Μέσα στη μεγαλοπρέπεια και το πολιτικό παρασκήνιο που περιέβαλαν την κηδεία του Πάπα Φραγκίσκου — από την έκτακτη συνάντηση μεταξύ των προέδρων Ντόναλντ Τραμπ και Βολοντίμιρ Ζελένσκι στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου, μέχρι τις σειρές των καρδιναλίων με τις κατακόκκινες στολές τους – ένα απλό γεγονός κινδύνευσε να περάσει απαρατήρητο, όπως σημειώνει ο Economist στην ανάλυσή του για τα «σημαίνοντα και τα σημαινόμενα» της εξόδιου ακολουθίας και της ταφής του Πάπα.
Ο Χόρχε Μάριο Χοσέ Μαρία Μπεργκόλιο, ο Πάπας που δεν ξέχασε τους αδύναμους, είχε κανονίσει να ταφεί όσο το δυνατόν πιο μακριά ήταν τυπικώς εφικτό από το Βατικανό. Η νεκρική του πομπή έπρεπε να διανύσει έξι χιλιόμετρα κατά μήκος δρόμων γεμάτων με πλήθη που χειροκροτούσαν, να διασχίσει τη Ρώμη και να φτάσει στη βασιλική της Σάντα Μαρία Ματζόρε. Καθώς οι πρόεδροι και οι πρωθυπουργοί επέστρεφαν στα αεροπλάνα τους, μερικοί από τους φτωχότερους κατοίκους της Ρώμης περίμενε για να υποδεχθεί το σώμα του Φραγκίσκου, κλεισμένο σε ένα απλό ξύλινο φέρετρο. Μακριά από τα φώτα των ΜΜΕ, το φέρετρο θα τοποθετούνταν σε έναν τάφο φτιαγμένο από μάρμαρο της Λιγουρίας, της περιοχής στη βορειοδυτική Ιταλία από την οποία έφυγαν οι μετανάστες πρόγονοί του για την Αργεντινή. Ο τάφος φέρει μία και μοναδική λέξη χαραγμένη: Franciscus.
Ηταν το πιο απομακρυσμένο σημείο από το Βατικανό που ήταν κατάλληλο για να ταφεί ένας ποντίφικας που κάποτε είχε πει στους ιεράρχες του ότι το να τους αλλάξει ήταν σαν να προσπαθεί να καθαρίσει τη Σφίγγα με μία οδοντόβουρτσα. Ισως σε αυτό να αναφερόταν και ο καρδινάλιος Τζοβάνι Μπατίστα Ρε, μία από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες στο Βατικανό και πρόσωπο εμπιστοσύνης του Φραγκίσκου, κατά το κήρυγμά του στην Πλατεία του Αγίου Πέτρου. «Με το χαρακτηριστικό του λεξιλόγιο και τη γλώσσα του, πλούσια σε εικόνες και μεταφορές», είπε ο καρδινάλιος, ο Φραγκίσκος «πάντα προσπαθούσε να φωτίζει τα προβλήματα της εποχής μας».
Η Σάντα Μαρία Ματζόρε βρίσκεται λίγες εκατοντάδες μέτρα από τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό, σε μία περιοχή της Ρώμης γεμάτη ίντερνετ καφέ και φτηνά ξενοδοχεία. Βρίσκεται στα όρια μίας συνοικίας που εξακολουθεί να έχει υψηλό ποσοστό μεταναστών.
Η Σάντα Μαρία Ματζόρε δεν είναι απλώς η εκκλησία μιας τυχαίας ενορίας. Είναι μία από τις τέσσερις παπικές βασιλικές της Ρώμης. Και άλλοι πάπες έχουν ταφεί εκτός Βατικανού, όμως ο τελευταίος ήταν επίσης ένας φιλελεύθερος ποντίφικας, ο Λέων ΙΓ’, ο πατέρας της κοινωνικής διδασκαλίας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας που πέθανε το 1903. Ενας λόγος που η βασιλική είχε ιδιαίτερη σημασία για τον Φραγκίσκο ήταν επειδή φιλοξενεί τη Salus Populi Romani, μία εικόνα από το 1000μ.Χ. που αποτελεί σημείο αναφοράς του τοπικού θρησκευτικού συναισθήματος. Σε αυτήν προσευχόταν πριν και μετά από τα ταξίδια του στο εξωτερικό. Ο Φραγκίσκος δεν ξέχασε ποτέ ότι οι πάπες ήταν επίσκοποι της Ρώμης πολύ πριν γίνουν ηγέτες της παγκόσμιας Εκκλησίας.
Απεχθανόταν τα κοσμικά «στολίδια» του παπικού αξιώματος. Αρνήθηκε να μετακομίσει στο Αποστολικό Παλάτι, προτιμώντας να ζήσει σε ένα μικρό διαμέρισμα στον ξενώνα του Βατικανού. Ποτέ δεν εμφανίστηκε με τα παραδοσιακά, γυαλιστερά κόκκινα υποδήματα που λάτρευε ο προκάτοχός του, ο Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ’, προτιμώντας να φορά και να ταφεί με βαριά, φθαρμένα μαύρα υποδήματα.
