Τα τρία σενάρια της άτυπης Πενταμερούς

Η εβδομάδα που πέρασε κορύφωσε τις διεργασίες προετοιμασίας της άτυπης διάσκεψης για το Κυπριακό τόσο σε επίπεδο οργάνωσης –εκ μέρους των Η.Ε.– όσο και στο επίπεδο της προπαρασκευαστικής διπλωματίας των εμπλεκομένων μερών. Το διήμερο 17-18 Μαρτίου, στη γνώριμη για το Κυπριακό Γενεύη της Ελβετίας, αποτελεί και τυπικά την πρώτη οργανωμένη προσπάθεια του ΟΗΕ να εξετάσει αν υπάρχει περιθώριο επανέναρξης του διαλόγου μετά από την κατάρρευση της διαδικασίας στο Κραν Μοντανά, το 2017. Παρά το γεγονός πως όσοι ασχολούνται με το Κυπριακό διατηρούν χαμηλές προσδοκίες ως προς το απτό αποτέλεσμα της διάσκεψης, αυτό που πλέον αρχίζει να διαφαίνεται είναι πως όσα εξελιχθούν δεν θα αποτελούν την κατάληξη της μακράς ιστορίας των διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό. Φυσικά, ούτε αυτό αναιρεί πως στον δημοφιλή, διπλωματικά, προορισμό της Ελβετίας δεν ελλοχεύουν εκβάσεις με θετικό, αρνητικό αλλά και… «ενδιάμεσο» πρόσημο.

Η «χορογραφία» της διάσκεψης

Όπως ανακοινώθηκε από τα Η.Ε. η διάρθρωση της άτυπης διάσκεψης περιστρέφεται γύρω από το άνοιγμά της, την πρώτη μέρα με επίσημο γεύμα που θα παραθέσει ο γ.γ. του ΟΗΕ προς τους δύο ηγέτες και ακολούθως, την Τρίτη, θα αρχίσουν οι επαφές του κ. Γκουτέρες με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Τα Η.Ε. ουσιαστικά επιβεβαιώνουν τη θέση που καταρρίπτει το επιχείρημα της πλευράς Τατάρ για διάσκεψη τύπου «4+1», μιας και οι τρεις εγγυήτριες δυνάμεις θα εκπροσωπούνται σε υψηλό επίπεδο (ΥΠΕΞ Ελλάδας και Τουρκίας, Γεραπετρίτης και Φιντάν, Βρετανός ΥΦΥΠΕΞ για θέματα Ευρώπης, Ντότι). Φυσικά πέραν της έκβασης της διάσκεψης και αναλόγως σεναρίων, η δεύτερη ημέρα μπορεί να έχει πολλαπλές καταλήξεις, με την «Κ» να γνωρίζει από ενημερωμένες πηγές πως εξαρτάται, σε αυτό το επίπεδο, από τον ίδιο τον γ.γ. του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, που ηγείται της διαδικασίας.

Τα σενάρια

Τα τρία σενάρια που προκύπτουν τόσο από την προετοιμασία της ελληνοκυπριακής πλευράς όσο και από τα όσα έχουν διαμειφθεί «καθ’ οδόν» για την οργάνωση της διάσκεψης –ιδίως μετά την περασμένη Νέα Υόρκη και τον διορισμό ειδικής απεσταλμένου από τον γ.γ. για το Κυπριακό– περιλαμβάνουν καλή, κακή και ενδιάμεση έκβαση ως προς τα αποτελέσματα της Γενεύης:

• To καλό σενάριο: Σε αυτή την περίπτωση και παρά το γεγονός πως κανείς δεν θα προσέλθει την επομένη της Γενεύης στο τραπέζι των συνομιλιών για να λύσει άμεσα το Κυπριακό, μια διάσκεψη σε καλό κλίμα θα μπορούσε να οδηγήσει τη διαδικασία σε παράταση. Ήδη, τα Η.Ε. διά του εκπροσώπου Τύπου του γ.γ., Στεφάν Ντουζαρίκ, έχουν αποστείλει το σινιάλο μιας διαδικασίας σε καλό κλίμα. Πώς θα μπορούσε αυτή να επισφραγιστεί; Με μια κίνηση συναίνεσης όπου μια συμφωνία για τη διάνοιξη νέων σημείων διέλευσης (οδοφραγμάτων) και νέων ΜΟΕ (Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης) θα συντηρούσε τη διαδικασία του Κυπριακού, εκτός αδιεξόδων, με ζητήματα όπως η αλλαγή παραδείγματος στα Κατεχόμενα (π.χ. απομάκρυνση του Τατάρ από την ηγεσία της τ/κ κοινότητας τον προσεχή Οκτώβριο ή νωρίτερα σε πρόωρες «εκλογές») να οδηγούν εντός του 2026 σε επιστροφή στη διαδικασία. Μια τέτοια έκβαση περνά μέσα και από τον επαναδιορισμό ειδικού απεσταλμένου για το Κυπριακό ή την επανεμπλοκή της κας ντι Κάρλο – δεδομένης της ιεραρχικής της θέσης στον ΟΗΕ.

