Ένας χρόνος που άλλαξε για πάντα τη Μέση Ανατολή

Χωρίς υπερβολή η 7^η Οκτωβρίου του 2023, και η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, σηματοδότησε την μεγαλύτερη αλλαγή παραδείγματος -και επιτάχυνση εξελίξεων- στη Μέση Ανατολή εδώ και δεκαετίες. Η αραβοϊσραηλινή σύγκρουση επανήλθε στο προσκήνιο με τον δραματικότερο τρόπο στη Λωρίδα της Γάζας και παράλληλα η μεγάλη εικόνα της επί δεκαετιών σύγκρουσης δια αντιπροσώπων Ιράν-Ισραήλ απέκτησε, για πρώτη φορά μετά το 1979 και την Ιρανική Επανάσταση, χαρακτηριστικά απευθείας στρατιωτικής σύγκρουσης. Την ίδια στιγμή η διάσταση του Λιβάνου και η σύγκρουση Ισραήλ-Χεζμπολάχ συνόψισε κοσμοϊστορικές αλλαγές προεξέχουσας της εξουδετέρωσης του επί δεκαετιών πολιτικού και θρησκευτικού ηγέτη της σιιτικής οργάνωσης, του Χασάν Νασράλα με έναν πόλεμο Ισραήλ-Χεζμπολάχ στο νότιο Λίβανο να είναι, ένα χρόνο μετά, αναπόφευκτος.

Λίγες μόλις εβδομάδες πριν τις αμερικανικές εκλογές και 365 ημέρες μετά την φονικότερη στιγμή, από σκοπιάς απωλειών πολιτών του, στην σύγχρονη ιστορία του κράτους του Ισραήλ η κατάσταση στην περιοχή, αλλά και διεθνώς, δείχνει πιο πολύπλοκη από ποτέ:

• Στη Λωρίδα της Γάζας έχει συντελεστεί μια ανυπολόγιστη ανθρωπιστική καταστροφή με χιλιάδες νεκρούς άμαχους Παλαιστίνιους και αβέβαιη την επόμενη ημέρα για τους πληθυσμούς της περιοχής και το μέλλον της εν λόγω γεωγραφικής έκτασης

• Ένα χρόνο μετά η τύχη των ομήρων της Χαμάς παραμένει αβέβαιη

• Ιράν και Ισραήλ έχουν πλέον, αναπόφευκτα, μπει στη δίνη μιας πρωτοφανούς μεταξύ τους κλιμάκωσης με χαρακτήρα απευθείας στρατιωτικής αναμέτρησης που προκαλεί ανησυχία διεθνώς για περαιτέρω εξάπλωση του πολέμου

• Η σύγκρουση Ισραήλ-Χεζμπολάχ όχι μόνο δοκιμάζει τον πολύπαθο Λίβανο αλλά αναδεικνύεται σε μια δεύτερη σύγκρουση, στην περιοχή, η έκβαση της οποίας παραπέμπει στα αδιέξοδα της Γάζας

Η μεγάλη εικόνα

Με το Ιράν με το Ισραήλ να βρίσκονται από τον περασμένο Απρίλιο σε μια πρωτοφανή κλιμάκωση με τον χαρακτήρα της απευθείας σύγκρουσης να καταρρίπτει εμφατικά τον επί πολλές δεκαετίες «πόλεμο δια αντιπροσώπων» στην περιοχή η επόμενη, μεγάλη ημέρα, είναι εξαιρετικά δύσκολο να προβλεφθεί. Το Ισραήλ μπορεί με ένα πρωτοφανή τρόπο να διέλυσε μεγάλο μέρος των στρατιωτικών δυνατοτήτων της Χαμάς και την ηγεσία της -όπως το ίδιο πράττει και με την Χεζμπολάχ του Λιβάνου- ωστόσο η επόμενη ημέρα στη Λωρίδα της Γάζας δείχνει και την έκταση ορισμένων στρατηγικών αδιεξόδων εκ μέρους του Ισραήλ -υπό τον Νετανιάχου- το οποίο δείχνει οριστικά να θάβει α. την αρχιτεκτονική ειρήνευσης στη περιοχή όπως αυτή διαμορφώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’90 και δη μετά την δεύτερη συμφωνία του Όσλο β. τις προοπτικές για ίδρυση παλαιστινιακού κράτους.

Επιπλέον, η αναμέτρηση Ισραήλ-Χεζμπολάχ στο νότιο Λίβανο επιστρέφει την ομαλοποίηση των τελευταίων χρόνων των δύο κρατών σε εποχές που παραπέμπουν στη δεκαετία του ’80 με αβέβαιο να παραμένει το αν και στο νότιο Λίβανο θα προκύψουν συνθήκες Γάζας ή τα γνωστά αδιέξοδα της περιόδου 1985-2000 και 2006 -όταν το Ισραήλ δυσκολεύτηκε, στρατιωτικά, διπλωματικά και πολιτικά να αποχωρήσει από το νότιο Λίβανο χωρίς κόστος.

