Του Γιάννη Ιωάννου
Τουρκία και Συρία μπορεί να έκοψαν κάθε επαφή μετά τα γεγονότα της Αραβικής Άνοιξης, ωστόσο η τριμερής -με τη Ρωσία- συνάντηση των ΥΠΑΜ των χωρών στις 28 Δεκεμβρίου, στη Μόσχα, όχι μόνο αποτέλεσε την πρώτη, μετά από μια δεκαετία, συνάντηση υψηλόβαθμων αξιωματούχων της χώρας αλλά και ένα γεγονός που δημιουργεί μομέντουμ για την σταδιακή επαναπροσέγγιση των δύο χωρών. Ο Χουλούσι Ακάρ και ο Σύριος ομόλογός του, Αλί Μαχμούντ Αμπάς, συναντήθηκαν στη Μόσχα παρουσία του Ρώσου ΥΠΑΜ, Σοίγκου για να συζητήσουν σε όλο το εύρος των ζητημάτων που αφοράν στις σχέσεις των δύο χωρών: Το Κουρδικό, την στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας σε περιοχές της ΒΑ Συρίας, ζητήματα ασφάλειας, το προσφυγικό καθώς και το επίπεδο των διμερών σχέσεων. Η συνάντηση έτυχε και follow up, με τον Τούρκο ΥΠΕΞ, Τσαβούσογλου, να προϊδεάζει σε δηλώσεις του για μια συνάντηση με τον Σύρο ομόλογό του την δεύτερη εβδομάδα του Γενάρη. Ακόμη και ο ίδιος ο Ερντογάν, εξάλλου, διακινεί σε επικοινωνιακό επίπεδο πως έχει προτείνει στον Ρώσο Πρόεδρο Πούτιν μια τριμερή Ρωσίας-Τουρκίας-Συρίας προκειμένου να επιλυθούν όλα τα ζητήματα που παραμένουν εδώ και χρόνια ανοικτά.
Η ομαλοποίηση των σχέσεων Τουρκίας-Συρίας έχει ενδιαφέρον και για τη Λευκωσία για σειρά λόγων
Με ιστορικό
Μπορεί μια πλήρης αποκατάσταση των σχέσεων σε διμερές επίπεδο να έχει ακόμη πολύ διπλωματικό δρόμο για να διανύσει, ωστόσο αυτό που καθίσταται σαφές είναι πως μια επαναπροσέγγιση Τουρκίας-Συρίας δεν είναι μόνο τεκτονική για την περιοχή αλλά επηρεάζει άμεσα και τον προεκλογικό του Ερντογάν στη Συρία, και τις σχέσεις στο τρίγωνο Μόσχας-Άγκυρας-Ουάσιγκτον με φόντο το Κουρδικό αλλά και την τελική έκβαση του συριακού φακέλου, δεδομένων των τουρκικών στρατιωτικών επεμβάσεων, της ειρηνευτικής διαδικασίας («Αστάνα») αλλά και της παρουσίας συριακών δυνάμεων (κυρίως στο Ίντλιμπ της δυτικής Συρίας) σε περιοχές που δεν ελέγχει η Δαμασκός. Για τους έμπειρους παρατηρητές του Συριακού η επαναπροσέγγιση Δαμασκού-Άγκυρας ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2020 όταν, ξανά στη Μόσχα, συναντήθηκαν οι δύο (πανίσχυροι) αρχηγοί των μυστικών υπηρεσιών Τουρκίας και Συρίας, Χακάν Φιντάν και Αλί Μαμλούκ -με την φημολογία εδώ να αναφέρει πως βρέθηκαν ακόμη δύο φορές από το 2018 για άτυπο συντονισμό σε ευαίσθητα ζητήματα ασφάλειας που αφορούσαν στις δύο χώρες. Αξίζει να σημειωθεί πως ο ρόλος της Ρωσίας ως διαμεσολαβητή μεταξύ Τουρκίας και Συρίας δεν περνάει απαρατήρητος -στη συγκυρία του πολέμου της Ουκρανίας- ούτε στην Ουάσιγκτον αλλά ούτε και σε Λονδίνο και Παρίσι -παρά την εδώ και δύο χρόνια άτυπη νομιμοποίηση του καθεστώτος Άσαντ.
