Kathimerini.gr
Χρόνια μετά την επικράτηση αυθαίρετων ψυχολογικών όρων όπως η Blue Monday, η αληθινή ορολογία των ειδικών της ψυχικής υγείας εισχώρησε στον ψηφιακό κόσμο και μετέτρεψε τα κοινωνικά δίκτυα σε μια Βαβέλ διαγνώσεων, παθήσεων, διαταραχών και συμπλεγμάτων.
Πέντε σημάδια ότι ίσως έχετε κατάθλιψη και δεν το ξέρετε:
1. Ξυπνάτε αργά συστηματικά και δεν τρώτε πρωινό.
2. Δεν αντέχετε να μείνετε μόνος/μόνη σας.
3. Πράγματα που παλαιότερα σας φαίνονταν διασκεδαστικά πλέον δεν σας διασκεδάζουν.
4. Με το που ξυπνάτε το πρωί, πιάνετε το κινητό σας.
5. Βάζετε τις φωνές σε ανθρώπους που φέρνουν στην επιφάνεια τις ανασφάλειές σας».
Το παραπάνω σας το εμφάνισε ο αλγόριθμος καθώς ψάχνατε βιντεάκια με κουτάβια και μωρά, αλλά σας έβαλε σε σκέψεις. Βρε, λες; Η αλήθεια είναι πως, τελευταία, ξυπνάτε λίγο αργότερα από ό,τι συνήθως. Αμέσως, στα τυφλά, πιάνετε το κινητό από το κομοδίνο, αρχικά για να κλείσετε το ξυπνητήρι, στη συνέχεια για να διαβάσετε τα μηνύματα και τα μέιλ που στο μεταξύ έχουν συσσωρευτεί από χτες. Και, σίγουρα, παλιά σας άρεσε να πηγαίνετε μπαρότσαρκες μέχρι το πρωί, αλλά πλέον στις 10 το βράδυ ο καναπές και το Netflix πιάνουν φωτιά. Τρία στα πέντε. Τα μαθηματικά μίλησαν. Έχετε μάλλον κατάθλιψη. Και τι σας συμβουλεύει αυτός ο λογαριασμός με τα 760.000 likes στο TikTok; Μήπως να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό, αν δεν αισθάνεστε καλά, και εκείνος να σας καθοδηγήσει με βάση την επιστήμη; Όχι. Η λύση είναι να αγοράσετε το ebook τους, το οποίο θα σας βοηθήσει να αλλάξετε τη ζωή σας αφού καταφέρετε να αποκτήσετε τη «μαγική νοοτροπία». Σε αυτό το σημείο, ίσως ψυλλιαστήκατε ότι κάτι δεν πάει καλά με τη δίλεπτη αυτοδιάγνωση στην οποία μόλις υποβληθήκατε.
Βίντεο σαν το παραπάνω δεν είναι το ίδιο πειστικά για όλους, όμως η «ποπ ψυχολογία», η αναζήτηση εξηγήσεων για όσα μας απασχολούν σε αμφιλεγόμενες πηγές, οι αυθαίρετες διαγνώσεις, η διαδεδομένη –και λανθασμένη– χρήση ορολογίας που παραπέμπει σε ζητήματα ψυχικής υγείας και, τελικά, η παραπληροφόρηση, δεν διακινείται μόνο από ψευδοεπιστημονικούς λογαριασμούς. Βρίσκει τη θέση της στο περιεχόμενο που καταναλώνουν όλοι, μικροί και μεγάλοι, σε σχόλια, βίντεο, ποστ, storytime (Get Ready With Me την ώρα που σας εξηγώ ότι ενοχλητικός πρώην μου σίγουρα πάσχει από ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, είναι τοξικός και μου κάνει gaslighting, καθώς ταυτόχρονα απλώνω τις κρέμες μου και βάζω μέικαπ). Δεν είναι τυχαίο ότι ο όρος gaslighting επιλέχθηκε ως λέξη της χρονιάς το 2022 από το λεξικό Merriam-Webster, αφού ξαφνικά εμφανίστηκε παντού.
Με τον ίδιο τρόπο, ένας, πέντε ή εκατό λογαριασμοί της διπλανής πόρτας αποφαίνονται ότι, αν σας αρέσει να τακτοποιείτε τα μολύβια σας με έναν συγκεκριμένο τρόπο, μάλλον έχετε OCD, ότι η δυσφορία που νιώθετε προέρχεται από τραύμα που κάποιος σας έκανε trigger, ότι αν δυσκολεύεστε να συγκεντρωθείτε στο γραφείο πάσχετε από διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας. Και μάλιστα αυτό κάπως σας ανακουφίζει, γιατί, να, δεν είστε τεμπέληδες, έχετε ΔΕΠΥ. Έτσι εξηγούνται όλα. Που ίσως και να έχετε, δεν το γνωρίζει κανείς αυτό, παρά μόνο ένας ειδικός με την κατάλληλη επιστημονική κατάρτιση.
Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 500 βίντεο στο TikTok που χρησιμοποιούσαν τα hashtags #mentalhealth ή #mentalhealthtips, το 83,7% ήταν παραπλανητικά και το 14,2% περιείχαν μηνύματα που θα μπορούσαν να αποδειχθούν επιζήμια.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία, σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 500 βίντεο στο TikTok που χρησιμοποιούσαν τα hashtags #mentalhealth ή #mentalhealthtips, το 83,7% ήταν παραπλανητικά (για παράδειγμα, δεν προέρχονταν από επαγγελματία υγείας, χωρίς όμως να το γνωστοποιούν) και το 14,2% περιείχαν μηνύματα που θα μπορούσαν να αποδειχθούν επιζήμια (όπως η ενθάρρυνση των ανθρώπων να πάρουν φάρμακα, χωρίς να συμβουλευτούν τον γιατρό τους). Όσο για το ADHD ή, στα ελληνικά, ΔΕΠΥ, που αναφέρθηκε πιο πάνω; Το 100% των βίντεο ήταν παραπλανητικά.
Στο μεταξύ, η άκριτη χρήση της ορολογίας κονταροχτυπιέται με τη θετική επίδραση της ανοιχτής συζήτησης για την ψυχική υγεία, από πάσχοντες ή ειδικούς, η οποία δεν είναι άλλη από την καταπολέμηση του στίγματος. Ο δρόμος προς τον αντίστροφο στιγματισμό είναι ανοιχτός και περνάει μέσα από τις ψευτοδιαγνώσεις για άλλους ανθρώπους που μας φέρνουν δυσφορία. Όσο, δε, ο αλγόριθμος μας διευκολύνει να διαλέγουμε τις πληροφορίες που εξυπηρετούν το αφήγημα που μας ανακουφίζει ή μας απαλλάσσει από τις ευθύνες μας (δεν είμαι αγενής, είμαι νευροδιαφορετικός), διατρέχουμε και οι ίδιοι τον κίνδυνο να στερηθούμε τη βοήθεια που πραγματικά έχουμε ανάγκη, ενώ ταυτόχρονα έχουμε και την ψευδαίσθηση ότι δουλεύουμε με τον εαυτό μας. Άλλωστε, όπως τονίζουν οι ειδικοί, όταν βάζουμε μια αυθαίρετη ψυχολογική ταμπέλα σε αυτό που μας απασχολεί, κινδυνεύουμε να βάλουμε τον εαυτό μας σε ένα κουτί, από το οποίο νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να βγούμε ποτέ.
