Του Βασίλη Νέδου
Στο ενδεχόμενο εκτράχυνσης της κρίσης στην Ανατολική Μεσόγειο, με υπαιτιότητα της Τουρκίας, εφόσον, βέβαια, ο διπλωματικός δίαυλος δεν λειτουργήσει, η Αθήνα έχει τονίσει προς όλες τις κατευθύνσεις ότι πιθανή ανακήρυξη ερευνών σε περιοχές του τουρκολιβυκού μνημονίου θα αποτελέσει σαφή καταπάτηση της πιο βασικής ελληνικής κόκκινης γραμμής. Κοινώς, η Αθήνα δεν πρόκειται να ανεχθεί έρευνες στα νότια ή τα ανατολικά της Κρήτης.
Εντός της εβδομάδας που αρχίζει υπάρχει μία σειρά από κρίσιμες ημερομηνίες που είναι ενδεικτικές της οριακής κατάστασης την οποία διανύουν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αθήνα και Λευκωσία έχουν συμφωνήσει ότι στην ερχόμενη συνεδρίαση της άτυπης συνόδου των υπουργών Εξωτερικών της Ε.Ε. (Gymnich) στις 27 και 28 Αυγούστου που θα διεξαχθεί διά ζώσης στο Βερολίνο, θα ζητήσουν από τον ύπατο εκπρόσωπο Ζοζέπ Μπορέλ την παρουσίαση ενός εγγράφου με επιλογές κυρώσεων κατά της Τουρκίας.
Εως τότε ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Χάικο Μάας θα έχει επισκεφθεί Αθήνα και Αγκυρα, σε μια προσπάθεια να εντοπίσει αν υπάρχει έδαφος για μια νέα τριμερή (Γιαν Χέκερ, Ελένη Σουρανή, Ιμπραήμ Καλίν). Την ίδια ημέρα με το Gymnich, λήγει και το (θεωρητικό) χρονικό περιθώριο, βάσει του οποίου η τουρκική εταιρεία πετρελαίων (ΤΡΑΟ) θα μπορεί να αδειοδοτηθεί για έρευνες από το υπουργείο Ενέργειας στα οικόπεδα του τουρκολιβυκού μνημονίου.
Είναι, λοιπόν, σαφές ότι η φιλόδοξη γερμανική διαμεσολάβηση θα πρέπει να επιτύχει αποτελέσματα και, μάλιστα, ταχέως. Σκοπός των Γερμανών φαίνεται ότι είναι η νέα τριμερής να γίνει το ταχύτερο δυνατόν, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για την επανέναρξη των διερευνητικών επαφών. Σε αυτή τη διαδικασία από την τουρκική πλευρά διαδραματίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο ο γενικός διευθυντής αεροναυτιλιακών του υπουργείου Εξωτερικών Τσαγατάι Ερτσιγές, ο οποίος έχει εμπειρία από παλαιότερες διερευνητικές επαφές όπου συμμετείχε, βέβαια όχι ως επικεφαλής. Από την ελληνική πλευρά ως η πλέον προφανής επιλογή εμφανίζεται ο Παύλος Αποστολίδης, ο οποίος γνωρίζει από πρώτο χέρι τι διημείφθη στους προηγούμενους 60 γύρους.
Από την Αθήνα τονίζεται με κάθε τρόπο ότι είναι αδιανόητη η έναρξη του διαλόγου ενώ ο τουρκικός στόλος εξακολουθεί να είναι ανεπτυγμένος στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Μέχρι αργά το βράδυ της Παρασκευής δεν είχε αποχωρήσει ούτε μία μονάδα του τουρκικού στόλου από το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, ενώ και η τουρκική αεροπορία παρέμενε ενεργή, επιχειρώντας, μάλιστα, είτε με UAV είτε με αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας τύπου CN-235 να πραγματοποιήσουν κατοπτεύσεις στον χώρο του τουρκολιβυκού μνημονίου.
