Του Βασίλη Νέδου
Προετοιμασμένη για ένα αργόσυρτο και επισφαλές προεκλογικό εξάμηνο στα ελληνοτουρκικά, όπου η ρητορική έξαρση και η πιθανότητα κρίσης στο πεδίο θα συνυπάρχουν με την προσπάθεια διατήρησης ανοικτών διαύλων ή και κάποιων συζητήσεων με την Αγκυρα, βρίσκεται η Αθήνα. Μετά την πρόσφατη αναβίωση του «γερμανικού» διαύλου (Καλίν, Μπούρα, Πλέτνερ) προφανώς δεν επιτεύχθηκε κάτι ουσιαστικό. Η πρωτοβουλία ήταν αποτέλεσμα των εντατικών διαμαρτυριών από την ελληνική πλευρά τους τελευταίους μήνες, αλλά και της ανάγκης των Γερμανών να αντιληφθούν ιδίοις όμμασι το στάτους κβο των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Αποτελεί ερώτημα ποια μπορεί να είναι η τυπολογία επαφών στο επόμενο χρονικό διάστημα, πέρα βέβαια από την ανάγκη να υπάρχει μια «κόκκινη γραμμή» ανάμεσα σε Αθήνα και Αγκυρα.
Οι διερευνητικές επαφές, τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), η ξεχασμένη «θετική ατζέντα» Φραγκογιάννη – Ονάλ, η «κόκκινη γραμμή» των δύο υπουργών Εθνικής Αμυνας Νίκου Παναγιωτόπουλου – Χουλουσί Ακάρ, είναι όλα στο τραπέζι. Ωστόσο υφίσταται μια δομική αλλαγή στην αντιμετώπιση της κατάστασης. Πριν από το 2016 και, πολύ περισσότερο, πριν από το 2019 (ιδιαίτερα μετά τη συμφωνία Αγκυρας και διοίκησης της Τρίπολης), η όποια αναθέρμανση των συζητήσεων καταγραφόταν έπειτα από εύλογο χρονικό διάστημα μείωσης των εντάσεων.
Η Αθήνα παραμένει σε εγρήγορση για το ενδεχόμενο τεχνητής αναζωπύρωσης στο Προσφυγικό, ιδίως μετά τις νέες βολές του Ερντογάν περί «βάναυσης μεταχείρισης» των προσφύγων2
Η νέα τακτική της Αγκυρας, ιδιαίτερα μετά τον περασμένο Απρίλιο και την καθοριστικής σημασίας απόφαση του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να διεξάγει καθημερινή ρητορική εκστρατεία κατά της Ελλάδας, εκ των πραγμάτων έχει αλλάξει το περιβάλλον. Στην Αθήνα γνωρίζουν καλά ότι –ιδιαίτερα μετά τις εξελίξεις περί τον δήμαρχο Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου– η διαφορετική δυναμική που ενδεχομένως λάβουν οι πολιτικές εξελίξεις στο εσωτερικό της Τουρκίας, ίσως καταστήσουν τη συμπεριφορά του κ. Ερντογάν ακόμα πιο αλλοπρόσαλλη. Στην Αθήνα παραμένουν, επίσης, καχύποπτοι στην ανάγκη να χρησιμοποιείται αυτός ο περιβόητος μηχανισμός απεμπλοκής (deconfliction mechanism) στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, ο οποίος συγκροτήθηκε βιαστικά το φθινόπωρο του 2020, με βασική στόχευση να μη φανεί ότι η Συμμαχία αδρανεί στο ενδεχόμενο δύο μέλη της να συγκρουστούν πολεμικά. Ουδείς εκ των έμπειρων υπηρεσιακών και λοιπών παραγόντων που έχουν κατά καιρούς ασχοληθεί με το συγκεκριμένο θέμα, αντιλαμβάνεται πώς μπορεί να βοηθάει ένας μηχανισμός ο οποίος στην πραγματικότητα… υφίσταται ήδη επισήμως, καθώς οι στρατιωτικοί αντιπρόσωποι Ελλάδας και Τουρκίας στο ΝΑΤΟ μπορούν ούτως ή άλλως να μιλούν αν χρειαστεί.