Τέλος, η αναμέτρηση Ιράν-Ισραήλ ανέδειξε τον κίνδυνο μιας γενικευμένης αστάθειας η οποία όχι μόνο τρομάζει στην ιδέα μιας απευθείας στρατιωτικής σύγκρουσης με πυραυλικά πλήγματα που θα κλιμακωθεί το επόμενο διάστημα αλλά και που αποσταθεροποιεί, περιφερειακά και διεθνώς, το Ιράκ και την Συρία καθώς και την αραβική χερσόνησο συμπεριλαμβανομένων των γεωπολιτικών οδών που ορίζονται από τις τέσσερις θαλάσσιες περιοχές της Ερυθράς, του Κόλπου του Άντεν, της Αραβικής Θάλασσας και του Περσικού Κόλπου -τόσο απαραίτητων για την διεθνή ναυτιλία.

Η Κύπρος

Για την Κυπριακή Δημοκρατία οι εξελίξεις στην περιοχή ανέδειξαν σε μεγάλο βαθμό την σημασία των περιφερειακών προκλήσεων αλλά και το πόσο η γεωγραφική εγγύτητα της Κύπρου -του ανατολικότερου κράτους της ΕΕ στην περιοχή της Μέσης Ανατολής- μπορεί να επηρεάσει άμεσα και έμμεσα ένα μικρό κράτος. Η Λευκωσία σταθμίζει εξαρχής το ρίσκο από μια γενίκευση του πολέμου και τις συνεχείς προκλήσεις που αυτό προκαλεί σε πολλαπλά επίπεδα (ασφάλεια, οικονομία, προσφυγικές ροές, διαχείριση κρίσεων, κοκ) και παράλληλα προσπάθησε -στο βαθμό των δυνατοτήτων της- να συμβάλλει στην ανθρωπιστική ανακούφιση της Λωρίδας της Γάζας μέσω της πρωτοβουλίας «Αμάλθεια» χωρίς ωστόσο αυτό να καταστεί game-changer ως προς την πρωτοφανή ανθρωπιστική κρίση που συντελείται στην περιοχή. Παράλληλα, η Κύπρος παραμένει σταθερή στη θέση αρχών της στο Μεσανατολικό επαναλαμβάνοντας μεν την θέση της για αυτοσυγκράτηση και βάση λύσης του Παλαιστινιακού επί της θέσης-θέσφατου περί δύο κρατών αλλά αδυνατώντας σε επίπεδο ενεργής διπλωματικής στάσης να διαδραματίσει ισχυρότερου αποτυπώματος ρόλο (πχ διαπραγμάτευση εκεχειρίας/ομήρων, κανάλια αποκλιμάκωσης, κοκ).

Και η επόμενη μέρα

Η 7^η Οκτωβρίου επιτάχυνε τις εξελίξεις στην περιοχή και συνέβη μάλιστα εν μέσω ενός άλλου πολέμου, αυτού της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Και οι δύο συγκρούσεις είναι παρατεταμένες και δοκιμάζουν τα όρια και τις αντοχές του διεθνούς συστήματος. Η 7^η Οκτωβρίου ωστόσο δημιούργησε και ακόμη ένα εξαιρετικής σημασίας φαινόμενο -ιδίως στις δυτικές κοινωνίες. Υπήρξε και παραμένει ένα πεδίο απίστευτης παραπληροφόρησης, ένα πεδίο εκδήλωσης ανιστόρητων και ψυχολογικά προβληματικών επιχειρηματολογιών σε επίπεδο δημόσιας σφαίρας και ένα πεδίο αποανθρωποίησης των απωλειών είτε αυτό αφορά τους νεκρούς άμαχους της Γάζας είτε τα θύματα της επίθεσης της Χαμάς σε ανυποψίαστους κατοίκους. Δυστυχώς η ιδεοληψία και τα επιμέρους αφηγήματα στην δημόσια σφαίρα της Κύπρου και της Ελλάδας εξυπηρετούν μονόπλευρες θέσεις παρά ρίχνουν φως στη πολυσύνθετη και ταραγμένη ιστορία του Παλαιστινιακού προβλήματος. Τέλος, ο αντισημιτισμός, όπως αυτός εμφανίστηκε και διαρθρώθηκε ιστορικά, πολιτικά και κοινωνικά ανέκαμψε στις κοινωνίες μας είτε αυτός προέρχεται εκ δεξιών είτε εξ’ αριστερών. Αποδεικνύοντας πως σε κάθε πόλεμο η συζήτηση αντί να αφορά στις ανθρωπιστικές του συνέπειες αφορά στην εξυπηρέτηση της γνωστικής ασυμφωνίας του εκάστοτε σχολιαστή. Μια τραγωδία για την κοινωνία μας και τον διάλογο -αντίστοιχη των όσων εγκαινίασε στην περιοχή πριν από ένα χρόνο ακριβώς η 7^η Οκτωβρίου.