Για την ελληνική πλευρά η τουρκική στρατιωτική προκλητικότητα είναι ένα πολύ πραγματικό στοιχείο, κάτι που φάνηκε από το ατύχημα με τις φρεγάτες «Λήμνος» και «Κεμάλ Ρέις», αλλά και την έντονη υποβρυχιακή δράση. Ο εντοπισμός τουρκικών υποβρυχίων ακόμη και πολύ κοντά σε ελληνικά νησιά είναι ενδεικτικός ενός παιχνιδιού νεύρων κάτω από το νερό, το οποίο έχει, επίσης, πολύ επικίνδυνα χαρακτηριστικά.
Χθες, Κυριακή, η Αγκυρα ανακοίνωσε την επέκταση, έως τις 27 Αυγούστου, της NAVTEX βάσει της οποίας το «Ορούτς Ρέις» δραστηριοποιείται στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, θέτοντας σε κίνδυνο τη γερμανική διαμεσολάβηση.
Οπως φάνηκε και από τη συνάντηση του προέδρου της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν με την καγκελάριο της Γερμανίας Αγκελα Μέρκελ, Παρίσι και Βερολίνο έχουν «μοιραστεί» ρόλους στη διαχείριση της ελληνικής κρίσης. Οι δύο ισχυροί της Ε.Ε. κρατούν στο τραπέζι τόσο τη διπλωματική δράση όσο και τη στρατιωτική ισχύ, κάτι που εκφράστηκε από τον όρο της «συμπληρωματικότητας» που χρησιμοποίησε ο κ. Μακρόν στο Φορ ντε Μπρεγκανσόν.
Η στάση της Γερμανίας, σύμφωνα με ορισμένες ερμηνείες, βρίσκεται σε αγαστή σύμπνοια με το Παρίσι, παρά τα επιφαινόμενα. Οι δύο πλευρές συμφωνούν ότι δεν είναι δυνατόν να μην υπάρχει κανένας αξιόπιστος δίαυλος επικοινωνίας ανάμεσα στην Ευρώπη και την Τουρκία. Βέβαια, τα αποτελέσματα θα δείξουν αν αυτή η τακτική αποδίδει.
Η στάση της Γαλλίας
Στον αντίποδα της γερμανικής στάσης, από τη Γαλλία έχει επισημανθεί προς τους καθ’ ύλην αρμόδιους στην Ελλάδα με κάθε τρόπο, ότι υπάρχει πρόθεση για διάθεση μέσων και κάθε βοήθειας, όπου και αν αυτό ζητηθεί. Μάλιστα, σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, στην τελευταία συζήτηση που είχαν ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος με την ομόλογό του Φλοράνς Παρλί, από τη γαλλική πλευρά δεν έγινε καμία νύξη σε εξοπλισμούς, αντιθέτως επισημάνθηκε ότι προέχει η ασφάλεια των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, Ελλάδα, Γαλλία, Κυπριακή Δημοκρατία και Αίγυπτος, θα διεξαγάγουν από κοινού μεγάλη στρατιωτική άσκηση στην Ανατολική Μεσόγειο, με σκοπό να εκπεμφθεί ένα σαφές μήνυμα προς την Τουρκία. Και σε αυτή την περίπτωση ο συμβολισμός της Κρήτης και η επιλογή της 115 Πτέρυγας Μάχης στη Σούδα για τη στάθμευση ενός ζεύγους γαλλικών μαχητικών αεροσκαφών Ραφάλ, αλλά και τεσσάρων F-16 των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ), χώρα με στρατηγική τοποθέτηση κατά της Τουρκίας, είναι εύγλωττος.
Η πρόσφατη επίσκεψη του αρχηγού ΓΕΕΘΑ Κωνσταντίνου Φλώρου, στο Στρατηγείο Διοίκησης Ανατολικής Μεσογείου στη Σούδα, δείχνει και τη βαρύτητα που αποδίδει η ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων στη σημασία της Κρήτης, ειδικά σε αυτή τη φάση. Πέρα, ωστόσο, από τον ναύσταθμο Κρήτης και την 115 ΠΜ στη Σούδα, κατακόρυφα έχει αυξηθεί η επιχειρησιακή σημασία του συνόλου των στρατιωτικών μονάδων στο νησί.
