Του Βασίλη Νέδου
Το μεσημέρι της περασμένης Παρασκευής οι υπουργοί Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας Γιώργος Γεραπετρίτης και Χακάν Φιντάν, κλείστηκαν στο γραφείο του νεοκλασικού κτιρίου της οδού Βασιλίσσης Σοφίας και συνομιλούσαν επί δύο ώρες.
Σύμφωνα με πληροφορίες, οι δύο υπουργοί συζητήσαν επί αρχών, δίχως να εισέλθουν σε τεχνικές λεπτομέρειες, δίχως δηλαδή να βγουν χάρτες. Αλλωστε, για να προχωρήσουν έως εκεί πρέπει να έχει υπάρξει συμφωνία για το πλαίσιο, κάτι που βρίσκεται πολύ μακριά.
Τόσο στο τετ α τετ, όσο και κατά τη διάρκεια των διευρυμένων συζητήσεων, ο κ. Γεραπετρίτης και ο κ. Φιντάν κινήθηκαν εντός του ασφαλούς πλαισίου των πάγιων θέσεων που εκφράζουν Αθήνα και Αγκυρα και, όπως ο ίδιος ο κ. Γεραπετρίτης παραδέχθηκε, συζήτησαν για πρώτη φορά επ’ αυτού.
Φορτωμένη ατζέντα
Για την Αθήνα δεν υπάρχει καμία άλλη διαφορά πέρα από την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), ενώ για την Αγκυρα υπάρχουν, όπως τα περιέγραψε ο κ. Φιντάν, και «αλληλένδετα θέματα».
Ωστόσο και οι δύο υπουργοί συμφώνησαν ότι πρέπει να συνεχίσουν να συζητούν επ’ αυτού. Για το επόμενο τετ α τετ υπάρχουν ήδη κάποιες ευκαιρίες, είτε στη σύνοδο του ΟΑΣΕ στη Μάλτα (4-6 Δεκεμβρίου), είτε λίγο νωρίτερα στη σύνοδο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες (3-4 Δεκεμβρίου).
Η υπουργική σύνοδος του ΟΑΣΕ στη Μάλτα είναι ένα ακόμα ενδιαφέρον τεστ για τα ελληνοτουρκικά, καθώς Αθήνα και Αγκυρα κατέρχονται αλληλοϋποστηριζόμενες. Η Ελλάδα στηρίζει τον Φεριντούν Σινιρλίογλου για τη θέση του γ.γ. του ΟΑΣΕ και η Τουρκία την υποψηφιότητα της Μάνιας Τελαλιάν για τη θέση της επικεφαλής του Γραφείου Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Αν και υπάρχουν άλλες ισχυρές υποψηφιότητες, Αθήνα και Αγκυρα ευελπιστούν ότι αυτή η υψηλά συμβολική ελληνοτουρκική κίνηση θα εκτιμηθεί. Σε κάθε περίπτωση, τότε θα προκύψει αν οι ισορροπίες είναι κατάλληλες για αυτές τις υποψηφιότητες.
Τις ημέρες εκείνες και συγκεκριμένα στις 2 και 3 Δεκεμβρίου, θα γίνονται και οι συναντήσεις σε επίπεδο υφυπουργών Εξωτερικών για τον Πολιτικό Διάλογο (Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου και Μεμέτ Κεμάλ Μποζάι) και τη θετική ατζέντα (Κώστας Φραγκογιάννης και Μεμέτ Κεμάλ Μποζάι).
Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες εξελίξεις στις συζητήσεις των δύο υπουργών ήταν η απόφαση να δημιουργηθεί ένας ακόμα διπλωματικός δίαυλος (δηλαδή ανάμεσα στα δύο υπουργεία Εξωτερικών), προκειμένου να μπορούν να προληφθούν καταστάσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε εντάσεις. Ουσιαστικά πρόκειται για μια προσπάθεια να δημιουργηθεί ένας ακόμα (πέμπτος) δίαυλος, πέρα από την απευθείας επικοινωνία των κ. Γεραπετρίτη και Φιντάν, τον Πολιτικό Διάλογο, τη θετική ατζέντα και τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ).
Με το νέο έτος, σύμφωνα με κάποιες πηγές πιθανότατα τον Φεβρουάριο ή και τον Μάρτιο, θα πραγματοποιηθεί το επόμενο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας (ΑΣΣ) στην Αγκυρα υπό τους δύο ηγέτες Κυριάκο Μητσοτάκη και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Το γεγονός ότι όλες αυτές οι επαφές διεξάγονται υπό την επίβλεψη των δύο υπουργών Εξωτερικών, αποτελεί και μια έμμεση απάντηση για την πιθανή μελλοντική αξιοποίηση και του κ. Γεραπετρίτη, ο οποίος, όπως είναι γνωστό, ασχολείται και με τις σημαντικές νομοθετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης (οσονούπω και με τη συνταγματική αναθεώρηση).
