η δουλειά του Αντερσον με τους πιλότους περιλαμβάνει τέσσερις φάσεις: την προετοιμασία πριν από τον αγώνα, την ημέρα του αγώνα, την ανασκόπηση και την ανάκτηση δυνάμεων. Ακολουθεί αντίστοιχη μέθοδο τεσσάρων φάσεων όταν εκπαιδεύει στελέχη επιχειρήσεων. «Ολοι θέλουν να ασχοληθούν μόνο με τις τρεις πρώτες φάσεις», λέει. Η σημαντική φάση της ανάκτησης δυνάμεων συχνά παραβλέπεται. Ερευνες έχουν δείξει ότι τα σκόπιμα διαλείμματα ενισχύουν τη συγκέντρωση και βελτιώνουν τη διαδικασία μάθησης. Ενας από τους λόγους είναι ότι συμβάλλουν στη μείωση του στρες. Αν και η ταχύτητα και η σωστή τεχνική είναι απαραίτητα για τη νίκη, υπογραμμίζει ο Πιάστρι, το νοητικό παιχνίδι είναι αυτό που σου δίνει το πλεονέκτημα.
