Του Παύλου Ξανθούλη
Νέο πλαίσιο σχέσεων με τη Συρία, στη βάση οκτώ σημείων, παρουσίασε η Γερμανία στους εταίρους στην Ε.Ε., σημειώνοντας αφενός τις νέες ευκαιρίες που διανοίγονται συνεπεία της απαλλαγής από το καθεστώς Άσαντ και αφετέρου μια σειρά «κινδύνων για την ασφάλεια και τη μεταναστευτική πολιτική», δίνοντας έμφαση στο ενδεχόμενο αναβίωσης της τρομοκρατίας, ως επίσης και σε σχέση με την προστασία των μειονοτήτων και την περιφερειακή σταθερότητα. Το άτυπο έγγραφο της Γερμανίας (non paper), το οποίο εξασφάλισε αυτούσιο η »Κ», θέτει σαφείς όρους και προϋποθέσεις, παραπέμποντας σε μια «κυβέρνηση ευρείας νομιμότητας», αναγνωρίζοντας τον πρωταγωνιστικό ρόλο της οργάνωσης HTS ως της de facto νέας ισχυρής δύναμης στη Συρία και αποκλείοντας τρομοκρατικές ομάδες που εξακολουθούν να δραστηριοποιούνται στη χώρα. Παράλληλα, σημειώνει την ανάγκη ενός συμπεριληπτικού διαλόγου με διασφάλιση συμμετοχής και προστασίας όλων, περιλαμβανομένων των εθνοτικών και θρησκευτικών μειονοτήτων, καθιστώντας σαφές ότι αυτά τα «πολιτικά κριτήρια», καθίστανται προαπαιτούμενα για το επόμενο βήμα, που αφορά στην ανοικοδόμηση της Συρίας.
Στα αξιοσημείωτα των οκτώ σημείων του Βερολίνου, περιλαμβάνονται η πρόταση για «διεθνή συντονισμό», ώστε να υποστηριχθούν οι εθελούσιες επιστροφές προσφύγων, σημειώνοντας ότι «μακροπρόθεσμα» θα πρέπει να τεθούν προϋποθέσεις, «σε ανθρωπιστικό, πολιτικό και κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο», ενώ την ίδια ώρα, διαμηνύει ότι «είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι μια παρατεταμένη αβεβαιότητα και η αναζωπύρωση νέων συγκρούσεων, δεν θα ενεργοποιήσει καινούργιες προσφυγικές ροές». Ενδιαφέρον επίσης προσλαμβάνει η εισήγηση της Γερμανίας «για παραχώρηση ανθρωπιστικής βοήθειας και μέτρα άμεσης ανάκαμψης (όπως για παράδειγμα προγράμματα παραχώρησης χρημάτων) στην ίδια τη Συρία αντί σε προσφυγικούς καταυλισμούς στην Τουρκία, τον Λίβανο και την Ιορδανία», παραπέμποντας σε ένα περίγραμμα διαχείρισης του ζητήματος πολύ διαφορετικό από τους μέχρι τώρα προσανατολισμούς της Ε.Ε. Ανάλογης σημασίας είναι και η υπόδειξη του Βερολίνου ότι τα νέα δεδομένα στη Συρία δημιουργούν μια ευκαιρία για «πλήρη καταστροφή των χημικών όπλων του καθεστώτος Άσαντ». Με την υποσημείωση, πάντως, ότι «η τρέχουσα κατάσταση εγκυμονεί κινδύνους στην περίπτωση που αυτά τα χημικά όπλα καταλήξουν σε λάθος χέρια».
