Του Παύλου Ξανθούλη
Η Άγκυρα δεν αρκείται στην έναρξη της διαδικασίας αναβάθμισης της Τελωνειακής Ένωσης, αλλά όπως είναι σε θέση να γνωρίζει η «Κ», θέτει θέμα «άμεσης διεκπεραίωσής» της, καλώντας τις Βρυξέλλες να επισπεύσουν τις διαδικασίες που απαιτούνται για υλοποίηση του σημαντικότερου ευρωτουρκικού ντοσιέ, το οποίο εκτιμάται ότι θα υπερδιπλασιάσει τον όγκο ευρωτουρκικών εμπορικών συναλλαγών, που με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, ξεπέρασε τα 206 δισεκατομμύρια ευρώ (2023).
Τα ευρωτουρκικά ντοσιέ έχουν τεθεί σε τροχιά υλοποίησης, ενώ το Κυπριακό βρίσκεται σε τέλμα και δεν υπάρχει καμιά εγγύηση ότι θα προχωρήσει.
Πηγή στην έδρα της Ε.Ε., με άριστη γνώση των διαμειφθέντων στην πρόσφατη συνάντηση του Τούρκου ΥπΕξ Χακάν Φιντάν και της ύπατης εκπροσώπου της Ε.Ε. Κάγια Κάλας, ανέφερε στην «Κ» ότι η Άγκυρα είναι μεν ικανοποιημένη από τη δρομολόγηση της αναβάθμισης της Τελωνειακής Ένωσης, αλλά ταυτόχρονα επιδιώκει επίσπευση των διαδικασιών. Δηλαδή η Τουρκία υποδέχεται μεν θετικά αυτό που της προσφέρει πλέον η Ε.Ε., δηλαδή «την προώθηση της εργασίας» (Συμπεράσματα Ευρωπαϊκού Συμβουλίου 17-18 Απριλίου) για εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής της Ένωσης.
Αλλά, την ίδια ώρα ασκεί πιέσεις για να εξασφαλίσει ταχύτερη εκπλήρωση της εν λόγω ευρωπαϊκής απόφασης, καλώντας ουσιαστικά την Ε.Ε. να διαφοροποιήσει τις εσωτερικές της διαδικασίες και να προχωρήσει με συνοπτικές διαδικασίες στην αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης, η οποία με εμπορικούς όρους μεταφράζεται στο πλήρες άνοιγμα της αγοράς της Ε.Ε. προς την Τουρκία και με οικονομικούς όρους οδηγεί σε τεράστια κέρδη τόσο για την Τουρκία όσο και για τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., με τον μεγαλύτερο όγκο των κερδών να καταλήγει στο ταμείο του Ταγίπ Ερντογάν.
Με όχημα τη Συρία
Σύμφωνα με την ίδια άριστα ενημερωμένη πηγή, αυτό που προκάλεσε εντύπωση στη συνάντηση Φιντάν-Κάλας, ήταν «η άνεση» της τουρκικής πλευράς, η οποία με τον αέρα «περιφερειακής δύναμης» και αξιοποιώντας τις σχέσεις της με τη νέα τάξη πραγμάτων που η ίδια δρομολόγησε στη Συρία, προέβαλε την ανάγκη υλοποίησης της αναβάθμισης της Τελωνειακής Ένωσης από την Ε.Ε., «τάχιστα». Η ίδια πηγή, ανέφερε στην «Κ» ότι η Άγκυρα απαίτησε την υλοποίηση με συνοπτικές διαδικασίες της αναβάθμισης της Τελωνειακής Ένωσης και στο ανώτατο πολιτικό επίπεδο, καθώς αποτέλεσε ένα από τα βασικότερα αιτήματα που έθεσε ο Ταγίπ Ερντογάν, ενώπιον της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στο πλαίσιο της επίσκεψης της προέδρου της Κομισιόν, στην Τουρκία, στις 19 Δεκεμβρίου. Και στις δύο μάλιστα περιπτώσεις, τόσο στη συνάντηση Ερντογάν-φον ντερ Λάιεν, όσο και σε αυτήν του Χακάν Φιντάν με την Κάγια Κάλας, η τουρκική πλευρά διαμήνυσε προς την Ε.Ε. ότι η υλοποίηση της Τελωνειακής Ένωσης «πρέπει να είναι απαλλαγμένη» από πολιτικά εμπόδια, εννοώντας προφανώς το Κυπριακό. Άλλωστε, η μόνη χώρα η οποία εμφανίζεται να διατηρεί επιφυλάξεις για την αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας, είναι η Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία ωστόσο δεν καλύπτεται ούτε από το έγγραφο Μπορέλ/Κομισιόν που αποτελεί πλέον την πυξίδα της Ε.Ε. για τη νέα υπό οικοδόμηση «μακρόπνοη» ευρωτουρκική σχέση, αλλά ούτε και από τα Συμπεράσματα της Ε.Ε., τα οποία και η ίδια προσυπέγραψε.
