Το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού (ΕΙΠ) στο πλαίσιο του «Λογοτεχνικού Έτους 2022 Ιάκωβος Καμπανέλλης» τιμά τη μνήμη και την προσφορά του μεγάλου αυτού δημιουργού με μια σειρά εκδηλώσεων στην Αθήνα και το εξωτερικό. Το ΕΙΠ στην Κύπρο με επικεφαλής τον Γιώργο Ταξιαρχόπουλο συνδράμει στο αφιέρωμα αυτό με δράσεις και εκθέσεις που προβάλουν το πολυδιάστατο έργο του σημαντικού αυτού συγγραφέα. Σε συνεργασία λοιπόν με το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Διάτοπος το ΕΙΠ συνδιοργανώνει ομαδική έκθεση αφιέρωμα στον Ιάκωβο Καμπανέλλη με τίτλο «Ο δρόμος περνά από μέσα». Την επιμέλεια της έκθεσης έχουν η ιστορικός Τέχνης Δάφνη Νικήτα και ο εικαστικός Γιώργος Ταξιαρχόπουλος. Το έτος 2022 συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση του σπουδαίου δημιουργού. Ο Καμπανέλλης, μια πολυσχιδής προσωπικότητα διεθνούς εμβέλειας, ήταν συγγραφέας και πνευματικός άνθρωπος, ο οποίος, αν και αυτοδίδακτος, κατέκτησε όλα τα είδη του πεζού και του έμμετρου λόγου με εμβληματικά λογοτεχνικά έργα και δοκίμια, θεατρικά κείμενα, διαχρονικά κινηματογραφικά σενάρια και φυσικά τραγούδια σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη. Στην «Κ» μίλησαν οι δύο επιμελητές της έκθεση, Δάφνη Νικήτα και Γιώργος Ταξιαρχόπουλος, αλλά και ο πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού κ. Νίκος Α. Κούκης.
«Ο «ναζισμός» τελικά επανέρχεται με διαφορετικά προσωπεία κάθε φορά. Μόνο όταν δεν θα του επιτρέπεται να επιστρέφει για να λεηλατεί ξανά θα μπορέσουμε να απαλλαγούμε από τις πληγές και τα τραύματα», λέει η κα Δάφνη Νικήτα στην «Κ»
–Για ποιο λόγο παραμένει ακόμη και σήμερα διαχρονικό το έργο του μεγάλου αυτού δημιουργού;
–Δάφνη Νικήτα: Παραμένει διαχρονικό λόγω της διαχρονικής θεματογραφίας του. Ο πόλεμος, η αιχμαλωσία, η απώλεια, η προσφυγιά και όλα τα κοινωνικά και υπαρξιακά προβλήματα που καθόρισαν την Ελλάδα και όλο τον πλανήτη. Οι ήρωες του Καμπανέλλη, αληθινοί και ρεαλιστικοί, άνθρωποι που βίωσαν την καταστροφή και το σκοτάδι που αφήνει στο πέρασμά του ο πόλεμος, αγωνίζονται να υπάρξουν, να ζήσουν, να ονειρευτούν ξανά. Ο συγγραφέας –ας μην ξεχνάμε– βίωσε τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, υπήρξε αιχμάλωτος στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μαουτχάουζεν και στη συνέχεια έζησε τον καταστροφικό εμφύλιο που τραυμάτισε ολόκληρη την Ελλάδα. Ο πόλεμος, η μεταπολεμική κατάσταση και τα πρώτα συμπτώματα του Ψυχρού πολέμου επηρέασαν βαθύτατα τον Καμπανέλλη που έγραψε σπουδαία έργα πολιτικά και βαθιά φιλοσοφικά. Ο πόλεμος φαίνεται δεν μας ξεχνά και επιστρέφει συνεχώς. Δυστυχώς, πρόσφατο παράδειγμα ο πόλεμος στην Ουκρανία και φυσικά πολλοί που έγιναν ή που γίνονται ή θα γίνουν. Τα έργα του Καμπανέλλη σήμερα είναι πιο επίκαιρα από ποτέ, αφού κανείς δεν διδάχθηκε από το ματωμένο παρελθόν. Ο συγγραφέας με το έργο του φωτίζει τις πιο σκοτεινές περιόδους της ανθρωπότητας για να μας βοηθήσει μέσα από τον λογοτεχνικό του λόγο να μη λησμονήσουμε τις καταστροφικές συνέπειές του. Όπως λέει και ο ίδιος «Ποτέ ξανά, ποτέ ξανά! Η λήθη ισοδυναμεί με συγχώρεση». Ευτυχώς που έχουμε την τέχνη για να έχουμε μνήμη.
