Τασούλα Επτακοίλη
Δεκαέξι ασθενείς με καρκίνο του παγκρέατος. Μια ομάδα ερευνητών του Αντικαρκινικού Κέντρου Memorial Sloan Kettering στη Νέα Υόρκη, με επικεφαλής τον δρα Βινόντ Μπαλατσάντραν και με τη συμμετοχή επιστημόνων της BioNTech. Ενα πείραμα που διήρκεσε δεκαοκτώ μήνες. Τα αποτελέσματά του, που πριν από λίγες μέρες δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Nature. Και πολλές προσδοκίες: για ένα εμβόλιο γι’ αυτή τη μορφή καρκίνου, την τρίτη πιο θανατηφόρα στις ΗΠΑ και έβδομη σε όλο τον κόσμο. Εχει βάση η αισιοδοξία την οποία δημιούργησε η δημοσιοποίηση της μελέτης;
«Κατ’ αρχάς, ας δούμε τι ακριβώς έγινε. Οι δεκαέξι ασθενείς χειρουργήθηκαν. Δείγματα από τους όγκους τους στάλθηκαν στη Γερμανία. Εκεί, στα εργαστήρια της BioNTech αναλύθηκε η γενετική σύνθεση ορισμένων πρωτεϊνών στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων και παρήχθησαν εξατομικευμένα εμβόλια σχεδιασμένα να “διδάξουν” το ανοσοποιητικό σύστημα κάθε ασθενούς πώς να επιτίθεται στους όγκους. Ακριβώς όπως και τα εμβόλια της συγκεκριμένης εταιρείας για την COVID-19, σε συνεργασία με την Pfizer, τα εμβόλια κατά του καρκίνου του παγκρέατος βασίζονται στο αγγελιοφόρο RNA, το γνωστό mRNA», εξηγεί στην «Κ» ο Χρήστος Χριστοδούλου, διευθυντής Β΄ Ογκολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου Metropolitan. «Του εμβολιασμού τους είχε προηγηθεί μια δόση ανοσοθεραπείας, ενώ ακολούθησε η ενδεδειγμένη χημειοθεραπεία. Στους οκτώ από τους συμμετέχοντες παρατηρήθηκε διέγερση των Τ λεμφοκυττάρων, κύριων ρυθμιστών της ανοσολογικής μας απόκρισης· το εμβόλιο, δηλαδή, φάνηκε να “δουλεύει”. Αυτοί οι ασθενείς, στον ενάμιση χρόνο που διήρκεσε η μελέτη δεν υποτροπίασαν, δεν παρουσίασαν μετάσταση. Αντιθέτως, σε μερικούς από τους υπόλοιπους, των οποίων τα Τ λεμφοκύτταρα δεν έδειξαν να επηρεάζονται από το εμβόλιο, υπήρξε υποτροπή μέσα σε διάστημα δεκατριών μηνών».
Πρόκειται για μια πρωτοποριακή προσέγγιση, που δίνει ελπίδα σε όσους πολεμούν με τον καρκίνο. Ας είμαστε, όμως, ρεαλιστές: το δείγμα δεν είναι επαρκές και η μαζική παραγωγή ενός τέτοιου εμβολίου μπορεί να μην πραγματοποιηθεί ποτέ. «Μέχρι να γίνει κλινική πράξη η μελέτη και να δοκιμαστεί ένα τέτοιο εμβόλιο σε μεγάλο αριθμό ασθενών, ώστε να βεβαιωθούμε για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά του, θα περάσουν κάποια χρόνια. Οι διαδικασίες έχουν επιταχυνθεί σε σύγκριση με το παρελθόν, ίσως συνέβαλε σ’ αυτό και η πανδημία, αλλά σίγουρα δεν μιλάμε για το άμεσο μέλλον. Σίγουρα, πάντως, το μήνυμα είναι ενθαρρυντικό. Φτάνει μόνο να θυμόμαστε ότι το εμβόλιο δεν είναι προληπτικό, δεν προστατεύει δηλαδή από τον καρκίνο. Είναι θεραπευτικό, σε συνδυασμό με άλλα μέσα, εντασσόμενο στο πλαίσιο της ανοσοθεραπείας – όχι μόνο του», διευκρινίζει ο κ. Χριστοδούλου. «Ακόμη κι αν όλα κυλήσουν κατ’ ευχήν και κυκλοφορήσει κάποτε, δεν θα λύσει το πρόβλημα του καρκίνου. Θα είναι μια χρήσιμη θεραπεία για κάποιους όγκους. Κι αν θέλετε τη γνώμη μου, υπάρχουν κι άλλες τεχνικές, πιο πολλά υποσχόμενες από τα εμβόλια, όπως τα μονοκλωνικά αντισώματα προσδεδεμένα με χημειοθεραπευτικά μόρια».
