Του Παύλου Ξανθούλη
«Αναβάθμιση καθεστώτος» στην παγκόσμια πολιτική σκηνή απολαμβάνει η Τουρκία, η οποία όχι μόνο εμφανίζεται ως διαμεσολαβητής-ειρηνοποιός στη μείζονα κρίση του Ουκρανικού, αλλά διεκδικεί και ρόλο εγγυητή μιας ενδεχόμενης συμφωνίας Μόσχας - Κιέβου, προοπτική την οποία φέρεται να στηρίζει η κυβέρνηση της Ουκρανίας, ενώ δεν δείχνει να διαφωνεί το καθεστώς Πούτιν.
Τα υπό διαμόρφωση δεδομένα αγγίζουν την Κύπρο και στο κομμάτι των ευρωτουρκικών σχέσεων. Όπως πληροφορείται η «Κ», ο Ερντογάν, ο οποίος δεν φημίζεται για το πολιτικό του τακτ, φρόντισε ήδη εν τω μέσω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία να επαναφέρει τη λίστα ευρωπαϊκών δώρων που αναμένει από τις Βρυξέλλες, έχοντας τη στήριξη κάποιων ευρωπαϊκών κρατών.
Οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν ότι ο Ταγίπ Ερντογάν, επανέφερε ήδη στο τραπέζι της Ε.Ε. το αίτημά του για επανενεργοποίηση της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας, για αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης, καθώς και για «συμμετοχή» της χώρας του σε προγράμματα της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας (PESCO).
Όπως είμαστε μάλιστα σε θέση να γνωρίζουμε, ο κ. Ερντογάν ενθαρρυμένος από τη στάση της Κομισιόν που δεν δίστασε να «διαφημίσει» τον ρόλο της Τουρκίας στο Ουκρανικό, υπέβαλε και γραπτό αίτημα για συμμετοχή της χώρας του στο πρόγραμμα της PESCO, «στρατιωτική κινητικότητα (military mobility)», αποστέλλοντας επιστολή προς την Ολλανδία, στα χέρια της οποίας βρίσκεται η διαχείριση του εν λόγω προγράμματος.
Η Λευκωσία πάντως αναμένεται να απορρίψει το αίτημα της Τουρκίας για συμμετοχή σε πρόγραμμα της PESCO, τόσο για πολιτικούς, όσο και για επιχειρησιακούς λόγους (βλέπε πιο κάτω). Σε κάθε πάντως περίπτωση, γίνεται κατανοητό ότι ο Ερντογάν και το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας, έχουν ήδη εμπλακεί σ’ έναν σχεδιασμό κεφαλαιοποίησης του ρόλου της Άγκυρας στο Ουκρανικό. Όχι μόνο στην Ε.Ε. αλλά και σε σχέση με τις ΗΠΑ.
Κάτι που διαφάνηκε και στο τηλεφώνημα Ερντογάν - Μπάιντεν, στη διάρκεια του οποίου ο Τούρκος Πρόεδρος ζήτησε τερματισμό των αμερικανικών αμυντικών κυρώσεων σε βάρος της χώρας του και την αγορά 40 μαχητικών αεροσκαφών F-16. Απλώς και μόνον διότι έχει διαμεσολαβήσει στη ρωσο-ουκρανική διένεξη. Κάτι που είναι προφανώς ενδεικτικό των τουρκικών προθέσεων και επιδιώξεων, στην περίπτωση που η Άγκυρα καταφέρει να καταστεί μέρος μιας ενδεχόμενης ρωσο-ουκρανικής συμφωνίας. Και ακόμη περισσότερο, εάν βάλει την υπογραφή της ως «εγγυήτρια» της «ειρήνης». Οπότε τα ανταλλάγματα που θα επιχειρήσει να εξασφαλίσει αναμένεται να επεκταθούν σε όλα τα επίπεδα.
