Του Παύλου Ξανθούλη
Δύο σημαντικά ντοσιέ, με επίκεντρο την κυπριακή άμυνα, αλλά και την κατάργηση των αμερικανικών θεωρήσεων διαβατηρίων για τους Κυπρίους πολίτες, οριοθετούν τις άμεσες προσδοκίες της Λευκωσίας, η οποία επενδύει στην αναβαθμισμένη σχέση της με την Ουάσιγκτον, όπως αυτή διαμορφώνεται στο πλαίσιο του Στρατηγικού Διαλόγου ΗΠΑ-Κύπρου. Πληροφορίες της «Κ» αναφέρουν ότι τα εν λόγω δύο ντοσιέ θεωρούνται «άμεσα παραδοτέα» και εκτιμάται στη Λευκωσία, ότι θα μπορούσαν να κλείσουν πολύ σύντομα, «ενδεχομένως μέχρι το τέλος του 2024». Αφορούν, αφενός στη διαφοροποίηση της πολιτικής της Ουάσιγκτον σε σχέση με την αξιολόγηση της άρσης του εμπάργκο όπλων προς την Κύπρο, ώστε να παρέχεται και άνεση χρόνου προς τη Λευκωσία, προκειμένου να κάνει τον αμυντικό της προγραμματισμό, χωρίς εμπόδια. Και αφετέρου, στην προοπτική ένταξης της Κύπρου στο Πρόγραμμα Κατάργησης Θεωρήσεων Διαβατηρίων των ΗΠΑ (Visa Waiver Program).
Η ενίσχυση των κυπροαμερικανικών σχέσεων δεν θα μπορούσε βεβαίως να μη γεννά και προσδοκίες για εκδήλωση παρεμβάσεων προς την κατεύθυνση λύσης του Κυπριακού
Άριστα ενημερωμένη πηγή, η οποία μίλησε στην «Κ», ανέφερε ότι η Λευκωσία προσδοκά σε «καλά νέα» από την Ουάσιγκτον «σύντομα και ενδεχομένως μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους», 2024, στα δύο υπό αναφορά ντοσιέ, σημειώνοντας χαρακτηριστικά ότι: «Υπάρχει διάθεση και από τις δύο πλευρές να προχωρήσουν», προσθέτοντας πάντως ότι δεν παραγνωρίζει το «ρίσκο ενδεχόμενων καθυστερήσεων», κυρίως λόγω των επικείμενων αμερικανικών εκλογών.
Γενικότερα, η ίδια πηγή εμφανίστηκε αισιόδοξη για την προοπτική και της «μεγάλης εικόνας» του Στρατηγικού Διαλόγου ΗΠΑ-Κύπρου, καθώς πλέον η νήσος τοποθετείται μεταξύ των 31 χωρών, με τις οποίες οι ΗΠΑ έχουν ανάλογη συμφωνία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη σημασία που αποδίδει η Ουάσιγκτον στη συμπερίληψη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ομάδα των εν λόγω κρατών. Η ενίσχυση των κυπροαμερικανικών σχέσεων δεν θα μπορούσε βεβαίως να μη γεννά και προσδοκίες για εκδήλωση παρεμβάσεων προς την κατεύθυνση λύσης του Κυπριακού. Άλλωστε, ο Στρατηγικός Διάλογος ΗΠΑ-Κύπρου έχει αναμφισβήτητα θετικό πρόσημο και αποτελεί την πλέον απτή απόδειξη ότι οι κυπροαμερικανικές σχέσεις έχουν φτάσει στο ύψιστο δυνατόν επίπεδο (ενώ η προοπτική «συμμαχίας» περνά μέσα από το ΝΑΤΟ). Όμως, η Λευκωσία θα πρέπει προφανώς να γνωρίζει ότι η Ουάσιγκτον δεν δείχνει διατεθειμένη να εγκαταλείψει τις