Του Βασίλη Νέδου
Εντός των επομένων λίγων εβδομάδων θα πρέπει να ληφθούν ορισμένες τελικές αποφάσεις σχετικά με τον τρόπο που θα κινηθεί το ιταλικό πλοίο «Ievoli Relume», το οποίο έχει αναλάβει να διεκπεραιώσει την πρώτη φάση των ερευνών για την ηλεκτρική διασύνδεση της Ελλάδας (Κρήτη) με την Κύπρο, γνωστή και ως Great Sea Interconnector (2 GSI) – το όνομα του έργου που έχει εγκριθεί και χρηματοδοτείται από την Ε.Ε. Η «Κ» παρακολουθεί από την αρχή την πορεία του έργου, το οποίο έως αυτή τη στιγμή έχει να αντιμετωπίσει δύο κύρια εμπόδια: Το πρώτο και πλέον σοβαρό είναι η ουσιαστική άρνηση της Αγκυρας να επιτρέψει τις έρευνες αν η πορεία του πλοίου δεν αδειοδοτηθεί και από τις τουρκικές αρχές. Και το δεύτερο αφορά τις ενστάσεις της Λευκωσίας, οι οποίες –παρά τη συμφωνία που υπογράφηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο ανάμεσα στις αρχές Ελλάδας και Κυπριακής Δημοκρατίας– δεν έχουν καμφθεί.
Υπενθυμίζεται ότι οι έρευνες του «Ievoli Relume» ουσιαστικά διακόπηκαν τον περασμένο Ιούλιο, όταν η Τουρκία ανέπτυξε πέντε πολεμικά πλοία στα νότια του στενού Κάσου – Καρπάθου, σε μια περιοχή που αντιστοιχούσε σε απόσταση μικρότερη του ενός ναυτικού μιλίου εκτός εθνικών χωρικών υδάτων. Η κρίση διήρκεσε 40 ώρες και έληξε τότε με τις δύο πλευρές να επικαλούνται εκ διαμέτρου αντίθετες εκδοχές: Κατά την Αθήνα, οι έρευνες ολοκληρώθηκαν κανονικά δίχως άδεια από την Τουρκία. Από το ιταλικό πλοίο μπορεί να μη ζητήθηκε άδεια από τους Τούρκους, αλλά εστάλη ειδοποίηση περί έναρξης ερευνών στην περιοχή, κάτι που από την τουρκική πλευρά εξελήφθη ως αίτημα για άδεια που, βεβαίως, εγκρίθηκε.
Καθυστέρηση
Εκτοτε, πέρα από εργασίες συντήρησης του πλοίου στη Λεμεσό και κάποιες έρευνες εντός χωρικών υδάτων στα βόρεια της Κρήτης και στα νότια Κάσου και Καρπάθου, οι οποίες μάλιστα συνεχίζονται μέχρι και σήμερα, το «Ievoli Relume» δεν έχει προχωρήσει σε έρευνες στην ανοιχτή θάλασσα. Αυτή η κατάσταση οφείλεται στην ουσιαστική καθυστέρηση του πρακτικού σκέλους των ερευνών, αλλά και στη διαρκή μετακύλιση των ουσιαστικών αποφάσεων εκ μέρους της Λευκωσίας, η οποία καθυστερεί τη συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο του 2 GSI, ενώ δεν αναγνωρίζει ούτε τα χρήματα που έχει ήδη καταβάλει ο ΑΔΜΗΕ για το έργο. Τα γραφειοκρατικά προβλήματα αποδίδονται σε διάφορους οικονομικούς παράγοντες που έχουν επιρροή εντός της Κυπριακής Δημοκρατίας (κάποιοι το κατονομάζουν και «λόμπι των φωτοβολταϊκών»), ωστόσο είναι πασιφανές ότι η μεγαλύτερη ανησυχία είναι γεωπολιτική και αφορά την πιθανότητα η Τουρκία να παρεμποδίσει την πραγματοποίηση του έργου. Οι τουρκικές αρχές είναι τόσο ευαισθητοποιημένες για το ενδεχόμενο να προχωρήσει το «Ievoli Relume» εκτός χωρικών υδάτων, δίχως άδεια από την Αγκυρα, που πριν από περίπου τρεις εβδομάδες, στις 14 Νοεμβρίου, αναπτύχθηκαν στα νότια της Κάσου τέσσερις φρεγάτες μόνο λόγω της φήμης ότι επίκειται να εκδοθεί νέα NAVTEX ανάμεσα στην Κάσο και την Κάρπαθο. Υπενθυμίζεται ότι η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) στα νότια της Κάσου και της Καρπάθου είναι εξ ολοκλήρου οριοθετημένη ανάμεσα σε Ελλάδα και Αίγυπτο με τη συμφωνία της 6ης Αυγούστου 2020. Σε αυτή την περιοχή η Τουρκία θεωρεί ότι έχει εδραιωμένα δικαιώματα λόγω του τουρκολιβυκού μνημονίου. Είναι, πάντως, ενδιαφέρον ότι λίγες ημέρες πριν αναπτυχθούν ξανά –έστω για λίγες ώρες και χωρίς ουσιαστικό λόγο– οι τέσσερις φρεγάτες στα νότια της Κάσου, ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης είχε θέσει το ζήτημα στον ομόλογό του Χακάν Φιντάν.