Από το 2021 η κατάσταση στη Συρία δεν έχει αλλάξει, επί του εδάφους, αρκετά. Πέραν της επαρχίας του Ίντλιμπ και των περιοχών που ελέγχουν οι proxies δυνάμεις της Τουρκίας (“National Syrian Army” ή t-FSA) η παρουσία κουρδικών δυνάμεων (PYD/YPG) και των «Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων» (SDF) παραμένει εγγύς της τουρκοσυριακής μεθορίου. Οι κοινές περιπολίες Ρώσων και Τούρκων στρατιωτών δεν επηρεάστηκαν από τον πόλεμο στην Ουκρανία ενώ η μικρή αμερικανική στρατιωτική παρουσία στη Συρία εστιάζει σε περιοχές στα σύνορα με το Ιράκ -παραδοσιακό χώρο μετακίνησης πυρήνων της διεθνούς σαλαφιστικής τζιχαντιστικής τρομοκρατίας. Πηγή Χάρτη: Νewslines Institute
Η μεγάλη εικόνα
Mια σταδιακή αποκατάσταση, μετά το 2012, των σχέσεων Τουρκίας-Συρίας φέρει επιμέρους, ενδιαφέροντα, ποιοτικά χαρακτηριστικά τα οποία έχουν τόσο περιφερειακές όσο και διεθνείς διαστάσεις:
- Για την Τουρκία προσφέρει δύο χρήσιμα εργαλεία στον Ερντογάν που θα υποβοηθούσαν στην προσπάθεια επανεκλογής του: Μια συμφωνημένη, με την Συρία, επαναπροώθηση μεγάλου αριθμού (σ.σ. > από ένα εκατ.) προσφύγων που θα βελτίωνε την εικόνα σε μεγάλες πόλεις ενόψει κάλπης. Ως προς το Κουρδικό, με μια σιωπηρή αποδοχή της Δαμασκού, η Άγκυρα θα επιτύγχανε την δημιουργία ενός διευρυμένου διαδρόμου ασφάλειας στα σύνορά της πετυχαίνοντας μέσω μιας δυνητικής συμφωνίας στο εγγύς μέλλον για το Κουρδικό και τους Σύρους αντικαθεστωτικούς την διαπραγμάτευση επί των τετελεσμένων της μετά από 4 στρατιωτικές επιχειρήσεις στη περιοχή
- Για την Ρωσία η ομαλοποίηση των σχέσεων Άγκυρας-Δαμασκού στέλνει ξεκάθαρο μήνυμα προς τη Δύση (ΗΠΑ και ΕΕ) πως η Συρία παραμένει ο κατεξοχήν χώρος επιρροής της στην ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή. Επιπλέον αποτελεί και ένα ισχυρό τεστ για την αντοχή της στρατηγικής συμπόρευσης -στη περιοχή- με την Τουρκία, μετά το 2016
- Για τους Κούρδους, τέλος, η ομαλοποίηση των σχέσεων Τουρκίας-Συρίας αποτελεί σε κάθε περίπτωση δυσχερή εξέλιξη η οποία περιορίζει γεωγραφικά τόσο τις περιοχές άσκησης ελέγχου επί της συριακής επικράτειας όσο και τις προοπτικές δημιουργίας ενός αυτόνομου κρατικού πρότζεκτ «Συριακού Κουρδιστάν»
Τέλος, αν και η «Κ» θα επανέλθει επί τούτου πιο αναλυτικά, η ομαλοποίηση των σχέσεων Τουρκίας-Συρίας έχει ενδιαφέρον και για τη Λευκωσία για σειρά λόγων -με τον σημαντικότερο να αναδεικνύεται μια πιθανή προοπτική σύνταξης ενός «μνημονίου» (ή ακόμη και μιας πλήρους συμφωνίας) οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών μεταξύ Συρίας και Τουρκίας -εξέλιξη που θα εξυπηρετούσε τις αναθεωρητικές προσεγγίσεις επί των θαλασσίων ζωνών που προωθεί τα τελευταία χρόνια η Άγκυρα στη περιοχή.