«Στην έκθεση, συνυπάρχουν έργα καταξιωμένων και ανερχόμενων καλλιτεχνών χρησιμοποιώντας την αναπαράσταση του ίχνους το οποίο άλλοτε αφαιρετικά και άλλοτε αφηγηματικά διαπραγματεύεται διευρυμένα τον πόνο και το τραύμα της ύλης αλλά και τη μετουσίωσή της σε μη-ύλη», αναφέρει ο κ. Γ. Ταξιαρχόπουλος για την έκθεση που θα παρουσιαστεί στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Διάτοπος
–Γιώργος Ταξιαρχόπουλος: Κατ’ αρχάς επειδή το έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη είναι πολυσχιδές και επίκαιρο. Υπήρξε πρωτοπόρος θεατρικός συγγραφέας στην Ελλάδα. Θεωρείται πατέρας του ρεαλιστικού θεάτρου και άξιος πνευματικός εκπρόσωπος της χώρας στο εξωτερικό. Ασχολήθηκε με την καθημερινότητα των σύγχρονων Ελλήνων σε σχέση με την ιστορική πραγματικότητα που διαμορφώθηκε μεταπολεμικά, θεραπεύοντας τα υπαρξιακά τους τραύματα μέσω της τέχνης του.
Έργο του Νίκου Κουρούσιη
–Με ποιο τρόπο φαίνονται οι πληγές του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου στην έκθεση;
–Δ.Ν.: Όλα σχεδόν τα έργα της έκθεσης στον Διάτοπο έχουν μια άμεση ή έμμεση σχέση με τον πόλεμο. Σαν ήρωες αρχαίας τραγωδίας φέρουμε μέσα μας τον άνεμο της σύγκρουσης και το τραύμα που ακολουθεί. Παρατηρώντας λοιπόν τα έργα διαπιστώνεις το άγγιγμα του πολέμου. Υφάσματα με συνθήματα που παραπέμπουν στο ολοκαύτωμα, χαρτιά με στίχους του Καμπανέλλη και με δυο χέρια σηκωμένα σε μια προσπάθεια να επουλωθούν οι πληγές, μια εγκατάσταση με διάφορα μελανοδοχεία αδειανά και χαρτιά-κουβάρια για τη φρίκη που δεν περιγράφεται. Η φωτογραφία ενός τραπεζιού εμπνευσμένη από το θεατρικό του Καμπανέλλη «Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού» που του λείπει το ένα πόδι και γι’ αυτό ο άνθρωπος παίρνει τη θέση του για να μην πέσει. Σε άλλο έργο η κόκκινη γραμμή στον τοίχο σαν αίμα, το τυπωμένο σε πλέξι γκλας ποίημα που αναφέρεται σε μια κοπέλα που την έλεγαν Σάρα και χάθηκε σε κάποιο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Ο δρόμος που χωρίζει τα δέντρα σ’ ένα άλλο έργο όπως ο πόλεμος τους ανθρώπους. Σε όλα τα έργα υπάρχει η καταστροφή, σε όλα όμως υπάρχει η συνέχεια που ονομάζεται μνήμη.