ισορροπίες με την Άγκυρα, όπως καταδεικνύει η πολιτική που ακολουθεί όχι μόνο στην παρούσα συγκυρία, αλλά και διαχρονικά. Από την άλλη πάντως, αυτές οι ισορροπίες που καταφέρνει να κρατάει η Ουάσιγκτον, ακόμη και έναντι του προβλέψιμα απρόβλεπτου Ερντογάν, θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για ξεκλείδωμα της διαδικασίας λύσης του Κυπριακού, σε μια περίοδο που η Ε.Ε. δεν δείχνει να έχει καμιά δυνατότητα άσκησης επιρροής προς το καθεστώς της Άγκυρας. Δεν είναι προφανώς τυχαίο ότι ο ΥΠΕΞ Κωνσταντίνος Κόμπος ανέφερε, έχοντας δίπλα του τον Αμερικανό ΥΠΕΞ Άντονι Μπλίνκεν, ότι η Κύπρος είναι ένας αξιόπιστος εταίρος για τις ΗΠΑ και σε μια πολύ περίπλοκη περιοχή», προσθέτοντας χαρακτηριστικά: «Το μήνυμα είναι πολύ απλό: η Κύπρος είναι μέρος της λύσης. Η Κύπρος είναι μέρος της απάντησης. Μέσα από αυτό το πρίσμα πρέπει να προσεγγίσουμε πέντε δεκαετίες κατοχής της Κύπρου από την Τουρκία. Και σε αυτό, υπολογίζουμε στην υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών».
Ειδικότερα, σε σχέση με τα δύο «άμεσα παραδοτέα» ντοσιέ, η Λευκωσία θεωρεί ότι «βρισκόμαστε πολύ κοντά στην υλοποίησή τους»:
• Άρση εμπάργκο όπλων: Στο ζήτημα αυτό, η Λευκωσία θα ήθελε ιδανικά να αρθεί πλήρως το εμπάργκο όπλων, κάτι που με βάση τα ισχύοντα δεδομένα, αξιολογείται από την Ουάσιγκτον σε ετήσια βάση. Σε πρακτικό δηλαδή επίπεδο, με βάση τα υφιστάμενα δεδομένα, ο Αμερικανός πρόεδρος έχει εξουσιοδοτήσει το Στέιτ Ντιπάρτμεντ να αξιολογεί και να πιστοποιεί κάθε δώδεκα μήνες ότι η Κυπριακή Δημοκρατία εκπληρώνει όλες τις προϋποθέσεις που απαιτούνται, προκειμένου να παρέχεται έγκριση για την ετήσια αναστολή του εμπάργκο όπλων. Ωστόσο, όπως επεσήμανε στην «Κ» η ίδια άριστα ενημερωμένη πηγή, η Λευκωσία έχει βάσιμες ελπίδες ότι η πολιτική των ΗΠΑ θα διαφοροποιηθεί. Βάση για την «άρση», αποτελεί το δικομματικό νομοσχέδιο που εκκρεμεί ενώπιον του Κογκρέσου, με τίτλο Νόμος για τον Τερματισμό του Κυπριακού Εμπάργκο. Το εν λόγω δικομματικό νομοσχέδιο προνοεί όπως η άρση του εμπάργκο ανανεώνεται αυτόματα, κάθε πέντε χρόνια, κάτι που εξυπηρετεί τη Λευκωσία, καθώς μια τέτοια εξέλιξη θα της παράσχει τη δυνατότητα να προβεί σε καλύτερο προγραμματισμό για κάλυψη των αμυντικών της αναγκών. Ανάγκες οι οποίες, όπως μας εξήγησε η ίδια πηγή, δεν μπορούν να καλυφθούν με ευκολία, καθώς η υφιστάμενη ετήσια αξιολόγηση άρσης του εμπάργκο από τις ΗΠΑ, λειτουργεί εκ των πραγμάτων αποτρεπτικά στη δυνατότητα προγραμματισμού της αμυντικής πολιτικής της Κύπρου.