Η ασταθής αυτή κατάσταση υπαγόρευσε και την αρκετά πρόωρη για τα συνήθη διαρροή από το Μέγαρο Μαξίμου ότι ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ Κωνσταντίνος Φλώρος θα παραμείνει για τον τέταρτο και τελευταίο χρόνο στη θέση του. Ο ανώτατος αξιωματικός ήταν στο πόστο του και στις δύο κρίσεις του 2020 και η εμπειρία του κρίθηκε απαραίτητη. Επιπλέον, από το Μαξίμου ήθελαν και να απαντήσουν προκαταβολικά στις κατηγορίες περί κλονισμού των σχέσεων λόγω των δημοσιευμάτων για παρακολουθήσεις από την ΕΥΠ. Με το πνεύμα της εξασφάλισης της επιχειρησιακής εμπειρίας θα διεξαχθούν και οι κρίσεις του Ιανουαρίου στις οποίες θα πρέπει να τοποθετηθούν νέοι αρχηγοί ΓΕΣ και ΓΕΝ. Παρά το γεγονός ότι στα σενάρια πιθανής κρίσης το βασικό παραμένει το αεροναυτικό, στην Αθήνα υπάρχει ετοιμότητα και για μια τεχνητή αναζωπύρωση εντάσεων με βάση το προσφυγικό, ιδίως μετά τις εμπρηστικές δηλώσεις του Ερντογάν την Παρασκευή, που κατηγόρησε εκ νέου την Ελλάδα για «βάναυση μεταχείριση των προσφύγων». Τα μάτια όλων είναι, βεβαίως, στραμμένα στην Κρήτη, ιδιαίτερα μετά και το «μούδιασμα» σε Αγκυρα και Τρίπολη, ως αποτέλεσμα του προεδρικού διατάγματος Σίσι για μονομερή οριοθέτηση θαλάσσιου συνόρου προς δυσμάς.
Η Κύπρος
Η ανακοίνωση εντοπισμού πιθανώς σημαντικού κοιτάσματος (2-3 τρισ. κυβικών μέτρων) στο νότιο τμήμα του οικοπέδου 6 της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (ΑΟΖ) της Κυπριακής Δημοκρατίας από το υπουργείο Ενέργειας, αποτελεί μια είδηση που σίγουρα δεν περνάει απαρατήρητη στην Αγκυρα. Το κοίτασμα το οποίο εντόπισε η ιταλογαλλική κοινοπραξία ΕΝΙ/TOTAL βρίσκεται στο νότιο τμήμα του οικοπέδου 6, το οποίο η Τουρκία δεν διεκδικεί. Υπενθυμίζεται, ωστόσο, ότι η Τουρκία διεκδικεί ως τμήμα της υφαλοκρηπίδας της το βόρειο τμήμα του οικοπέδου 6 και μέχρι πρόσφατα υπήρχαν πληροφορίες πως ίσως επιχειρηθούν έρευνες από την Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων (ΤΡΑΟ) εκεί. Η χρονική στιγμή της ανακοίνωσης ανακάλυψης του κοιτάσματος έχει τη σημασία της. Στην Κύπρο διεξάγεται ένας ανηλεής προεκλογικός αγώνας, ο οποίος περνάει σχεδόν απαρατήρητος από την Αθήνα. Ωστόσο, οι προεδρικές εκλογές της 5ης Φεβρουαρίου 2023 για την ανάδειξη του προσώπου που θα αντικαταστήσει μετά δέκα χρόνια τον Νίκο Αναστασιάδη, βρίσκονται στο επίκεντρο ενός αγώνα από τον οποίο δεν ξεφεύγουν ούτε τα σημαντικά εθνικά θέματα.
Στην Αθήνα είναι απολύτως προετοιμασμένοι και για τις προσπάθειες της Τουρκίας να χρησιμοποιήσει χώρες ή παράγοντες που επηρεάζει. Οι προστριβές με τη διοίκηση της Τρίπολης είναι ο πλέον προφανής τρόπος, ωστόσο η στάση των Αιγυπτίων έχει προσθέσει σημαντικό βαθμό δυσκολίας στον προσωρινό πρωθυπουργό Αμπντουλχαμίντ αλ Ντμπέιμπα. Μία από τις περιπτώσεις στις οποίες η Αγκυρα επιχειρεί να επεκτείνει την επιρροή της με σκοπό να δημιουργήσει προστριβές είναι η Αλβανία. Το γεγονός ότι την ημέρα επίσκεψης του κ. Δένδια στα Τίρανα, ο κ. Ράμα επέλεξε να θυμίσει ότι η Αλβανία είναι «στρατηγικός εταίρος» της Τουρκίας, έχοντας μόλις υπογράψει για την προμήθεια τριών Bayraktar, δείχνει και τον βαθμό δυσκολίας επίτευξης του στόχου της Αθήνας, δηλαδή της υπογραφής συνυποσχετικού για την παραπομπή της διαφοράς για την οριοθέτηση της ΑΟΖ στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
