Kathimerini.gr
Εάν τρώτε πολλά λαχανικά, όσπρια και φρούτα, πιθανότατα προσλαμβάνετε άφθονο κάλιο με τη διατροφή σας. Πολλές φυτικές τροφές δεν είναι μόνο πλούσιες σε κάλιο (βλ. «Καλές πηγές καλίου»), έχουν επίσης χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο, κάτι που βοηθά να διατηρείται η αρτηριακή πίεση εντός του φυσιολογικού εύρους.
Δυστυχώς, οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν συμπεριλαμβάνουν αρκετά λαχανικά στην καθημερινή τους διατροφή και δεν φθάνουν τα 3.500 με 4.700 χιλιοστόγραμμα (mg) καλίου, που είναι ο συνιστώμενος καθημερινός στόχος. (Τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα ψάρια είναι επίσης καλές πηγές.) Ακόμη, τείνουν να προσλαμβάνουν πάρα πολύ νάτριο, το οποίο είναι γνωστό ότι συμβάλλει στην αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Η υψηλή αρτηριακή πίεση αποτελεί ισχυρό παράγοντα κινδύνου για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και καρδιακή προσβολή.
Υποκατάστατο του νατρίου;
Κλινική μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2021 στο The New England Journal of Medicine πρότεινε μια πιθανή λύση. Η μελέτη περιλάμβανε σχεδόν 21.000 άτομα που ζούσαν στις αγροτικές περιοχές της Κίνας, τα περισσότερα εκ των οποίων είχαν υψηλή αρτηριακή πίεση και ιστορικό αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου. Τα μισά χρησιμοποίησαν κανονικό αλάτι (χλωριούχο νάτριο), ενώ τα άλλα μισά χρησιμοποίησαν ένα υποκατάστατο αλατιού, που περιείχε 25% χλωριούχο κάλιο και 75% χλωριούχο νάτριο. Μετά από μια περίοδο παρακολούθησης 4,7 ετών κατά μέσο όρο, ο κίνδυνος αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου ήταν κατά 14% χαμηλότερος στα άτομα που χρησιμοποίησαν το υποκατάστατο αλατιού.
Ποιο είναι το πρόβλημα: τα ευρήματα αυτά δεν ισχύουν απαραίτητα για τους περισσότερους Αμερικανούς. «Στην Κίνα, περίπου το 75% του νατρίου που καταναλώνεται προστίθεται στη διάρκεια της προετοιμασίας του γεύματος, μια πρακτική που διαφέρει πολύ από αυτό που συμβαίνει στις ΗΠΑ», σχολιάζει ο δρ Stephen Juraschek, ειδικός σε θέματα αρτηριακής πίεσης στο Κέντρο Υπέρτασης του Ιατρικού Κέντρου Beth Israel Deaconess, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ. Στις ΗΠΑ, περίπου το 75% του νατρίου της διατροφής προέρχεται από τροφές που έχουν ετοιμαστεί κάπου αλλού: επεξεργασμένες τροφές και γεύματα από σούπερ μάρκετ και εστιατόρια. «Οι ασθενείς μου συχνά μου λένε ότι δεν αλατίζουν το φαγητό τους, αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ακολουθούν διατροφή με χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο», εξηγεί ο δρ Juraschek. Πολλά πιάτα στις δημοφιλείς αλυσίδες εστιατορίων περιέχουν περισσότερα από 2.300 mg νάτριο, που είναι το συνιστώμενο όριο για τη διατροφή ολόκληρης της ημέρας.
Συζητήσετε με τον γιατρό σας εάν αρχίσετε να τρώτε περισσότερες τροφές πλούσιες σε κάλιο, αν και ο κίνδυνος υπερκαλιαιμίας από τις τροφές είναι πολύ χαμηλός, ακόμη και στα άτομα με μετρίως προχωρημένη νεφρική νόσο.
Κάλιο: Φυσικό έναντι πρόσθετου
Στο διαδίκτυο είναι εύκολο να βρείτε υποκατάστατα αλατιού που περιέχουν 50% ή 100% χλωριούχο κάλιο, αλλά ο δρ Juraschek δεν τα συνιστά. Η κατανάλωση περισσότερων φρέσκων, μη επεξεργασμένων τροφών είναι καλύτερη τακτική. Προτείνει επίσης να δοκιμάσετε μείγματα μπαχαρικών με βάση το λεμόνι, τα οποία στοχεύουν στους ίδιους γευστικούς κάλυκες με το νάτριο. (Για περισσότερες ιδέες, βλ. «Νοστιμέψτε τα φαγητά σας με μπαχαρικά για να μειώσετε το αλάτι» στο τεύχος των Θεμάτων Καρδιολογίας του Ιουλίου 2021.)