• Κατάργηση Θεωρήσεων Διαβατηρίων ΗΠΑ: Ομοίως και στο ντοσιέ αυτό, η Λευκωσία προσδοκά «βασίμως», όπως μας λέχθηκε, ότι μέχρι το τέλος του 2024 ενδέχεται να μπορεί να ολοκληρωθεί η ένταξη της Κύπρου στο πρόγραμμα Visa Waiver System, ώστε οι Κύπριοι πολίτες να μη χρειάζονται θεώρηση διαβατηρίου για να ταξιδέψουν στις ΗΠΑ. Πριν από μερικά εικοσιτετράωρα υπογράφηκε διμερής συνεργασία αναφορικά με τη χρήση ταξιδιωτικών δεδομένων. Η ίδια πηγή επεσήμανε στην «Κ» ότι πολύ σύντομα αναμένεται η ολοκλήρωση ανάλογης συμφωνίας, που «αφορά στην πρόσβαση σε δεδομένα, ένα είδος data sharing», προσθέτοντας ότι «εν συνεχεία θα απομείνει μόνο η αξιολόγηση του ορίου (threshold) 3%, κάτω από το οποίο πρέπει να βρίσκεται το ποσοστό απορρίψεων αμερικανικών θεωρήσεων διαβατηρίων στην Κύπρο, ώστε να δρομολογηθεί η ένταξή της στο Πρόγραμμα Κατάργησης, Visa Waiver System».
Η μεγάλη εικόνα
Η έναρξη του Στρατηγικού Διαλόγου ΗΠΑ-Κύπρου ανακοινώθηκε την περασμένη Δευτέρα, 17 Ιουνίου, μετά από συνάντηση των ΥΠΕΞ των δύο χώρών, Άντονι Μπλίνκεν και Κωνσταντίνου Κόμπου. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, ο Στρατηγικός Διάλογος είναι πλέον «θεσμικά κατοχυρωμένος», έχει αποκτήσει «δομή» και διαθέτει κάθε προοπτική εμβάθυνσης σε πολλά ζητήματα, περιλαμβανομένων της ασφάλειας της ενέργειας, και της διαχείρισης κρίσεων, κάτι που φαίνεται να αποτελεί για την Ουάσιγκτον την προστιθέμενη αξία της Κύπρου, καθώς αναγνωρίζεται η στρατηγική σημασία της νήσου, όπως αυτή καταγράφηκε και στις απομακρύνσεις Αμερικανών πολιτών από την περιοχή της Μέσης Ανατολής, μετά τις πρόσφατες συγκρούσεις, αλλά και της συνεργασίας στην υλοποίηση του σχεδίου Αμάλθεια. Άλλωστε, η θετική στροφή της Κομισιόν και της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επί της πρωτοβουλίας «Αμάλθεια», ήταν όπως δημοσίευσε η «Κ», απόρροια αμερικανικής παρέμβασης, καθώς η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ήταν αρχικά «εξαιρετικά αρνητική», θεωρώντας ότι το σχέδιο της Λευκωσίας δεν είχε καμιά προοπτική υλοποίησης.
Πέραν τούτων, όπως ανέφερε στην «Κ» άριστα ενημερωμένη πηγή, οι προοπτικές που δημιουργεί η εγκαθίδρυση του Στρατηγικού Διαλόγου με τις ΗΠΑ, αγγίζουν και το ζήτημα συνδρομής της Κύπρου στις προσπάθειες που αναμένεται να αναληφθούν προσεχώς, για την ανοικοδόμηση της Γάζας.