Σύμφωνα με κάποιες πηγές υπό τις παρούσες συνθήκες η μετακίνηση του κ. Γεραπετρίτη είναι εξαιρετικά δύσκολη και, αντιθέτως, κυκλοφορούν κάποιες σκέψεις για παραμονή του στο υπουργείο Εξωτερικών, και ταυτόχρονη αναβάθμισή του σε επίπεδο αντιπροέδρου της κυβέρνησης. Ολα αυτά, βέβαια, είναι πρώιμο να κριθούν.
Στην πράξη, πάντως, αυτό το πλέγμα διαύλων και επαφών έχει ως σκοπό να συντηρήσει σε βάθος χρόνου μια ατμόσφαιρα «ήρεμων νερών», ανεξάρτητα από το αν μπορεί να προχωρήσει κάποια στιγμή μια συμφωνία για οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών. Αυτή τη στιγμή, πάντως, πέρα από τη συζήτηση σε επίπεδο αρχών, δεν υπάρχει κάτι χειροπιαστό. Γι’ αυτό και αξιολογείται ως συνολικά θετική η βούληση των δύο υπουργών να επανέλθουν στο θέμα, έχοντας, βέβαια, την απόλυτη έγκριση από τους δύο ηγέτες.
Στην πορεία αναμένεται να υπάρξουν και αναταράξεις, όπως έχει συμβεί κάποιες ακόμα φορές στη διάρκεια των τελευταίων 16 μηνών σχετικής νηνεμίας στα ελληνοτουρκικά, με κορυφαίο παράδειγμα την περίπτωση των ερευνών του ιταλικού «Ievoli Relume» στην Κάσο τον περασμένο Ιούλιο. Εντός των ημερών το ιταλικό πλοίο που δραστηριοποιείται με σκοπό προκαταρκτικές έρευνες για το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου (2-GSI), επιστρέφει στην Κάσο και αναμένεται να φανεί πώς θα προχωρήσουν οι εργασίες του (έρευνες για μελλοντική πόντιση υποβρυχίου καλωδίου).
Τις τελευταίες εβδομάδες, πάντως, σε αντίστοιχες έρευνες άλλου πλοίου (Αιγαίο) για διαφορετικό έργο του ΑΔΜΗΕ που αφορούσε την ηλεκτρική διασύνδεση ομάδων των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και των Δωδεκανήσων, πέρα από την ανταλλαγή NAVTEX δεν σημειώθηκε κάποια ένταση. Είναι πάντως ορατή η διαφορετική προσέγγιση της Αγκυρας στο Αιγαίο, σε σύγκριση με την Ανατολική Μεσόγειο, όπου η Τουρκία θεωρεί παγίως ότι το Καστελλόριζο αξιοποιείται από την Ελλάδα ως εργαλείο «αποκλεισμού» της από την ανοιχτή θάλασσα.
Παράγων Τραμπ
Σε γενικές γραμμές, αυτή η ουσιαστική συμφωνία Αθηνών – Αγκυρας για διαιώνιση της διαδικασίας, έστω ως προκαλύμματος για την επίτευξη ηρεμίας στην περιοχή, συνδέεται και με τις προτεραιότητες της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Αλλωστε, η ίδια η αρχική επιλογή για καταλλαγή ανήκει στην Αγκυρα, η οποία και ανεβάζει ή κατεβάζει το «θερμόμετρο» κατ’ επιλογή.
Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ από τη μια πλευρά επαναφέρει στον Λευκό Οίκο έναν καλό συνομιλητή του κ. Ερντογάν, από την άλλη όμως δημιουργεί και προβλήματα. Ο κ. Ερντογάν βρίσκεται σε τροχιά απόλυτης ρήξης με τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου, ενώ είναι γνωστό ότι για τον κ. Τραμπ η συνεργασία με το Ισραήλ αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα. Ενας δεύτερος, περιφερειακός φόβος του κ. Ερντογάν συνδέεται με την πιθανότητα λήξης του πολέμου στην Ουκρανία, καθώς θα αποδυνάμωνε τον μεσολαβητικό ρόλο της Τουρκίας, ενώ θα οδηγούσε και στη μείωση σημαντικών ρωσικών επενδύσεων.
