Ο καταιγισμός των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή μετά τον Οκτώβριο του 2023 κορυφώθηκαν το 2024 ανατρέποντας δεδομένα και αλλάζοντας την περιοχή με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Οι επιπτώσεις θα είναι μακροχρόνιες, όπως τονίζει ο Εμίλ Κοκαγέμ, συγγραφέας και αναλυτής, διευθυντής περιφερειακής ασφάλειας στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών (IISS).
Οι ήδη εύθραυστες κοινωνίες υφίστανται δραστικούς και ιστορικούς μετασχηματισμούς. Ωστόσο είναι απίθανο να λάβουν σημαντική εξωτερική βοήθεια, δεδομένης της παγκόσμιας κόπωσης, όπως επισημαίνει ο αναλυτής.
Σε κάθε περίπτωση, τους προηγούμενους μήνες σημειώθηκαν βίαια γεγονότα και αναπτύχθηκαν γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί που αλλάζουν τη Μέση Ανατολή.
Παλαιστίνιοι και Γάζα
Οι Παλαιστίνιοι βιώνουν άνευ προηγουμένου καταστροφή στη Γάζα.
Το αποτυχημένο αιματηρό στοίχημα της Χαμάς και η αδυναμία των εταίρων της να βοηθήσουν αποτέλεσε υπενθύμιση ότι η μοναδική πορεία προς ένα παλαιστινιακό κράτος περνά μέσα από τον δρόμο της διεθνοποίησης και των διαπραγματεύσεων, αναφέρει ο Κόκαγεμ.
Ενας διεθνής συνασπισμός υπέρ της λύσης των δύο κρατών με πρωτοβουλία της Σαουδικής Αραβίας και άλλων αραβικών και ευρωπαϊκών κράτων έχει αναδειχθεί ως το πιο πιθανό όχημα προς αυτή την κατεύθυνση, προσθέτει.
Ωστόσο οι Παλαιστίνιοι θα πρέπει να πειστούν ότι πρόκειται για κάτι περισσότερο από μία συμβολική διπλωματική διαδικασία και επίσης πρέπει να επιδείξουν δέσμευση σε αυτήν, κάτι που θα μπορούσε να γίνει μόνο με τη μεταρρύθμιση της Παλαιστινιακής Αρχής.
Πρόκειται ωστόσο για φιλοδοξίες που προσκρούουν στην ισραηλινή αδιαλλαξία, ενδεχομένως και στις προσδοκίες του νεοεκλεγέντος προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ.
Ισραήλ
Η ισραηλινή κοινωνία, από την πλευρά της, έχει περάσει από την ψυχολογία του ακραίου τραύματος σε εκείνη του στρατιωτικού θριάμβου μέσα σε λίγο περισσότερο από έναν χρόνο.
Ενισχύθηκε έτσι η πεποίθηση ότι το Ισραήλ μπορεί να βασίζεται μόνο στη στρατιωτική του ισχύ και ότι ο επεκτατισμός στη Γάζα, στην κατεχόμενη Δυτική Οχθη και τώρα στη νότια Συρία δεν είναι απλά δίκαιη, αλλά απαραίτητη.
Η άνευ όρων υποστήριξη που λαμβάνει το Ισραήλ από τις ΗΠΑ και από πολλά ευρωπαϊκά κράτη επέτρεψε στην κυβέρνησή του να απορρίψει την προοπτική μιας ειρήνης με δίκαιους όρους που θα παρείχε ασφάλεια για όλους, σύμφωνα με τον αναλυτή των Financial Times.
Ωστόσο, αυτός ο σχεδιασμός, που εστιάζεται μόνο στην ασφάλεια, έχει οδυνηρές συνέπειες. Είναι δαπανηρός, αυξάνει την εξάρτηση από τις ΗΠΑ και αποξενώνει τους υπάρχοντες και επίδοξους εταίρους στην περιοχή, οι οποίοι φοβούνται ότι το Ισραήλ θα επεκτείνει τη σύγκρουση χτυπώντας το Ιράν και τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του.
Λίβανος
Για τον Λίβανο, η δυναμική είναι αντίθετη. Η Χεζμπολάχ ζυγίζει την κατάρρευση της στρατιωτικής της στρατηγικής, του ιδεολογικού της αφηγήματος και της συνολικής αξιοπιστίας της.