• Το κακό σενάριο: Σε ένα σενάριο που θα οδηγούσε σε σοβαρές επιπλοκές στο Κυπριακό, όπως το γνωρίσαμε ιστορικά, μια «κακή» διάσκεψη όπου οι δύο ηγέτες θα επιμένουν εμφατικά στις αφετηριακές τους θέσεις, εντείνοντας το αδιέξοδο χρόνων, θα μπορούσε να οδηγήσει σε κήρυξη αδιεξόδου. Ο κ. Γκουτέρες, σε ό,τι ακολούθησε της τριμερούς του 2019 και της πενταμερούς του 2021, είχε μεν ευχηθεί «καλή τύχη» στις δύο κοινότητες, ωστόσο στη δεύτερη περίπτωση είχε «αποκρούσει» την εμμονή του Τατάρ, πλέον στην ηγεσία της τ/κ κοινότητας, για λύση δύο κρατών, τονίζοντας την απόσταση αυτού του πλαισίου «από τους όρους εντολής του». Αν και θεωρείται εξαιρετικά δύσκολο να επαναλάβει κάτι τέτοιο αν η διάσκεψη της Γενεύης αποτύχει, το ενδεχόμενο –θεωρητικά– να καταφύγει στο Σ.Α. του ΟΗΕ για να αλλάξει τα δεδομένα του ιστορικού πλαισίου επίλυσης του Κυπριακού δεν πρέπει να αποκλειστεί.

• Το ενδιάμεσο σενάριο: Υπάρχει φυσικά και το τρίτο και «ενδιάμεσο» σενάριο, το οποίο επί της αρχής, διαπραγματευτικά, δεν ικανοποιεί την ελληνοκυπριακή πλευρά. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, ο κ. Γκουτέρες θα αποφάσιζε μια συμβιβαστική φόρμουλα που θα προσπαθούσε να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ των αφετηριακών θέσεων των δύο πλευρών που είναι εκ διαμέτρου αντίθετες («συνέχιση των συνομιλιών από εκεί που διακόπηκαν το 2017» VS «λύση στη βάση της κυριαρχικής ισότητας»). Ούτε αυτό το σενάριο μπορεί να αποκλειστεί επί της αρχής και σε κάθε περίπτωση θα έβαζε, μεσοπρόθεσμα, στο τραπέζι των συνομιλιών ζητήματα όπως τα λεγόμενα «3Α» (απευθείας εμπόριο, απευθείας πτήσεις, απευθείας σχέσεις των Κατεχομένων) αναβαθμίζοντας ουσιαστικά πτυχές της λεγόμενης «ΤΔΒΚ».

Φυσικά τα παραπάνω σενάρια συνδυάζονται και αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους, με τη μεγάλη εικόνα ωστόσο να είναι πως η Γενεύη ούτε θα επαναρχίσει τις συνομιλίες του Κυπριακού, αλλά ούτε και θα κηρύξει αδιέξοδο στη διαδικασία με εμφατικό τρόπο.

Η διπλωματική προετοιμασία

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας επισκέφθηκε την Αθήνα – στον απόηχο και του ναυαγίου για την ηλεκτρική διασύνδεση αλλά και σε μια συγκυρία που ο Έλληνας πρωθυπουργός τελεί υπό πίεση λόγω της υπόθεσης των Τεμπών. Φυσικά ο μέγιστος συντονισμός Λευκωσίας-Αθήνας αποτελεί προτεραιότητα δεδομένου ότι αμέσως μετά την άτυπη διάσκεψη, ακολουθεί το Ανώτατο Συμβούλιο Ελλάδας-Τουρκίας. Την Παρασκευή, επίσης στη Λευκωσία, βρέθηκε και ο αρμόδιος υπουργός για θέματα Ευρώπης, Στίβεν Ντότι, όπου συνάντησε διαδοχικά τους δύο ηγέτες. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του είχε, επίσης, επαφές μετον υπουργό Εξωτερικών, Κωνσταντίνο Κόμπο, την υφυπουργό για Ευρωπαϊκά Θέματα, Μαριλένα Ραουνά, την πρόεδρο της Βουλής και πρόεδρο του ΔΗΣΥ, Αννίτα Δημητρίου και τον γ.γ. του ΑΚΕΛ, Στέφανο Στεφάνου. Επίσης, στα Κατεχόμενα συναντήθηκε και με τον ηγέτη του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος (CTP), Τουφάν Ερχιουρμάν. Όπως αναφέρουν αρμόδιες πηγές στην «Κ», ο Βρετανός αξιωματούχος, που θα είναι σε επίπεδο εκπροσώπησης στην άτυπη διάσκεψη, επισκέφθηκε την Κύπρο για σκοπούς, επίσης, προετοιμασίας προκειμένου και το Λονδίνο να αποκτήσει εικόνα του κλίματος που επικρατεί για μια τόσο κρίσιμη διάσκεψη.