Oι χρόνιες παθήσεις είναι η μάστιγα της προχωρημένης ηλικίας. Περίπου 85% των ατόμων ηλικίας 60 ετών και άνω έχουν τουλάχιστον μία τέτοια πάθηση και 60% έχουν τουλάχιστον δύο. Και οι αριθμοί αυτοί μπορεί να αυξηθούν ακόμη περισσότερο. Ορισμένα νοσήματα φαίνεται ότι πηγαίνουν χέρι χέρι και η παρουσία του ενός αυξάνει αυτομάτως τον κίνδυνο για ανάπτυξη του άλλου.
Ένας φαύλος κύκλος
Κάποια από τα συχνότερα χρόνια νοσήματα συνδέονται πολύ στενά μεταξύ τους, όπως η παχυσαρκία, η υψηλή αρτηριακή πίεση, ο διαβήτης τύπου 2, η υψηλή χοληστερόλη και η καρδιοπάθεια. Πολλές από αυτές τις παθήσεις αποτελούν παράγοντες κινδύνου για κάποια άλλη, δημιουργώντας έτσι ένα φαινόμενο ντόμινο: εάν η μία δεν ελέγχεται, αυξάνεται ο κίνδυνος ανάπτυξης της άλλης.
Για παράδειγμα, η παχυσαρκία μπορεί να οδηγήσει σε διαβήτη τύπου 2 ή σε υψηλή αρτηριακή πίεση. Οι παθήσεις αυτές καταστρέφουν τα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων και η βλάβη καθιστά τα αιμοφόρα αγγεία πιο ευάλωτα στην εναπόθεση χοληστερόλης (ιδίως εάν έχετε υψηλά επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα). Η ανάπτυξη αθηρωματικής πλάκας στα τοιχώματα του αιμοφόρου αγγείου οδηγεί σε μείωση της ελαστικότητας, στένωση και απόφραξη του αιμοφόρου αγγείου (αρτηριοσκλήρυνση) και η αρτηριοσκλήρυνση οδηγεί σε καρδιαγγειακές νόσους, όπως καρδιακή προσβολή ή αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Άλλα σχετιζόμενα προβλήματα είναι τα εξής:
– απώλεια όρασης (από βλάβες στα αιμοφόρα αγγεία των ματιών),
– στυτική δυσλειτουργία στους άνδρες,
– στένωση των αιμοφόρων αγγείων στα άκρα του σώματος (περιφερική αρτηριοπάθεια), η οποία μπορεί να οδηγήσει σε ακρωτηριασμούς,
– χρόνια νεφρική νόσος, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε νεφρική ανεπάρκεια.
Ακόμη και αν οι παράγοντες κινδύνου ελέγχονται καλά, ο διαβήτης αυξάνει και πάλι τον κίνδυνο για καρδιαγγειακή νόσο κατά 21%, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2020 στην ηλεκτρονική έκδοση του Circulation.
«Η αιτία αυτού του αυξημένου καρδιαγγειακού κινδύνου δεν είναι επαρκώς κατανοητή. Ο διαβήτης συνήθως διαγιγνώσκεται αρκετό καιρό μετά την έναρξή του και, επομένως, δεν έχουμε την ευκαιρία να ελέγξουμε τους παράγοντες κινδύνου από την αρχή. Επίσης, είναι μικρός ο αριθμός των ασθενών στους οποίους επιτυγχάνεται επαρκής έλεγχος όλων αυτών των παραγόντων κινδύνου», δηλώνει ο δρ David M. Nathan, διευθυντής του Διαβητολογικού Κέντρου και του Κέντρου Κλινικών Ερευνών του Γενικού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης.
Άλλες συσχετίσεις
Πολλά άλλα χρόνια νοσήματα συνδέονται μεταξύ τους. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα, στα οποία το ανοσοποιητικό σύστημα εκλαμβάνει λανθασμένα τους ιστούς του σώματός ως ξένους εισβολείς και τους επιτίθεται. Σε αυτά τα νοσήματα περιλαμβάνονται ο διαβήτης τύπου 1 (επίθεση στα κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη, την ορμόνη που βοηθά το σάκχαρο να εισέλθει από το αίμα στα κύτταρα), η νόσος Χασιμότο (επίθεση στον θυρεοειδή αδένα) και η ρευματοειδής αρθρίτιδα (επίθεση στον χόνδρο των αρθρώσεων).
«Τα αυτοάνοσα νοσήματα τείνουν να εμφανίζονται σε ομάδες. Από τη στιγμή που έχετε ένα, είστε πιο ευάλωτοι και σε άλλα, γιατί το ανοσοποιητικό σας σύστημα έχει ένα βασικό ελάττωμα», εξηγεί ο δρ Nathan. «Για παράδειγμα, αν έχετε νόσο Χασιμότο, έχετε 14% πιθανότητα να αναπτύξετε άλλο αυτοάνοσο νόσημα, πιθανότητα πολύ μεγαλύτερη από εκείνη των ατόμων που δεν έχουν καμένα αυτοάνοσο νόσημα».