–Γ.Τ.: Το έργο της Λίας Λαπίθη μαρτυρά στον χώρο με αμεσότητα αυτή τη σχέση στην οποία αναφέρεστε. Επίσης, το σχέδιο του Νίκου Κουρούσιη το οποίο έκανε στο παρελθόν εμπνευσμένος από την πολεμική επικαιρότητα στα σύνορα Ισραήλ και Παλαιστίνης μάς μεταφέρει τραυματικά συναισθήματα. Και το έργο του Θεόδουλου Γρηγορίου, το οποίο αναπαριστά υπόγειες γέφυρες που ενυπάρχουν στη διπλωματική ιστορία της Κύπρου (πράσινη γραμμή) είναι ένα έργο το οποίο μεγαλειωδώς αναπαριστά μεταπολεμικά τραύματα. Γενικά, όμως, στην έκθεση, συνυπάρχουν έργα καταξιωμένων και ανερχόμενων καλλιτεχνών χρησιμοποιώντας την αναπαράσταση του ίχνους το οποίο άλλοτε αφαιρετικά και άλλοτε αφηγηματικά διαπραγματεύεται διευρυμένα τον πόνο και το τραύμα της ύλης αλλά και τη μετουσίωσή της σε μη-ύλη.
Θεόδουλος Γρηγορίου-Πράσινη γραμμή
–Μιλήστε μου για τους καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην έκθεση;
-Δ.Ν.: Έχουμε τη χαρά και την τιμή να είναι μαζί μας μια πολύ δυνατή ομάδα καταξιωμένων καλλιτεχνών που με τα έργα τους έγινε πραγματικότητα η έκθεση αυτή. Μαζί μας ο Θεόδουλος Γρηγορίου, ο Νίκος Κουρούσιης, η Ευδοκία Κύρκου, η Λία Λαπίθη, η Μαριάννα Κωνσταντή, ο Νίκος Μάντζιος, ο Γιώργος Ταξιαρχόπουλος, με τον οποίο επιμεληθήκαμε την έκθεση, ο PASHIAS, η Ερατώ Χατζησάββα και εγώ. Χαίρομαι πολύ που συνεργάζομαι και συναντώ ξανά μετά από καιρό δημιουργούς που αγαπώ να συμπορεύομαι μαζί τους στον ιδιαίτερο δρόμο της τέχνης.
–Γ.Τ.: Για τις ανάγκες της επιμέλειας της έκθεσης, μαζί με τη Δάφνη Νικήτα, προτιμήσαμε να διαλέξουμε έργα τέχνης τα οποία εξυπηρετούν την αναπαράσταση συναισθημάτων που αποπνέονται από το συνολικό έργο του Ι. Καμπανέλλη. Αναπόφευκτα, αναφερθήκαμε αρχικά σε ορισμένους από τους πιο σημαντικούς καλλιτέχνες των οποίων το έργο γνωρίζουμε και θαυμάζουμε και οι οποίοι έχουν συνεργαστεί με τον «Διάτοπο» στην 20χρονη ιστορική του πορεία ως ένας από τους σημαντικότερους ιδιωτικούς εκθεσιακούς χώρους της Λευκωσίας. Στη συνέχεια, πλαισιώσαμε την έκθεση, με την παρουσία έργων από νέους και δυναμικούς ανερχόμενους καλλιτέχνες των οποίων το έργο επίσης μας έλκει θετικά, το παρακολουθούμε και το στηρίζουμε.
Έργο της Μαριάννας Κωνσταντή
«Ενα πραγματικό ποτέ πια»
–«Μια Ελλάδα που παλεύει να γιατρευτεί από τις πληγές….». Κατάφεραν ποτέ αυτές οι πληγές να επουλωθούν;
–Δ.Ν.: Οι πληγές που αφήνει ένας πόλεμος δεν θεραπεύονται εύκολα. Ο «ναζισμός» τελικά επανέρχεται με διαφορετικά προσωπεία κάθε φορά. Μόνο όταν δεν θα του επιτρέπεται να επιστρέφει για να λεηλατεί ξανά θα μπορέσουμε να απαλλαγούμε από τις πληγές και τα τραύματα. Μια καθημερινότητα δίκαιη και όπως λέει ο Καμπανέλλης «ένα πραγματικό ποτέ πια» στον ναζισμό.