Μετέωρο βήμα Λευκωσίας
Η προσπάθεια της Λευκωσίας να διεκδικήσει ανταλλάγματα στο Κυπριακό από την προώθηση των ευρωτουρκικών ντοσιέ και δη από το πλέον σημαντικό κεφάλαιο, αυτό της αναβάθμισης της Τελωνειακής Ένωσης, δεν έχει αποδώσει καρπούς, όπως κρίνεται και εκ του αποτελέσματος. Καθώς, τα ευρωτουρκικά ντοσιέ έχουν τεθεί σε τροχιά υλοποίησης, ενώ το Κυπριακό βρίσκεται σε τέλμα και δεν υπάρχει καμιά εγγύηση ότι θα προχωρήσει ούτε στην αναμενόμενη πολυμερή διάσκεψη, καθώς η Άγκυρα εμμένει στο αφήγημα της «κυριαρχικής ισότητας» της ούτω καλούμενης «ΤΔΒΚ».
Αυτό που κυρίως δημιουργεί εντυπώσεις είναι ότι ενώ η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη εμφανίζεται, στο εσωτερικό, να θεωρεί ως κόκκινο πανί την αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας χωρίς ουσιαστική διασύνδεση με την επίλυση του Κυπριακού, στο εξωτερικό και στο πεδίο της Ε.Ε., ενεργεί εντελώς διαφορετικά. Οι κυπριακές διεκδικήσεις στις Βρυξέλλες για μιας τέτοιας μορφής διασύνδεση μεταξύ του Κυπριακού και του σημαντικότερου ευρωτουρκικού ντοσιέ, εξαντλούνται σε φραστικό επίπεδο. Όπως βεβαίως φραστικά είναι τα «κέρδη» που εξασφαλίζει η Λευκωσία από τους εταίρους της και από τα θεσμικά όργανα, υπό μορφή ευχολογίου για διευθέτηση του Κυπριακού και χωρίς κανένα μοχλό πίεσης έναντι της Άγκυρας.
Όπως άλλωστε προκύπτει ευθέως από τις δηλώσεις του αρμοδίου εκπροσώπου της Κομισιόν στην κυριακάτικη έκδοση της «Κ», οι μόνες ουσιαστικές προϋποθέσεις που τίθενται προς την Τουρκία για τον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής της Ένωσης, είναι η «συνέχιση» αντιμετώπισης της καταστρατήγησης των περιοριστικών μέτρων της Ε.Ε. κατά της Ρωσίας μέσω της επικράτειάς της, γρήγορα και αποτελεσματικά και η επίσης συνέχιση της προσπάθειας της Άγκυρας «να επιλύει προβλήματα επί του εμπορίου». Σε ό,τι αφορά στο Κυπριακό, ο εκπρόσωπος της Κομισιόν επεσήμανε ότι «σε ένα ευρύτερο ευνοϊκό περιβάλλον για την επανέναρξη των συνομιλιών διευθέτησης του Κυπριακού, το Συμβούλιο θα πρέπει να εγκρίνει τις διαπραγματευτικές οδηγίες και να εξουσιοδοτήσει την Επιτροπή να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για τον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης».
Με άλλα λόγια, οι Βρυξέλλες και οι εταίροι της Κύπρου στην Ε.Ε., θεωρούν ότι ένα απλό «ευνοϊκό περιβάλλον για επανέναρξη των συνομιλιών» στο Κυπριακό, αρκεί για να ικανοποιήσουν το σημαντικότερο αίτημα της Τουρκίας έναντι στην Ε.Ε. Αναφορά που σύμφωνα με κοινοτικούς κύκλους «δεσμεύει και τη Λευκωσία, καθώς περιλαμβάνεται αυτούσια στις εισηγήσεις του εγγράφου Μπορέλ/Κομισιόν, επί του οποίου όλα τα κράτη-μέλη, ομόφωνα, αποφάσισαν και άρα ενέκριναν “την προώθηση των εργασιών” για υλοποίηση των προνοιών του», στη Σύνοδο Κορυφής του Απριλίου 2024.
