Harvard Health Publishing
Στη διάρκεια της ζωής τους, πολλοί άνθρωποι βιώνουν οδυνηρά γεγονότα είτε «από πρώτο χέρι» είτε ως μάρτυρες. Αυτά περιλαμβάνουν σοβαρά τροχαία ατυχήματα, ψυχικό τραύμα λόγω της άσκησης βίας (συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής κακοποίησης), φυσικές ή ανθρωπογενείς καταστροφές και στρατιωτικές συγκρούσεις. Απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις, όπως η αιφνίδια καρδιακή προσβολή, ένα κρίσιμο εγκεφαλικό επεισόδιο ή οποιαδήποτε νόσος χρήζει παρατεταμένης παραμονής στη ΜΕΘ μπορούν να αφήσουν ψυχολογικά τραύματα.
Ένας στους πέντε ανθρώπους με τέτοιο ιστορικό θα εμφανίσει βραχυπρόθεσμη διαταραχή μετατραυματικού στρες (ΔΜΤΣ / PTSD). Αυτή η εξουθενωτική ψυχική κατάσταση χαρακτηρίζεται από υποτροπιάζοντα, τρομακτικά επεισόδια κατά τα οποία τα άτομα αναβιώνουν το τραυματικό γεγονός. Κάποιοι εμφανίζουν μακροχρόνια συμπτώματα (βλ. «Κατανοώντας τη ΔΜΤΣ»). Συνολικά, περίπου 8% των ανθρώπων θα εμφανίσουν διαταραχή μετατραυματικού στρες κάποια στιγμή στη ζωή τους, η οποία θα τους κάνει ευάλωτους σε άλλα προβλήματα υγείας.
«Προκύπτουν όλο και περισσότερα στοιχεία από μεγάλες μελέτες με βάση τον πληθυσμό, οι οποίες συνδέουν τη ΔΜΤΣ με την καρδιαγγειακή νόσο», αναφέρει ο καρδιολόγος δρ Christopher O’Donnell, καθηγητής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. Επειδή, όμως, πολλοί παράγοντες οι οποίοι είναι στενά συνδεδεμένοι με την καρδιοπάθεια, όπως το κάπνισμα, η υπέρταση και ο διαβήτης, παρατηρούνται επίσης συχνά στα άτομα με διαταραχή μετατραυματικού στρες, είναι δύσκολο να αποσαφηνιστεί η πραγματική φύση της συσχέτισης, προσθέτει.
Το 2018, το Εθνικό Καρδιολογικό, Πνευμονολογικό και Αιματολογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ συγκάλεσε μια συνάντηση εργασίας, προκειμένου να εξεταστούν τα τρέχοντα στοιχεία και να παράσχει καθοδήγηση για μελλοντική έρευνα. Ο δρ O’Donnell και 14 άλλοι ειδικοί συνόψισαν τα ευρήματα της συνάντησης σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στις 14 Ιουλίου 2021 στο επιστημονικό περιοδικό JAMA Cardiology.
Πιθανοί μηχανισμοί
Ποικίλοι μηχανισμοί θα μπορούσαν να εξηγήσουν γιατί η διαταραχή μετατραυματικού στρες αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής και συναφών προβλημάτων. Το στρες ενεργοποιεί την αμυγδαλή, μια δομή του εγκεφάλου η οποία εμπλέκεται στην επεξεργασία του άγχους και του φόβου. Η ενεργοποίηση αυτή προκαλεί την απελευθέρωση λευκών αιμοσφαιρίων από τον μυελό των οστών – κάτι το οποίο βοηθά στις περιπτώσεις που το έντονο στρες συνδέεται με κάποια λοίμωξη. Αλλά το επαναλαμβανόμενο ή χρόνιο στρες μπορεί να αυξήσει παρατεταμένα το επίπεδο των λευκών αιμοσφαιρίων, οδηγώντας σε φλεγμονή, η οποία ευνοεί την απόφραξη των αρτηριών της καρδιάς (αθηροσκλήρωση).
Σε στρεσογόνες καταστάσεις, ο οργανισμός απελευθερώνει επίσης ορμόνες οι οποίες αυξάνουν τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση. «Στα άτομα με διαταραχή μετατραυματικού στρες, αυτές οι κλασικές αντιδράσεις “πάλης ή φυγής” εντείνονται και επαναλαμβάνονται», εξηγεί ο δρ O’Donnell. Επίσης, δύο κοινά συμπτώματα της διαταραχής μετατραυματικού στρες –η διαταραχή του ύπνου και η κοινωνική απομόνωση– είναι γνωστό ότι αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιοπάθειας.
