Kathimerini.com.cy
Όλο και πιο διεκδικητική, φιλόδοξη και απολυταρχική, η Τουρκία έχει γίνει «ο ελέφαντας στο δωμάτιο» για το ΝΑΤΟ, αναφέρουν Ευρωπαίοι διπλωμάτες. Αλλά, σύμφωνα με τους ίδιους, είναι ένα θέμα που λίγοι θέλουν να συζητήσουν. Μέλος του ΝΑΤΟ από το 1952, η Τουρκία είναι πολύ μεγάλη, ισχυρή και στρατηγικά σημαντική – είναι το σταυροδρόμι μεταξύ Ευρώπης και Ασίας – για να καταστεί δυνατή μια ανοιχτή αντιπαράθεση μαζί της, εξηγούν αξιωματούχοι της Συμμαχίας.
Η Τουρκία έχει αψηφήσει κάθε κριτική της συμπεριφοράς της ως «αδικαιολόγητη». Ωστόσο, κάποιοι πρεσβευτές του ΝΑΤΟ πιστεύουν ότι η Τουρκία αντιπροσωπεύει πλέον μια ανοιχτή πρόκληση στις δημοκρατικές αξίες και στη συλλογική άμυνα της Συμμαχίας.
Μια πιο επιθετική, εθνικιστική και θρησκόληπτη Τουρκία έρχεται όλο και περισσότερο σε αντίθεση με τους δυτικούς συμμάχους της σχετικά με τη Λιβύη, τη Συρία, το Ιράκ, τη Ρωσία καθώς και τους ενεργειακούς πόρους στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η μεταστροφή της Τουρκίας προς το «δίκαιο του ισχυρού» ύστερα από 17 χρόνια με ηγέτη τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι κάτι που επίσης έχει θορυβήσει άλλα μέλη του ΝΑΤΟ.
«Καθίσταται δύσκολο να περιγράψει κανείς την Τουρκία ως σύμμαχο των ΗΠΑ», αναφέρει ο Φίλιπ Χ. Γκόρντον, σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής και πρώην βοηθός γραμματέας του κράτους, ο οποίος είχε αναλάβει τα ζητήματα που αφορούσαν την Τουρκία όσο καιρό ήταν στην εξουσία ο Ομπάμα.
Παρόλα αυτά, η Τουρκία μοιάζει να αποκτά μια ελευθερία κινήσεων, λένε αναλυτές, καθώς ο δρόμος μένει ανοιχτός για εκείνη λόγω μιας έλλειψης συνοχής στην ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία οξύνθηκε περαιτέρω από την περιφρόνηση του προέδρου Τραμπ για το ΝΑΤΟ και του ξεκάθαρου θαυμασμού του για τον Ερντογάν.
«Δεν μπορεί κανείς να καταλάβει ποια είναι η πολιτική των ΗΠΑ για την Τουρκία και δεν φαίνεται καν ποια είναι η θέση του Τραμπ», εξηγεί ο Γκόρντον. «Είναι ένα μεγάλο δίλημμα για την πολιτική των ΗΠΑ, όπου φαίνεται να διαφωνούμε στρατηγικά σχεδόν σε όλα τα θέματα».
Αυτές οι στρατηγικές διαφορές πολλαπλασιάζονται. Σε αυτές συμπεριλαμβάνεται η υποστήριξη της Τουρκίας προς διάφορες ένοπλες ομάδες στη Συρία, η αγορά ενός εξελιγμένου ρωσικού αντιαεροπορικού συστήματος παρά τις έντονες ενστάσεις των ΗΠΑ και άλλων μελών του ΝΑΤΟ, η παραβιάσεις του εμπάργκο όπλων στη Λιβύη, οι επιθετικές γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, η συνεχής «δαιμονοποίηση» του Ισραήλ και η αυξανόμενη παραπληροφόρηση, η οποία χρηματοδοτείται από το κράτος.
Όμως, η γενικότερη επιφυλακτικότητα των αξιωματούχων του ΝΑΤΟ να αντιμετωπίσουν την Τουρκία δεν έχει βοηθήσει, λένε οι αναλυτές, υποδεικνύοντας τον γενικό γραμματέα, Γενς Στόλτενμπεργκ, καθήκον του οποίου είναι να κρατάει την συμμαχία των 30 χωρών ενωμένη αλλά φαίνεται να δείχνει υπερβολική ανεκτικότητα τόσο στην αμερικανική όσο και στην τουρκική κακή συμπεριφορά.
Η τελευταία σοβαρή συζήτηση μεταξύ πρεσβευτών του ΝΑΤΟ σχετικά με την πολιτική της Τουρκίας, έγινε στα τέλη του προηγούμενου έτους, παρά την αγορά του αντιαεροπορικού συστήματος, S-400.
Το ΝΑΤΟ λειτουργεί σε μια βάση «συναίνεσης» κι έτσι οι αντιρρήσεις που εκφράζονται από την Τουρκία μπορούν να φρενάρουν οποιαδήποτε πολιτική και οι διπλωμάτες της είναι επιμελείς και πεπειραμένοι «σχετικά με κάθε ζήτημα», σύμφωνα με αξιωματούχο του ΝΑΤΟ.
Η Γαλλία έχει επίσης χρησιμοποιήσει το αποτελεσματικό της βέτο για να κυνηγήσει τα εθνικά της συμφέροντα αλλά ποτέ για να υπονομεύσει τη συλλογική άμυνα, σύμφωνα με τους εκπροσώπους του ΝΑΤΟ.