–Πώς προέκυψε η συνεργασία με το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού;
–Δ.Ν.: Δεν είναι η πρώτη φορά που συνεργάζομαι με το ΕΙΠ. Το 2020 μαζί με τον Γιώργο Ταξιαρχόπουλο εικαστικό και εκπρόσωπο του ΕΙΠ στην Κύπρο στο πλαίσιο του αφιερώματος για την Κύπρο, του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού πραγματοποιήθηκαν προβολές της σειράς των έργων video poetry (ποίηση Δάφνη Νικήτα και video art Γιώργου Ταξιαρχόπουλου) «WE BLEED BLUE- Ονειρεύομαι μόνο τις ελιές», στις στάσεις του Μετρό Αθήνας, του ΗΣΑΠ και των λεωφορείων του ΟΑΣΑ. Χαίρομαι που φέτος η πρόταση του Γιώργου εκ μέρους του ΕΙΠ –που με τίμησε με τη διάκριση HFC Delegate Award για την προσφορά στη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού– το ΕΙΠ παρουσιάζει σε συνεργασία με το ΚΣΤ Διάτοπος την έκθεση «Ο δρόμος περνά από μέσα-αφιέρωμα στον Ιάκωβο Καμπανέλλη».
Δημιουργία δεσμών με την Κύπρο
Ο πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού κ. Νίκος Α. Κούκης
Η «Κ» επίσης επικοινώνησε με τον πρόεδρο Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, κ. Νίκο Α. Κούκη, ο οποίος ανέφερε πως το Ε.Ι.Π. γιορτάζει φέτος 30 χρόνια δημιουργικής πορείας για τη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας στο εξωτερικό. Θεμελιώθηκε με πρότυπο τους διεθνείς οργανισμούς, όπως το γερμανικό Γκαίτε και το βρετανικό British Council. Το Ε.Ι.Π. διατηρεί, όπως λέει ο κ. Κούκης παραρτήματα στην Οδησσό, την Τεργέστη, το Βελιγράδι, το Βουκουρέστι, το Λονδίνο, το Βερολίνο, τα Τίρανα, την Αλεξάνδρεια και αντιπροσώπους στη Λευκωσία, στο Παρίσι, το Σεράγεβο και την Τιφλίδα και φροντίζει το Μουσείο της Φιλικής Εταιρείας στην Οδησσό, το οποίο ελπίζουν σύντομα να επαναλειτουργήσει, αλλά και το Μουσείο Καβάφη στην Αλεξάνδρεια, που ανακατασκευάζεται με χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση. Ο κ. Κούκης σχετικά με τη συνεργασία του Ε.Ι.Π. με το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Διάτοπος και κατ’ επέκταση με την Κύπρο είπε πως η Κύπρος είναι για το Ε.Ι.Π. ένας νέος πολιτιστικός ορίζοντας, σημειώνοντας πως η δημιουργία δεσμών με πολιτιστικούς οργανισμούς της Κύπρου αποτελεί στόχο μας. «Ο νέος μας αντιπρόσωπος, κ. Γιώργος Ταξιαρχόπουλος, έχει ήδη αρχίσει τις διερευνητικές επαφές στο νησί και ευελπιστούμε ότι σύντομα αυτές θα αρχίσουν να καρποφορούν. Η έκθεση που είναι αφιερωμένη στον Ιάκωβο Καμπανέλλη, με αφορμή το έτος Καμπανέλλη, και στην οποία δηλώνουν παρόντες σημαντικοί και καταξιωμένοι καλλιτέχνες, είναι η πρώτη δημιουργική εμφάνιση του Ε.Ι.Π. στο αδελφό κοινό της Κύπρου. Πιστεύουμε ότι, με σταθερά βήματα και με τις κατάλληλες συνεργασίες, θα επαναδραστηριοποιηθούμε στην Κύπρο με επιτυχία».
Κεντρική Εικόνα: Έργο της Evdokia Kyrkou
Πληροφορίες
Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης ΔΙΑΤΟΠΟΣ, η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 8 Οκτωβρίου. Τρίτη –Παρασκευή 17:00 - 20:00, Σάββατο 11.00 - 13:00. Οδό Κρήτης 11, Λευκωσία. Τηλέφωνο 22766117