Μελλοντική έρευνα
Το Million Veteran Program (MVP), ένα εθνικό πρόγραμμα το οποίο εγκαινιάστηκε το 2011, έχει ως στόχο να ανακαλύψει με ποιον τρόπο τα γονίδια, ο τρόπος ζωής και η έκθεση σε στρατιωτικές συνθήκες επηρεάζουν την υγεία και τη νόσηση. «Μέχρι στιγμής, περισσότεροι από 850.000 βετεράνοι έχουν εγγραφεί στη μελέτη, η οποία εξετάζει τους γενετικούς και επιδημιολογικούς παράγοντες της διαταραχής μετατραυματικού στρες, της καρδιαγγειακής νόσου και τους κοινούς, συναφείς κινδύνους τους», λέει ο δρ O’Donnell, ο οποίος ήταν επικεφαλής ερευνητής του MVP από το 2015 έως το 2021. Μελλοντικά, ελπίζει ότι οι μείζονες καρδιαγγειακές μελέτες θα περιλαμβάνουν ερωτήματα για τη διαταραχή μετατραυματικού στρες, ώστε να διευκρινιστεί καλύτερα πώς επηρεάζει την καρδιά και να προσδιοριστούν θεραπείες, οι οποίες θα μπορούν να βελτιώσουν τη διαταραχή μετατραυματικού στρες και την υγεία της καρδιάς.
Κατανοώντας τη ΔΜΤΣ
Εάν αναφέρετε τον όρο διαταραχή μετατραυματικού στρες, οι περισσότεροι αμέσως θα σκεφτούν δικαιολογημένα τους βετεράνους πολέμου. Σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο για τη Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες των ΗΠΑ, 12% των βετεράνων που συμμετείχαν στους πολέμους του Περσικού Κόλπου, του Ιράκ και του Αφγανιστάν εμφάνισαν ΔΜΤΣ στη διάρκεια κάποιου έτους. Μάλιστα, 30% των βετεράνων του Βιετνάμ κάποια στιγμή εμφάνισαν ΔΜΤΣ.
Ωστόσο, η ΔΜΤΣ μπορεί να εμφανιστεί σε άτομα όλων των ηλικιών, τα οποία βιώνουν οποιοδήποτε είδος ψυχικού τραύματος. Οι γυναίκες είναι πιθανότερο να εμφανίσουν ΔΜΤΣ από ό,τι οι άνδρες, ενώ συγκεκριμένοι γενετικοί παράγοντες μπορεί να δημιουργήσουν προδιάθεση για τη διαταραχή σε ορισμένους ανθρώπους.
Είναι φυσιολογικό να έχει κανείς δυσάρεστες αναμνήσεις, να νιώθει εκνευρισμό και να αντιμετωπίζει προβλήματα ύπνου έπειτα από ένα δυσάρεστο γεγονός. Εάν, όμως, τα συμπτώματά σας διαρκούν περισσότερο από μερικούς μήνες, τότε ίσως έχετε ΔΜΤΣ.
Τα κύρια συμπτώματα περιλαμβάνουν
➤ Eπαναλαμβανόμενες, ζωηρές αναμνήσεις ή ανεπιθύμητες σκέψεις για μια τραυματική εμπειρία.
➤ Aπομόνωση από τον κοινωνικό περίγυρο και αποφυγή ορισμένων καταστάσεων.
➤ Αίσθηση συναισθηματικού αποπροσανατολισμού ή έλλειψη ευαισθησίας.
➤ Αποστασιοποίηση από οτιδήποτε θυμίζει το συμβάν ή δυσφορία κατά την ανάκλησή του.
➤ Προβλήματα ύπνου.
➤ Εύκολο ξάφνιασμα ή υπερβολική επιφυλακτικότητα.
Εάν τα συμπτώματα της διαταραχής μετατραυματικού στρες αναστατώνουν τη ζωή σας για περισσότερο από μερικές εβδομάδες, αναζητήστε βοήθεια από έναν πιστοποιημένο επαγγελματία ψυχικής υγείας. Να έχετε υπόψη επίσης ότι μερικές φορές τα συμπτώματα μπορεί να παρατηρηθούν ακόμη και έξι μήνες ή περισσότερο μετά το συμβάν που τα πυροδοτεί. Το Αμερικανικό Υπουργείο Υποθέσεων Αποστράτων παρέχει περισσότερες πληροφορίες στη διεύθυνση www.ptsd.va.gov.