Το άτυπο έγγραφο της Γερμανίας (non paper), το οποίο εξασφάλισε αυτούσιο η »Κ»
Ειρηνική παράδοση εξουσίας
Στο πρώτο από τα οκτώ σημεία, το άτυπο έγγραφο της Γερμανίας επισημαίνει ότι στόχος της όλης προσπάθειας είναι μια ειρηνική παράδοση της εξουσίας από τις ένοπλες ομάδες και τα υπολείμματα του καθεστώτος Άσαντ σε μια πολιτική κυβέρνηση που απολαμβάνει ευρείας νομιμότητας. Στο πλαίσιο αυτό (του πρώτου σημείου), θεωρεί ότι πρέπει να γίνουν τα εξής βήματα:
• κατάπαυση του πυρός μεταξύ όλων των ενόπλων δυνάμεων
• τη δέσμευση όλων σε μια συμφωνία κατανομής της εξουσίας που θα υποστηρίζει την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας
• την ένταξη των ανταρτών σε εθνικό στρατό
• τη διατήρηση ή/και την ίδρυση ενιαίων κρατικών θεσμών και διοικητικών δομών
• τις ελεύθερες και δημοκρατικές εκλογές (σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο).
Όπως επισημαίνεται, αυτή η διαδικασία θα πρέπει να ενσωματωθεί σε ένα διεθνές πλαίσιο, σε συνέχεια του ψηφίσματος 2254 του Συμβουλίου Ασφαλείας, υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών. Το άτυπο έγγραφο της Γερμανίας, αναφέρει ακόμη ότι ως αποτέλεσμα παρασκηνιακών συζητήσεων και επαφών με όλους τους παράγοντες στη Συρία, το Βερολίνο έχει δημιουργήσει ένα ουσιαστικό δίκτυο και ένα υψηλό επίπεδο αξιοπιστίας, το οποίο επιθυμεί να αξιοποιήσει στην παρούσα συγκυρία. Παράλληλα, η Γερμανία καθιστά σαφές ότι θα συνεχίσει να εργάζεται μαζί με τους εταίρους που έχουν κοινή γραμμή σκέψης, προκειμένου να αποτρέψει ενδεχόμενη αναβίωση του ISIS.
Εγγύηση καθεστώτος
Όπως αναφέρεται (στο σημείο 2) στο άτυπο έγγραφο της Γερμανίας, στην ευαίσθητη φάση της παράδοσης της εξουσίας, είναι σημαντικό να προστατευθούν οι Σύροι έναντι ξένων παρεμβάσεων και να εγκαθιδρυθεί ένα νέο πλαίσιο συναίνεσης, μετά το ψήφισμα 2254 Σ.Α. ΟΗΕ, που θα εγγυάται διεθνή στήριξη, χωρίς παρεμβάσεις. Διατυπώνεται μάλιστα η σκέψη δημιουργίας ενός νέου «γκρουπ φίλων της Συρίας», στο οποίο θα συμμετάσχουν γειτονικές χώρες και τα πλέον σημαντικά αραβικά κράτη, όπως επίσης και δυτικές χώρες-δωρητές, ενώ σημειώνεται ότι «η προσέγγιση Ιράν και Ρωσίας είναι κάτι που απομένει να φανεί».
Τα υπόλοιπα σημεία του εγγράφου της Γερμανίας, αναφέρουν:
• Ρεαλιστική προσέγγιση για τη Hayat Tahrir al-Sham (HTS): Όπως τονίζεται, η οργάνωση HTS είναι de facto η νέα ισχυρή δύναμη στη Συρία. Το αν και πώς η HTS που βρίσκεται υπό καθεστώς κυρώσεων και ο πολιτικός της βραχίονας (η Κυβέρνηση Σωτηρίας) που δεν υπόκειται σε κυρώσεις, θα εμπλακούν και θα αναγκασθούν να δεσμευτούν στις αρχές μιας πολιτικής διαδικασίας, θα είναι αποφασιστικής σημασίας για την επιτυχία του εγχειρήματος. Σημειώνεται η ανάγκη να υπάρξουν σαφή κριτήρια για συνέχιση υπεύθυνης προσέγγισης προς τις μειονότητες, καθώς και η απελευθέρωση κρατουμένων και η αποχή από πράξεις εκδίκησης. Το Βερολίνο σημειώνει ακόμη ότι επιθυμεί να συμμετάσχει ενεργά στον καθορισμό της μελλοντικής προσέγγισης με την οργάνωση HTS και την Κυβέρνηση Σωτηρίας, σε στενή διαβούλευση με τους στενότερους του εταίρους, περιλαμβανομένης της Ε.Ε.