Οι δύο τελετές της 26ης Απριλίου — η μία θεαματικά μεγαλοπρεπής, η άλλη απλή και ιδιωτική — αντανακλούν τις εντάσεις μέσα στη μεγαλύτερη χριστιανική Εκκλησία του κόσμου, εντάσεις που θα κρίνουν την επιλογή του διαδόχου του Φραγκίσκου. «Ο Καθολικισμός βρίσκεται στο Βατικανό με τις κιονοστοιχίες και τις συνωμοσίες του, με τα μουσεία του που στεγάζουν αμύθητους θησαυρούς. Αλλά μπορεί επίσης να απαντηθεί σε μερικά από τα πιο άθλια μέρη της γης, όπου ιερείς, μοναχοί, μοναχές και λαϊκοί φροντίζουν τους αρρώστους και τους αναξιοπαθούντες», σημειώνει ο Economist.
Το μήνυμα που αναδυόταν από τις τελευταίες φροντίδες του Φραγκίσκου για το τελευταίο του ταξίδι, ήταν ότι η αληθινή θέση της Εκκλησίας του είναι στις παρυφές της κοινωνίας. Λίγο πριν από τον θάνατό του, χρησιμοποίησε σχεδόν όλα τα χρήματά που του επέμεναν, περίπου 200.000 ευρώ, για να εξοφλήσει το δάνειο ενός εργοστασίου ζυμαρικών που λειτουργεί σε ένα σωφρονιστικό ίδρυμα ανηλίκων στη Ρώμη.
Ομως ο εκλιπών ποντίφικας ενσάρκωνε επίσης μία πίστη με χώρο για αμφιβολίες και ανασφάλεια. Ισως το πιο διάσημο σχόλιό του ήταν όταν, ερωτηθείς για την ομοφυλοφιλία, απάντησε: «Αν ένα άτομο είναι γκέι και αναζητά τον Θεό και έχει καλή θέληση, ποιος είμαι εγώ να το κρίνω;»
Η παρακαταθήκη του άφηνε άφθονο χώρο για διαφορετικές ερμηνείες, ιδίως όσον αφορά το αν οι Καθολικοί που χωρίζουν και ξαναπαντρεύονται μπορούν να κοινωνούν. Αυτή η αβεβαιότητα εξόργισε τους συντηρητικούς και άλλους που επιθυμούσαν την ξεκάθαρη ηθική καθοδήγηση του Βενέδικτου και του προκατόχου του, Αγίου Ιωάννη Παύλου Β’.
Η επιλογή που αντιμετωπίζουν οι καρδινάλιοι που θα συγκεντρωθούν σε λίγες ημέρες στην Καπέλα Σιστίνα για το κονκλάβιο θα είναι αν θα επιλέξουν έναν άνθρωπο έτοιμο να εμβαθύνει στα πεδία που άνοιξε ο Φραγκίσκος προς δημόσια εξέταση, ή αν θα επιστρέψουν στον πιο γνώριμο Καθολικισμό εκείνων που προηγήθηκαν.
Ακόμη και πριν από την κηδεία του, οι συντηρητικοί και οι φιλελεύθεροι είχαν αρχίσει να ξεδιπλώνουν τις θέσεις τους. Με διπλωματική επιφύλαξη, ο καρδινάλιος Γκέρχαρντ Λούντβιχ Μύλλερ, ο θεματοφύλακας του δόγματος επί Βενέδικτου, είπε ότι ο Φραγκίσκος υπήρξε «λίγο ασαφής σε ορισμένες στιγμές», ενώ επί του προκατόχου του υπήρχε «τέλεια θεολογική σαφήνεια». Ενα από τα ερωτήματα γύρω από τα οποία αιωρείται η αμφιβολία είναι αν οι ιερείς μπορούν να ευλογούν ομόφυλα ζευγάρια. Ο επόμενος πάπας θα πρέπει να δώσει απάντηση σε αυτό, είπε ο καρδινάλιος Μύλλερ.
Αντίθετα, ο καρδινάλιος Ζαν-Κλωντ Ολλερίχ, Ιησουΐτης όπως και ο Φραγκίσκος και αρχιεπίσκοπος του Λουξεμβούργου, προτιμά «έναν πάπα που βλέπει σειρές στο Netflix»: κάποιον στο πνεύμα του Φραγκίσκου που «ξέρει να επικοινωνεί με τους νέους» και συνειδητοποιεί ότι ο κόσμος αλλάζει με ιλιγγιώδη ταχύτητα.
Δεν προκαλεί έκπληξη ότι το κόκκινο καπέλο του καρδιναλίου τού το είχε απονείμει ο Φραγκίσκος. Ομως το ίδιο ισχύει και για τον Καρδινάλιο Μύλλερ. Η Καθολική Εκκλησία δεν λειτουργεί πάντα όπως θα υπέθεταν οι κοσμικοί σχολιαστές — και ίσως δεν το πράξει ούτε στην επιλογή του ανθρώπου που θα αντικαταστήσει τον Πάπα των αδυνάμων.
Πηγή Economist
