Kathimerini.gr
Αν ο γιατρός σας σας συνταγογραφήσει ένα αντικαταθλιπτικό για μια πάθηση άλλη από κατάθλιψη ή άγχος, μπορεί να μην καταλάβετε πώς αυτά συνδέονται. Απλώς ακούστε τον γιατρό σας. Ορισμένα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης αποδεικνύεται ότι αντιμετωπίζουν επίσης διάφορα άλλα προβλήματα υγείας.
Πώς λειτουργούν τα αντικαταθλιπτικά;
Τα αντικαταθλιπτικά επηρεάζουν χημικές ουσίες του εγκεφάλου (νευροδιαβιβαστές) που βοηθούν στη ρύθμιση της διάθεσης και άλλων σωματικών λειτουργιών και συμπεριφορών. Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες αντικαταθλιπτικών και η καθεμία λειτουργεί διαφορετικά. Για παράδειγμα:
Οι εκλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRI) –όπως η φλουοξετίνη και η σιταλοπράμη– βοηθούν να αυξηθούν τα επίπεδα του νευροδιαβιβαστή σεροτονίνη στον εγκέφαλο, επιβραδύνοντας την εκ νέου απορρόφησή της. Η σεροτονίνη επηρεάζει τη διάθεση, τη διέγερση, το άγχος, τις παρορμήσεις και την επιθετικότητα.
Οι αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης και της νορεπινεφρίνης (SNRI) –όπως η βενλαφαξίνη και η ντουλοξετίνη– αυξάνουν το επίπεδο της σεροτονίνης καθώς και της νορεπινεφρίνης, η οποία αυξάνει την εγρήγορση, την καρδιακή συχνότητα και την αρτηριακή πίεση.
Τα τρικυκλικά και τετρακυκλικά αντικαταθλιπτικά –όπως η αμιτριπτυλίνη– αυξάνουν το επίπεδο της σεροτονίνης και της νορεπινεφρίνης, καθώς και της ακετυλοχολίνης, που επηρεάζει τη μνήμη και τη μυϊκή λειτουργία.
Οι ρυθμιστές της σεροτονίνης –όπως η τραζοδόνη– λειτουργούν με διάφορους τρόπους. Για παράδειγμα, επηρεάζουν τη λειτουργία πολλών υποδοχέων στα κύτταρα του εγκεφάλου (οι οποίοι λαμβάνουν χημικά μηνύματα), συχνά οδηγώντας σε κατασταλτική δράση (υπνηλία).
Η βουπροπιόνη, σε δική της κατηγορία, στοχεύει τη νορεπινεφρίνη, καθώς και την ντοπαμίνη, που επηρεάζει την ευχαρίστηση, την κίνηση, την εστίαση και πολλές λειτουργίες του σώματος.
Oχι μόνο για τις διαταραχές της διάθεσης
Επειδή τα αντικαταθλιπτικά επηρεάζουν πολλές χημικές ουσίες του εγκεφάλου, χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση και άλλων παθήσεων εκτός από την κατάθλιψη, αν και συνήθως συνταγογραφούνται σε πολύ χαμηλότερες δόσεις για αυτούς τους σκοπούς. Δείτε μερικά παραδείγματα.
Αϋπνία. «Αρκετά αντικαταθλιπτικά μπορούν να καταστείλουν τα συστήματα διέγερσης στον εγκέφαλο ή να ενεργοποιήσουν τα συστήματα καταστολής. Για παράδειγμα, η τραζοδόνη –ένα από τα συχνότερα συνταγογραφούμενα φάρμακα για τον ύπνο στις ΗΠΑ– καταστέλλει το σύστημα ενεργοποίησης της αντίδρασης “μάχης ή φυγής”. Η δοξεπίνη αναστέλλει την ισταμίνη στον εγκέφαλο, που είναι ένας νευροδιαβιβαστής ενεργοποίησης», λέει ο δρ John Winkelman, ειδικός στην ιατρική του ύπνου και καθηγητής Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ.