Όπως ανακοινώθηκε, η πρώτη συνάντηση αντιπροσωπειών ΗΠΑ-Κύπρου αναμένεται να πραγματοποιηθεί τον Σεπτέμβριο, σε κυπριακό έδαφος. Στις δηλώσεις που ακολούθησαν, ο Αμερικανός ΥΠΕΞ ανέφερε ότι ο Στρατηγικός Διάλογος αποτελεί «ισχυρή απόδειξη της ενίσχυσης, της εμβάθυνσης, της διεύρυνσης των σχέσεων μεταξύ των χωρών μας, ενεργώντας από κοινού σε τόσους πολλούς διαφορετικούς τομείς». Πρόσθεσε ότι «αυτή είναι μια σημαντική στιγμή στη σχέση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κύπρου», ενώ δεν παρέλειψε να αναφερθεί στο θαλάσσιο διάδρομο για τη μεταφορά ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα, ως ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της αναβάθμισης των σχέσεων των δύο χωρών.
Ο ΥΠΕΞ Κωνσταντίνος Κόμπος ανέφερε ότι «προχωρούμε για να δημιουργήσουμε έναν δομημένο διάλογο, έναν διάλογο που θα είναι εντατικός, και αυτό είναι προς όφελος των λαών, των δύο χωρών μας. Μοιραζόμαστε κοινά θεμέλια, τις βασικές μας αξίες, τον σεβασμό μας, τη δέσμευσή μας στη δημοκρατία, στο κράτος δικαίου, την αντίθεσή μας στην επιθετικότητα και στον ρεβιζιονισμό και σε αυτούς που είμαστε μαζί, είτε στην Ουκρανία, είτε σε άλλα μέρη όπου έχουμε τέτοια περιστατικά», συμπλήρωσε ο Κωνσταντίνος Κόμπος.
Όπως ανέφερε κοινοτική πηγή στην «Κ», σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση των κυπροαμερικανικών σχέσεων, μέσα από τον Στρατηγικό Διάλογο, «διαδραμάτισε και η απόλυτη στήριξη της Λευκωσίας προς την Ουκρανία, χωρίς αμφιταλαντεύσεις», όπως αυτή εκφράστηκε και στο ευρωπαϊκό πεδίο.
Η Τουρκία δεν κρατά όμηρο την Κύπρο
Ένα από τα βασικά μηνύματα που αντλούνται μέσα από την εγκαθίδρυση του Στρατηγικού Διαλόγου ΗΠΑ-Κύπρου είναι ότι «η Τουρκία πλέον δεν κρατά όμηρο την Κύπρο», υποστήριξε ο Έντι Ζεμενίδης, εκτελεστικός διευθυντής του Συμβουλίου Ελληνοαμερικανικής Ηγεσίας (HALC- Hellenic American Leadership Council). Ο κ. Ζεμενίδης, μιλώντας στην «Κ», πρόσθεσε ότι οι διμερείς σχέσεις ΗΠΑ-Κύπρου προχωρούν, το τρένο έχει ξεκινήσει, κάτι που όπως είπε, στέλνει μήνυμα προς όλες τις κατευθύνσεις. Ο εκτελεστικός διευθυντής του HALC επεσήμανε ακόμη ότι ο Στρατηγικός Διάλογος ΗΠΑ-Κύπρου συνεπάγεται την ενεργοποίηση του αμερικανικού μηχανισμού, σε δομημένο επίπεδο, ο οποίος θα ασχολείται με την Κύπρο και την εμβάθυνση των κυπροαμερικανικών σχέσεων, σε πάρα πολλούς τομείς, δημιουργώντας ένα επωφελές πλαίσιο συνεργασίας για τα δύο μέρη. Αν μας έλεγε κάποιος πριν από δέκα χρόνια, ότι ο κυβερνητικός μηχανισμός των ΗΠΑ θα ενεργοποιείται για την εκπόνηση και υλοποίηση πολιτικών, που άπτονται της εμβάθυνσης των σχέσεων με την Κύπρο, θα μας φαινόταν απίστευτο, σημείωσε ο κ. Ζεμενίδης, προσθέτοντας ότι αυτό πλέον καθίσταται μια πραγματικότητα και αποτελεί μια εξαιρετικά σημαντική εξέλιξη για την Κυπριακή Δημοκρατία.