Αν και από την αρχή οι αρμόδιες υπηρεσίες των υπουργείων Εξωτερικών και Εθνικής Αμυνας είχαν περιγράψει γραπτώς και λεπτομερώς τις πιθανές αντιδράσεις της Τουρκίας, τελικά εκτιμήθηκε ότι οι έρευνες θα πραγματοποιηθούν, έστω μετ’ εμποδίων, όπως έχει γίνει και στο παρελθόν με την ανταλλαγή οδηγιών προς ναυτιλλομένους (NAVTEX και anti-NAVTEX). Δεδομένου ότι η Αθήνα επιθυμεί το έργο να προχωρήσει, θα πρέπει να αναμένεται πως το αμέσως επόμενο διάστημα μπορεί να αναληφθούν πρωτοβουλίες. Η πίεση χρόνου είναι δεδομένη, καθώς ήδη η γαλλική εταιρεία Nexans που είναι η ανάδοχος του έργου για λογαριασμό της Ε.Ε. και του ΑΔΜΗΕ, πιέζει για την τήρηση του χρονοδιαγράμματος, βάσει του οποίου έως τα τέλη του 2025 κάθε ερευνητική δραστηριότητα θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί, προκειμένου στη συνέχεια να αρχίσει η διαδικασία πόντισης του καλωδίου. Μάλιστα ζητείται να προχωρήσουν οι έρευνες προκειμένου να γίνουν και οι παραγγελίες των καλωδίων στην Ιαπωνία και στη Νορβηγία.
Τέσσερα ενδεχόμενα
Το πρώτο και προφανώς απευκταίο σενάριο είναι να επαναληφθεί μια κατάσταση όπως αυτή του περασμένου Ιουλίου, με την παρουσία πολεμικών μονάδων επιφανείας. Είναι προφανές ότι μια τέτοια κίνηση απλά θα οδηγήσει το εγχείρημα σε ακύρωση.
Το δεύτερο σενάριο είναι να βρεθεί μια φόρμουλα που θα επιτρέπει και στην Τουρκία να αδειοδοτήσει το έργο. Και αυτό το σενάριο έχει τεράστιες γεωπολιτικές δυσκολίες. Υπάρχει και επί της ουσίας κώλυμα, καθώς ένα καλώδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης που θα ποντιστεί στον βυθό δεν επηρεάζει την υφαλοκρηπίδα. Οι γνώστες του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας διαφοροποιούν, μάλιστα, τα καλώδια ηλεκτρικής διασύνδεσης από εκείνα που μεταφέρουν δεδομένα (δηλαδή οπτική ίνα) τα οποία είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν καθαυτά για τη συλλογή data, ως εκ τούτου η αδειοδότησή τους είναι υποχρεωτική.
Το τρίτο σενάριο είναι να σχεδιαστεί εκ νέου η πορεία του καλωδίου. Πρόκειται για ένα σενάριο με κάποιες τεχνικές δυσκολίες, κυρίως όμως οικονομικό κόστος καθώς θα εκτροχιάσει εντελώς το χρονοδιάγραμμα. Η «Κ» έχει αποκαλύψει ότι το κόστος επαναχάραξης του έργου μπορεί να κινηθεί στο πεδίο των περισσότερων από 130.000 ευρώ ανά ημέρα. Εμπειρία από την αλλαγή χάραξης έργου υπάρχει και μάλιστα πρόσφατη, με το καλώδιο μεταφοράς δεδομένων (οπτικής ίνας) που δεν περιλάμβανε την Κρήτη αλλά έπρεπε να τοποθετηθεί στα νότια του νησιού. Σε αυτή την περίπτωση, ουσιαστικά η χάραξη κινήθηκε νοτιότερα του αρχικού. Και τότε, βεβαίως, σε ένα σημείο έγινε ανταλλαγή NAVTEX.
Το τέταρτο σενάριο αφορά το ενδεχόμενο να πραγματοποιηθεί μια προσωρινή διευθέτηση (provisional arrangement) με την Τουρκία, προκειμένου το έργο να πραγματοποιηθεί χωρίς πρόβλημα. Το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας προβλέπει τέτοιες διευθετήσεις, ειδικά για περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει οριστική οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών και μπορεί να αφορά διάφορα θέματα (αλιεία, υδρογονάνθρακες κ.λπ.). Και αυτό το σενάριο αντιμετωπίζει προφανείς δυσκολίες.
Η Αθήνα είναι, πάντως, αποφασισμένη να προχωρήσει στο έργο παρά τις δυσκολίες, καθώς η ηλεκτρική διασύνδεση δεν επηρεάζει καθοριστικά κανένα από τα βασικά δεδομένα που αφορούν τις ελληνοτουρκικές διαφορές. Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, θα ήταν απλά ένα άλλο έργο που οι περισσότεροι θα αντιλαμβάνονταν ότι πραγματοποιήθηκε, κατά την πανηγυρική τελετή ολοκλήρωσής του.