Κεφαλαλγίες. Ορισμένα αντικαταθλιπτικά αποτελούν θεραπεία πρώτης γραμμής για την πρόληψη της ημικρανίας ή της κεφαλαλγίας τύπου τάσης. Για παράδειγμα: «Αν έχω έναν ασθενή με συχνές ημικρανίες και προβλήματα άγχους ή κατάθλιψης, με τα οποία σχετίζεται η ημικρανία, η βενλαφαξίνη είναι χρήσιμη. Εκτός από το ότι επηρεάζει το επίπεδο σεροτονίνης, φαίνεται επίσης ότι δρα στους υποδοχείς που εμπλέκονται στην αντίληψη του πόνου», εξηγεί ο δρ Sait Ashina, νευρολόγος που ειδικεύεται στη θεραπεία της κεφαλαλγίας στο Ιατρικό Κέντρο Beth Israel Deaconess, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ.
Γυναικολογικός πόνος. «Χρησιμοποιούμε αντικαταθλιπτικά για αρκετές περιπτώσεις γυναικών που έχουν πόνο στην ουροδόχο κύστη, χρόνιο πυελικό πόνο ή κολπικό πόνο μετά τη σεξουαλική επαφή», αναφέρει ο δρ William Winkelman, ουρογυναικολόγος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Mount Auburn Hospital. «Συχνά συνταγογραφώ τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά ως πρόσθετη θεραπεία ή ακόμη και ως κύρια θεραπεία. Σε ορισμένες γυναίκες, προσφέρει μεγάλη ανακούφιση».
Νευραλγία. «Οι SNRI είναι μια άμυνα πρώτης γραμμής για τη νευραλγία. Τα φάρμακα μπορεί να βοηθήσουν να αμβλυνθεί ο πόνος, ιδίως στις μικρότερες νευρικές ίνες στα άκρα των δαχτύλων των χεριών και των ποδιών», αναφέρει η δρ Stephanie Collier, ψυχίατρος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ McLean Hospital.
Τα αντικαταθλιπτικά μπορεί επίσης να μειώσουν τα συμπτώματα του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου, της διαταραχής ελαττωματικής προσοχής/υπερκινητικότητας, της ινομυαλγίας, της χρόνιας ισχιαλγίας ή της αρθραλγίας (αν και υπάρχει έντονη διαμάχη για τα δύο τελευταία).
Ανεπιθύμητες ενέργειες
Όπως και τα περισσότερα φάρμακα, τα αντικαταθλιπτικά μπορεί να έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες. «Οι SSRI μπορούν να προκαλέσουν αρχικά ανεπιθύμητες ενέργειες στο γαστρεντερικό, όπως χαλαρά κόπρανα, αύξηση βάρους, κεφαλαλγίες, ναυτία ή έμετο», λέει η δρ Collier. «Τα τρικυκλικά συχνά προκαλούν ξηροφθαλμία και ξηροστομία, η οποία μπορεί να επιμένει και να χρειαστεί θεραπεία».
Aλλο παράδειγμα: Η λήψη τραζοδόνης για την αϋπνία μπορεί να κάνει το άτομο να νιώθει αποχαυνωμένο το πρωί. Πώς αντιμετωπίζεται αυτό; «Συχνά συνιστούμε τη λήψη μικρότερης δόσης ή λήψη του φαρμάκου νωρίς το απόγευμα», απαντά ο δρ John Winkelman.
Επιπλέον, ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να αισθάνονται ότι η λήψη αντικαταθλιπτικού συνοδεύεται από στίγμα. «Αυτό μπορεί να κάνει ορισμένους ανθρώπους διστακτικούς», σχολιάζει ο δρ Ashina. «Ωστόσο, όταν εξηγώ ότι ένα “αντικαταθλιπτικό” φάρμακο βοηθά και σε άλλες παθήσεις, συνήθως τείνουν να το δοκιμάσουν».