«Η αναζήτηση νέων όπλων ενάντια στον καρκίνο είναι πάντα το ζητούμενο»
Μια άλλη, εξίσου ενδιαφέρουσα, πτυχή του θέματος αναδεικνύει ο Ηλίας Αθανασιάδης, ογκολόγος-παθολόγος, επικεφαλής της Ογκολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου Μητέρα. «Η αναζήτηση νέων όπλων ενάντια στον καρκίνο είναι πάντα το ζητούμενο και κάθε βήμα που κάνουμε ως επιστημονική κοινότητα γεννάει εύλογα ελπίδες σε εκατομμύρια ανθρώπους που νοσούν σε όλο τον κόσμο, όπως και στους συγγενείς τους. Ομως, αυτό το εμβόλιο, ακριβώς επειδή είναι εξατομικευμένο, αναπτύσσεται δηλαδή με τα αντιγόνα του όγκου κάθε ασθενούς, ανεβάζει πολύ ψηλά τον δείκτη της δυσκολίας σε πρακτικό επίπεδο, σε ό,τι αφορά την παρασκευή και τη χορήγησή του. Απαιτεί μια τεράστια αλυσίδα: εργαστήρια εξοπλισμένα με μηχανήματα υψηλής τεχνολογίας και εξειδικευμένο προσωπικό. Στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες, δεν υπάρχουν τέτοιες υποδομές ικανές να “σηκώσουν” ένα τέτοιο έργο. Ακόμη κι αν κυκλοφορήσει ένα τέτοιο εμβόλιο, το κόστος του θα είναι τεράστιο. Πόσες ασφαλιστικές εταιρείες θα καλύπτουν τη δαπάνη, πόσα ασφαλιστικά ταμεία;».
Για τον κ. Αθανασιάδη είναι θετικό που η έρευνα αρχίζει να εστιάζει και σε αυτόν τον τομέα, στην ενεργητική ανοσία με τροποποιημένα λεμφοκύτταρα που θα επιτίθενται στους καρκινικούς όγκους, όμως ο δρόμος θα είναι μακρύς και δύσβατος. «Σε κάθε περίπτωση, τι θα ήθελα προσωπικά; Το όφελος από τη νέα γνώση που ίσως προκύψει να μοιραστεί σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους. Να μην υπάρχουν ασθενείς πολλών ταχυτήτων. Αυτοί που μπορούν να αγοράσουν το εμβόλιο και οι άλλοι που αφήνονται στην τύχη τους…»
Tρίτη πιο θανατηφόρα μορφή καρκίνου στις ΗΠΑ
O καρκίνος του παγκρέατος είναι η τρίτη πιο θανατηφόρα μορφή καρκίνου στις ΗΠΑ και έβδομη παγκοσμίως. Το ποσοστό επιβίωσης δεν ξεπερνάει το 12% και είναι στάσιμο εδώ και σχεδόν εξήντα χρόνια, παρά την αλματώδη πρόοδο στην ιατρική και τη βιοτεχνολογία. Η χειρουργική επέμβαση παραμένει η μόνη θεραπευτική προσέγγιση. Περίπου το 90% των ασθενών εμφανίζουν υποτροπή της νόσου σε διάστημα 7-9 μηνών κατά μέσον όρο και το προσδοκώμενο επιβίωσης πέραν την πενταετίας δεν ξεπερνάει το 10%.