Η στάση της Γαλλίας έχει εκτιμηθεί ιδιαίτερα από την Αθήνα, κάτι που αναζωπύρωσε τις συζητήσεις για συνεργασία στον τομέα των εξοπλιστικών. Παρά το γεγονός ότι οι φρεγάτες τύπου Belh@rra παραμένουν ακριβές για τον τρέχοντα ελληνικό προϋπολογισμό, φαίνεται ότι εξετάζονται άλλα πεδία, με επικρατέστερο το αεροπορικό. Οι δύο πλευρές συζητούν για την προμήθεια 12 αεροσκαφών τύπου Ραφάλ, αλλά και πώς μπορεί να επεκτείνουν τη συνεργασία τους συνολικότερα. Η ανάγκη της Ελλάδας να ενισχύσει τον στόλο της έχει οδηγήσει, πάντως, σε πληθώρα νέων προτάσεων.
Υπήρξε επίσημη παρουσίαση από τους Ισπανούς και τη φρεγάτα τύπου F-110, ενώ, μια σχετικά απρόσμενη πρόταση ήλθε και από το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο επιθυμεί να προωθήσει παλαιότερου τύπου φρεγάτες Type 23, προς κάλυψη των αναγκών του πολεμικού ναυτικού για ενδιάμεση λύση. Πέρα από αυτό, φαίνεται να υπάρχει και ένα διπλωματικό ενδιαφέρον για την κρίση στην Ανατολική Μεσόγειο από το Λονδίνο. Διπλωματικοί κύκλοι εκτιμούν ότι πρόκειται για αναμενόμενο ενδιαφέρον, ιδιαίτερα τη στιγμή κατά την οποία το Ηνωμένο Βασίλειο, εκτός Ε.Ε. πλέον, επιχειρεί να επανέλθει κάπως στην περιοχή. Σύμφωνα με άλλες εκτιμήσεις, στο Λονδίνο υπάρχει ανησυχία ότι αναταραχή στην Ανατολική Μεσόγειο, θα θέσει σε κίνδυνο και την οικονομική θέση που επιχειρεί να αποκτήσει το Ηνωμένο Βασίλειο στην Τουρκία, μέσω επενδύσεων που φαίνεται πως σχεδιάζονται σε στρατηγικό επίπεδο.
Το κόστος της αυξημένης επιφυλακής
Για την Ελλάδα η επιμήκυνση μιας κατάστασης αυξημένης επιφυλακής με την Τουρκία σημαίνει, ταυτόχρονα, κόπωση μέσων και αυξημένες δαπάνες. Αρκετοί έμπειροι παρατηρητές ανησυχούν ότι αν αυτή η κατάσταση συνεχιστεί για ακόμα έξι μήνες, τότε μέρος από το 1,5 δισ. ευρώ με το οποίο η κυβέρνηση υπολογίζει να επιχορηγήσει τον προϋπολογισμό των Ε.Δ. για αγορές νέων εξοπλισμών θα αναλωθεί για τη διατήρηση των υφιστάμενων μέσων σε επιχειρησιακά υψηλό επίπεδο. Σε αυτό το πλαίσιο, θα πρέπει να προστεθεί ότι υπάρχουν κόστη τα οποία δεν είναι τόσο εμφανή, όπως, για παράδειγμα, η απαραίτητη μεταφορά μονάδων του Π.Ν. και των Ειδικών Επιχειρήσεων στην Κρήτη, για ταχύτερη πρόσβαση στο πραγματικό θέατρο της κρίσης, που δεν είναι άλλο από την Ανατολική Μεσόγειο. Οι σχετικές προετοιμασίες έχουν αρχίσει εδώ και τουλάχιστον ένα χρόνο, ωστόσο η επιτάχυνσή τους λειτουργεί επιβαρυντικά για τον προϋπολογισμό των Ενόπλων Δυνάμεων.