Οι παρασκευαστές τροφίμων χρησιμοποιούν ήδη χλωριούχο κάλιο σε ορισμένα προϊόντα (όπως το ψωμί, τα δημητριακά, το τυρί και τα επεξεργασμένα κρέατα) για να αντικαταστήσουν ένα μέρος του χλωριούχου νατρίου που θα χρησιμοποιούσαν κανονικά. Ωστόσο, το άλας καλίου έχει μια κάπως πιο πικρή, μεταλλική γεύση, η οποία περιορίζει την ποσότητα που μπορούν να ανεχθούν οι άνθρωποι, ενώ επίσης είναι και πιο ακριβό από το χλωριούχο νάτριο.
Υπάρχει άλλος ένας λόγος που απαιτείται προσοχή στη συμπλήρωση του καλίου που προσλαμβάνεται με τη διατροφή: ο κίνδυνος υπερκαλιαιμίας, δηλαδή ενός επιπέδου καλίου στο αίμα υψηλότερου από το φυσιολογικό. Το πολύ υψηλό επίπεδο καλίου μπορεί να προκαλέσει επικίνδυνα προβλήματα καρδιακού ρυθμού και, σε ακραίες περιπτώσεις, καρδιακή ανακοπή.
Προβλήματα που σχετίζονται με τους νεφρούς
Ευτυχώς, η υπερκαλιαιμία είναι κάτι για το οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι δεν χρειάζεται να ανησυχούν. Η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων έχουν υγιείς νεφρούς, οι οποίοι είναι εξαιρετικά αποτελεσματικοί στο να φιλτράρουν την περίσσεια καλίου και να την αποβάλλουν από τον οργανισμό, δηλώνει ο δρ Juraschek. Ωστόσο, η αύξηση της ηλικίας, ο διαβήτης και η καρδιακή ανεπάρκεια μπορούν να μειώσουν τη νεφρική λειτουργία. Επίσης, ορισμένα φάρμακα προκαλούν κατακράτηση καλίου από τους νεφρούς, όπως τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της υψηλής αρτηριακής πίεσης και της καρδιακής ανεπάρκειας. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα λεγόμενα καλιοσυντηρητικά διουρητικά: επλερενόνη, σπιρονολακτόνη και τριαμτερένη. Οι αναστολείς του ΜΕΑ, όπως η λισινοπρίλη και η ραμιπρίλη, και οι αποκλειστές των υποδοχέων αγγειοτασίνης ΙΙ, όπως η λοσαρτάνη και η βαλσαρτάνη, επίσης προκαλούν αύξηση του επιπέδου καλίου σε ορισμένα άτομα.
Το μη φυσιολογικό επίπεδο καλίου μπορεί να ανιχνευθεί με μια εξέταση αίματος που περιλαμβάνει τις βασικές μεταβολικές παραμέτρους (συνήθως πραγματοποιείται δύο έως τέσσερις εβδομάδες μετά την έναρξη αυτών των φαρμάκων). Όταν η φαρμακευτική σας αγωγή σταθεροποιηθεί και ο γιατρός σας επιβεβαιώσει ότι η λειτουργία των νεφρών σας φαίνεται καλή, μπορείτε πλέον να ελέγχετε το κάλιο σε ετήσια βάση. Για μεγαλύτερη ασφάλεια, όμως, αν λαμβάνετε κάποιο από τα παραπάνω φάρμακα, θα πρέπει να αποφεύγετε τα υποκατάστατα αλατιού που παρασκευάζονται με χλωριούχο κάλιο, καθώς ορισμένα προϊόντα περιέχουν έως και 800 mg κάλιο σε ένα τέταρτο της κουταλιάς της σούπας. Θα ήταν επίσης καλό να συζητήσετε με τον γιατρό σας εάν αρχίσετε να τρώτε περισσότερες τροφές πλούσιες σε κάλιο, αν και ο κίνδυνος υπερκαλιαιμίας από τις τροφές φαίνεται ότι είναι πολύ χαμηλός, ακόμη και στα άτομα με μετρίως προχωρημένη νεφρική νόσο, δηλώνει ο δρ Juraschek.
Τέλος, μπορεί να προκύψει και το αντίθετο πρόβλημα: ένα πολύ χαμηλό επίπεδο καλίου, γνωστό ως υποκαλιαμία. Διάφοροι τύποι διουρητικών (γνωστά ως διουρητικά τύπου θειαζίδης ή διουρητικά της αγκύλης) προκαλούν ορισμένες φορές αυτό το πρόβλημα, αλλά δεν είναι συχνό. Για έναν κατάλογο των διαφόρων κατηγοριών αντιυπερτασικών φαρμάκων και για συνηθισμένα παραδείγματα, βλ. www.health.harvard.edu/heart-meds/blood-pressure.