• Ανοικοδόμηση: Θα ξεκινήσει όταν υλοποιηθούν οι πολιτικές προϋποθέσεις και θα συνοδευθεί, όπου απαιτείται, από την ταχεία άρση των κυρώσεων. Παράλληλα, θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι «για παραχώρηση ανθρωπιστικής βοήθειας και μέτρα άμεσης ανάκαμψης (όπως για παράδειγμα προγράμματα παραχώρησης χρημάτων) στην ίδια τη Συρία αντί σε προσφυγικούς καταυλισμούς στην Τουρκία, τον Λίβανο και την Ιορδανία», σημειώνει το άτυπο έγγραφο.
• Στήριξη μεταβατικής δικαιοσύνης: Το Βερολίνο θεωρεί ότι η αντιμετώπιση των έκνομων ενεργειών Άσαντ και η λογοδοσία θα δημιουργήσει συνθήκες «ενδοσυριακής διαδικασίας επαναπροσέγγισης». Στο πλαίσιο αυτό, η Γερμανία διαθέτει τις εμπειρίες της προς τη Συρία, με στόχο τη συμφιλίωση.
• Συριακά χημικά όπλα: Σημειώνεται ότι για πρώτη φορά, δημιουργείται ευκαιρία «για πλήρη καταστροφή των χημικών όπλων του καθεστώτος Άσαντ». Προστίθεται πάντως ότι η τρέχουσα κατάσταση εγκυμονεί κινδύνους σε περίπτωση που αυτά τα χημικά όπλα καταλήξουν σε λάθος χέρια. Το Βερολίνο καθιστά σαφές ότι θα εργαστεί για να διασφαλίσει ταχεία έρευνα και τον διεθνώς παρακολουθούμενο τερματισμό του προγράμματος χημικών όπλων της Συρίας. Η Οργάνωση για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) θα πρέπει να αρχίσει συνομιλίες με τις νέες αρχές στη Συρία το συντομότερο δυνατό. Στόχος είναι η ασφάλεια και η επαλήθευση των σχετικών εγκαταστάσεων και αποθεμάτων και η διασφάλιση της επακόλουθης καταστροφής τους.
• Παρουσία στη Δαμασκό: Η Γερμανία δεν έχει διπλωματική παρουσία στη Συρία από το 2012 και καθιστά σαφές ότι η εγκαθίδρυση επαφών με νέους παράγοντες, ίσως με μια νέα συριακή μεταβατική κυβέρνηση, βρίσκονται στο επίκεντρο, όπως και οι συνομιλίες με εκπροσώπους θρησκευτικών και εθνοτικών μειονοτήτων.
• Διεθνής συντονισμός εθελούσιων επιστροφών: Το άτυπο έγγραφο της Γερμανίας σημειώνει ότι η αποπομπή Άσαντ έχει δημιουργήσει μια νέα πραγματικότητα που θα έχει αντίκτυπο στην κατάσταση των προσφύγων. Αφού τονίζει ότι οι πρώτοι Σύροι παίρνουν τον δρόμο της επιστροφής στη χώρα τους, από γειτονικά κράτη, προσθέτει ότι «οι εθελοντικές, ασφαλείς και αξιοπρεπείς επιστροφές –που πάντα ζητούσαμε– φαίνονται τώρα, για πρώτη φορά εδώ και χρόνια, να βρίσκονται εντός των ορίων του εφικτού». Το Βερολίνο αναφέρει ότι πρέπει να εργαστούμε για να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για αυτό, μακροπρόθεσμα, σε ανθρωπιστικό, πολιτικό και κοινωνικοοικονομικό επίπεδο και με σεβασμό στην ασφάλεια. Ταυτόχρονα, «είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι μια παρατεταμένη αβεβαιότητα και η αναζωπύρωση νέων συγκρούσεων, δεν θα ενεργοποιήσει καινούργιες προσφυγικές ροές», καταλήγει το άτυπο έγγραφο οκτώ σημείων της Γερμανίας.