Η αναβίωση του αντιστασιακού της ήθους αποτελεί μεγάλο στοίχημα, δεδομένης της ανάγκης να επουλώσει τις βαθιές πληγές της, της ξαφνικής απώλειας της Συρίας και της εσωτερικής αστάθειας.
Ωστόσο, πολλοί στη χώρα βλέπουν μία ευκαιρία να μεταρρυθμίσουν το κράτος, αναγνωρίζοντας παράλληλα τον κίνδυνο να προκαλέσουν μία πληγωμένη Χεζμπολάχ, κάτι που θα μπορούσε να πυροδοτήσει εσωτερικές συγκρούσεις, επισημαίνεται στην ανάλυση των FT.
Συρία
Η σήψη του καθεστώτος Ασαντ επέτρεψε την ταχεία κατάρρευσή του, χωρίς περιστατικά μαζικής και ακραίας θρησκευτικής βίας.
Η νέα ισλαμιστική διοίκηση στη Δαμασκό έδειξε αυτοσυγκράτηση. Η διασφάλιση της ειρήνης, ωστόσο, θα απαιτήσει περισσότερες παραχωρήσεις εκ μέρους τους, προς τους πολιτικούς και θρησκευτικούς τους «αντιπάλους», καθώς και αφοσίωση στην ιδέα μίας διακυβέρνησης χωρίς αποκλεισμούς παρά τις εσωτερικές και εξωτερικές συγκρούσεις.
Οι Σύροι θα μπορούσαν πάντως να είναι υπερήφανοι για το γεγονός ότι εξέθεσαν τις αδυναμίες της realpolitik. Πριν από μια δεκαετία, τα περισσότερα αραβικά και δυτικά κράτη ήθελαν την πτώση του καθεστώτος Ασαντ, αλλά οι Σύροι ήταν διχασμένοι.
Από τις αρχές Δεκεμβρίου, πολλά αραβικά και δυτικά κράτη ήθελαν να παραμείνει ο Ασαντ, αλλά οι Σύροι ενωμένοι, σε μεγάλο βαθμό, επέβαλαν εσωτερική αλλαγή.
Παρ‘ όλα αυτά, για να υπάρξει αραβοκουρδική συμφιλίωση, απαιτείται μετριοπάθεια από την Τουρκία και διπλωματική προσπάθεια από τις ΗΠΑ, που θα είναι κρίσιμης σημασίας. Η ρωσική διαμεσολάβηση θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει για να καθησυχάσει την κοινότητα των Αλαουιτών, τη στιγμή που τα κράτη του Κόλπου θα επιδιώκουν την εξουδετέρωση της ιρανικής επιρροής.
Ιράν
Το Ιράν είναι ο αδιαμφισβήτητος χαμένος, σύμφωνα με τον αναλυτή των FT. Συνεργάστηκε με πολιτοφυλακές για να αυξήσει την επιρροή του σε διχασμένες κοινωνίες.
Περίμενε ότι οι ένοπλες οργανώσεις θα προωθούσαν τα συμφέροντά της. Αντίθετα, παρασύρθηκε σε πολέμους που ξεκίνησαν.
Η Τουρκία το εκμεταλλεύτηκε, «υπερβαίνοντας» την Τεχεράνη στη Συρία, την κεντρική γεωπολιτική αρένα στην περιοχή.
Πολλοί στη Δύση θα θεωρήσουν παρηγορητικό το γεγονός ότι, προς το παρόν, οι επιπτώσεις αυτών των ιστορικών μετασχηματισμών ήταν γεωγραφικά περιορισμένες. Δεν προκάλεσαν μαζική μεταναστευτική κρίση, ούτε παρατεταμένο πόλεμο μεταξύ κρατών. Επίσης, δεν σημειώθηκε μεγάλη τρομοκρατική επίθεση εκτός περιοχής ούτε επίπτωση διαρκείας στις τιμές του πετρελαίου και διακοπή του παγκόσμιου εμπορίου. Ωστόσο, αυτή η αυταρέσκεια θα μπορούσε να προετοιμάζει τον δρόμο για ανεπιθύμητες εκπλήξεις, καταλήγει ο Κοκαγέμ.
Πηγή: FT