Ωστόσο, η Τουρκία έχει σταθεί εμπόδιο σε συνεργασίες με χώρες τις οποίες «αντιπαθεί», όπως το Ισραήλ, η Αρμενία, η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Ειδικότερα, για πολλούς μήνες η Τουρκία εμπόδιζε ένα νατοϊκό σχέδιο για την άμυνα της Πολωνίας και των βαλτικών χωρών, οι οποίες συνορεύουν με τη Ρωσία. Η Τουρκία επιθυμούσε, επίσης, το ΝΑΤΟ να καταγράψει διάφορες ένοπλες κουρδικές ομάδες, οι οποίες έχουν πολεμήσει για την ανεξαρτησία τους, ως «τρομοκρατικές», πρακτική την οποία δεν ακολουθεί το ΝΑΤΟ.
Η Τουρκία έχει κυνηγήσει τα εθνικά της συμφέροντα στη βόρεια Συρία, όπου έχει πλέον περισσότερα από 10.000 στρατεύματα, καθώς και στη Λιβύη, όπου η στρατιωτική της υποστήριξη σε μια «αποτυχημένη» κυβέρνηση την βοήθησε να πάρει ως αντάλλαγμα μερίδιο από τους πλούσιους ενεργειακούς πόρους της Λιβύης.
Επιπλέον, τον Ιούνιο τρία τουρκικά πολεμικά πλοία ήρθαν αντιμέτωπα με γαλλική φρεγάτα κοντά στη Λιβύη.
Ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αποστολή να ενισχύσει το εμπάργκο όπλων στη Λιβύη, αυτό δεν ισχύει και για το ΝΑΤΟ. Η φρεγάτα εμπλεκόταν σε μια διαφορετική νατοϊκή αποστολή που είχε να κάνει με τις μεταναστευτικές ροές, αλλά καθώς η Τουρκία και η Γαλλία υποστηρίζουν διαφορετικές πλευρές στον λιβυκό εμφύλιο, η αντιπαράθεση μεταξύ συμμάχων του ΝΑΤΟ ήταν ανησυχητική.
Η Τουρκία ανέφερε ότι το πλοίο μετέφερε βοήθεια και όχι όπλα και έχει αρνηθεί ότι παρενόχλησε τη γαλλική φρεγάτα. Αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ ανέφεραν ότι η στρατιωτική επιτροπή της συμμαχίας ερευνά το ζήτημα και ότι οι αποδείξεις δεν είναι τόσο ξεκάθαρες όσο ισχυρίζεται η γαλλική πλευρά.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν είδε τη συγκεκριμένη σύγκρουση ως αφορμή για να υποστηρίξει άλλη μια φορά την άποψη ότι το ΝΑΤΟ πλησιάζει σε «εγκεφαλικό θάνατο» καθώς μοιάζει ανίκανο να επιβληθεί στην Τουρκία ή να δράσει με έναν συντονισμένο πολιτικό τρόπο.
Αναφορά γίνεται και στις εντάσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Ειδικότερα, γίνεται λόγος για την απαίτηση της Τουρκίας να λάβει μερίδιο από τα ευρήματα φυσικού αερίου το 2015 στην Ανατολική Μεσόγειο, κάτι που οδήγησε σε συμφωνίες και συμμαχίες μεταξύ της Ελλάδας, της Κύπρου, του Ισραήλ και της Αιγύπτου.
Οι θαλάσσιες διεκδικήσεις είναι υπό αμφισβήτηση και ο Ερντογάν διαμαρτυρήθηκε τον Ιούνιο ότι «ο στόχος ήταν να φυλακίσουν τη χώρα μας, η οποία έχει τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στη Μεσόγειο, σε μια παράκτια λωρίδα από όπου μπορείς μοναχά να πιάσεις ψάρια με καλάμι».
Στη συνέχεια έστειλε πλοία ανοιχτά της Κύπρου για να κάνουν έρευνες, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα την επιβολή κυρώσεων από την Ευρώπη, και ανέφερε ότι θα έκανε το ίδιο και κοντά στη Ρόδο, οδηγώντας την Ελλάδα στο να απειλήσει με στρατιωτική απάντηση. Την περασμένη εβδομάδα, η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ παρενέβη και παρότρυνε τον Ερντογάν να καθυστερήσει τις δράσεις του, καθώς προωθούνται συνομιλίες.
Σε ό,τι αφορά την επίσημη αμερικανική θέση, είναι ουσιαστικά να παροτρύνει την Τουρκία «να φρενάρει τις δράσεις που προκαλούν εντάσεις» στην Ανατολική Μεσόγειο, αναφέρει ο Αμερικανός αναπληρωτής βοηθός υπουργός Εξωτερικών για την Ευρώπη και την Ευρασία.
«Θέλουμε τους φίλους και τους συμμάχους μας – και ας θυμηθούμε ότι όλοι, η Τουρκία, η Ελλάδα και οι ΗΠΑ, είναι και οι τρεις σύμμαχοι του ΝΑΤΟ – θέλουμε οι φίλοι και σύμμαχοι στην περιοχή να προσεγγίσουν αυτά τα ζητήματα σε πνεύμα συνεργασίας», ανέφερε.
«Υπάρχει ανάγκη για μια μεγάλη συζήτηση σχετικά με το τι πρέπει να γίνει με την Τουρκία», ανέφερε ανώτατος Ευρωπαίος διπλωμάτης «αλλά δεν είναι για τώρα».