Μερικά άλλα παραδείγματα συσχέτισης μεταξύ χρόνιων παθήσεων είναι τα εξής:
Απώλεια ακοής και έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών. «Η απώλεια ακοής μπορεί να μειώσει την ικανότητα επικοινωνίας. Αυτό μπορεί να επηρεάσει τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις ενός ατόμου, γεγονός που μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ανάπτυξης άνοιας. Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι η απώλεια της ακοής ενδέχεται να επιδρά στη δομή του εγκεφάλου, καθιστώντας τον πιο επιρρεπή στην άνοια», αναφέρει ο δρ Elliott Kozin, ωτολόγος (ειδικός στην ακοή) στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Massachusetts Eye and Ear.
Παχυσαρκία και προβλήματα στις αρθρώσεις. Πέραν του ρόλου της παχυσαρκίας στην καρδιαγγειακή νόσο και στον διαβήτη τύπου 2, η παχυσαρκία προκαλεί επίσης καταπόνηση των αρθρώσεων, επισπεύδοντας τη φθορά του χόνδρου (οστεοαρθρίτιδα).
Αποφρακτική άπνοια ύπνου και υψηλή αρτηριακή πίεση. Η αποφρακτική άπνοια κατά τον ύπνο χαρακτηρίζεται από προσωρινές παύσεις της αναπνοής (άπνοιες) στη διάρκεια του ύπνου, οι οποίες προκαλούνται όταν η γλώσσα ή ο ιστός του λαιμού φράσσει τον αεραγωγό. «Στη διάρκεια κάθε άπνοιας, το επίπεδο οξυγόνου μειώνεται, προκαλώντας στρες στην καρδιά. Η άπνοια λήγει με μια σύντομη αφύπνιση, που συνοδεύεται από απότομη αύξηση των ορμονών του στρες, καθώς και της καρδιακής συχνότητας και της αρτηριακής πίεσης. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό προκαλεί μόνιμες αλλαγές στα αιμοφόρα αγγεία και αυξάνει την αρτηριακή πίεση», εξηγεί ο δρ Lawrence Epstein, ειδικός σε θέματα ύπνου στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital.
Τι πρέπει να κάνετε
Αν έχετε χρόνια νοσήματα, είναι σημαντικό να ρωτήσετε τον γιατρό σας σχετικά με τον κίνδυνο για σχετιζόμενες παθήσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, θα πρέπει να κάνετε κάποιες εξετάσεις. «Τα άτομα με άπνοια ύπνου θα πρέπει να ελεγχθούν για τυχόν υψηλή αρτηριακή πίεση. Αντιστρόφως, οι γιατροί θα πρέπει να θέσουν στα άτομα με υψηλή αρτηριακή πίεση ερωτήσεις για να καθορίσουν αν έχουν άπνοια ύπνου», δηλώνει ο δρ Epstein. Αν έχετε υψηλή αρτηριακή πίεση και ο γιατρός σας δεν σας έχει ρωτήσει για τυχόν συμπτώματα κατά τον ύπνο, θα πρέπει να θίξετε εσείς το θέμα.
«Σε άτομα με διαβήτη τύπου 1 ή 2, ελέγχουμε την αρτηριακή πίεση, τη νεφρική λειτουργία και το επίπεδο χοληστερόλης», δηλώνει ο δρ Nathan.
«Χρειάζεται επίσης τακτικός έλεγχος των άκρων ποδών (από τον αστράγαλο και κάτω) και των οφθαλμών, προκειμένου να εντοπιστούν τυχόν πρώιμα προβλήματα και να προληφθούν τα σοβαρότερα».
Σε άλλες περιπτώσεις, ο πρόσθετος έλεγχος δεν διενεργείται με αυτονόητο τρόπο. «Η διάγνωση απώλειας της ακοής στη διάρκεια εξετάσεων ρουτίνας δεν οδηγεί αυτόματα σε επίσημες εξετάσεις για άνοια. Ωστόσο, αν κάποιος έχει εμφανίσει νέα προβλήματα γνωστικής λειτουργίας, θα πρέπει οπωσδήποτε να γίνουν τέτοιου τύπου εξετάσεις», συνιστά ο δρ Kozin.
Σε κάθε περίπτωση, ρωτήστε τι μπορείτε να κάνετε ώστε να μειώσετε τον κίνδυνο για άλλες χρόνιες παθήσεις. «Μην περιμένετε να αιφνιδιαστείτε από τις επιπλοκές», προσθέτει ο δρ Nathan, «ιδίως εάν υπάρχει δυνατότητα αντιμετώπισης ή πρόληψής τους».