Οι κινήσεις Ερντογάν δεν είναι πάντως άσχετες με τις πλάτες που εξασφάλισε από την Κομισιόν και τις ΗΠΑ, καθώς και από τον ΟΗΕ που επιδοκίμασαν την πολιτική συμπεριφορά της Άγκυρας στο Ουκρανικό, η οποία δικαίως ενόχλησε την Κύπρο και την Ελλάδα, που επέκριναν την τουρκική «ουδετερότητα».
Όλοι πάντως οι «πρωταγωνιστές», ύψωσαν ένα τείχος στήριξης της Άγκυρας και της πολιτικής της, με την Κομισιόν να φρενάρει όσους τόλμησαν να επικρίνουν την Άγκυρα και να διαμηνύει ότι η τουρκική πολιτική προσέγγιση εξυπηρετεί την προσπάθεια διαμεσολάβησης. Τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν να εκφράζει «εκτίμηση» στις προσπάθειες διπλωματικής επίλυσης του Ουκρανικού και στην εμπλοκή της Τουρκίας για την προώθηση της «ειρήνης και της σταθερότητας». Και τον γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, ο οποίος παπαγαλίζοντας τις αμερικανικές θέσεις, ευχαρίστησε την Τουρκία για την διαμεσολάβησή της.
Όλα αυτά εκτιμάται ότι θα έχουν ενδεχομένως και προεκτάσεις στο Κυπριακό, ως επίσης και στην προσπάθεια της Λευκωσίας να «περάσει» τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης του Προέδρου Αναστασιάδη, ως θέση της Ε.Ε. Αν και τα δύο θέματα, Κυπριακό και ΜΟΕ, «δεν είναι του παρόντος», όπως υποδεικνύουν κοινοτικοί κύκλοι, γίνεται κατανοητό ότι η αναβάθμιση της Τουρκίας και ο ρόλος που επιδιώκει να διαδραματίσει στο Ουκρανικό, θα λειτουργήσουν ενδεχομένως αποτρεπτικά σε οποιανδήποτε σκέψη για άσκηση επιρροής, πόσω μάλλον για άσκηση πιέσεων προς το καθεστώς Ερντογάν, για να επιδείξει διαλλακτικότερη προσέγγιση.
Άλλωστε, η Ε.Ε., έχει ήδη καταστήσει σαφή την προσέγγισή της για τα ΜΟΕ που επιδιώκει στην Κύπρο, τοποθετώντας στο έγγραφο επιλογών (options paper) της ΕΥΕΔ, ζήτημα διαμοιρασμού των υδρογονανθράκων, όπως ακριβώς απαιτούν η Τουρκία και το ψευδοκράτος. Και ακόμη χειρότερα η Βρετανία, η οποία έχει παρέμβει προς τη Λευκωσία, ζητώντας από τον Πρόεδρο Αναστασιάδη να αποστείλει επιστολή προς τον Ερσίν Τατάρ, προκειμένου να τον ενημερώσει για τις ελληνοκυπριακές προτάσεις σε σχέση με τα ΜΟΕ. Οι Βρετανοί αισθάνονται δυστυχώς άνετα να ζητούν και «διάνθιση» των ελληνοκυπριακών ΜΟΕ με αναφορές περί «συνιδιοκτητών» και «συνιδρυτών», που «όλως τυχαίως» ευθυγραμμίζονται με τις τουρκικές επιδιώξεις για δύο κυρίαρχα κρατίδια.
Οι εξελίξεις στο Ουκρανικό εκτιμάται ότι δύνανται να αποτελέσουν μοντέλο για παρόμοιες διενέξεις και συνεπώς θα μπορούσαν να αποκτήσουν σημασία και στην περίπτωση της Κύπρου. Όπως βεβαίως και το ζήτημα της εγγύησης της όποιας ενδεχόμενης ρωσο-ουκρανικής συμφωνίας, για το οποίο η Λευκωσία θα είχε κάθε συμφέρον εάν η Ε.Ε. αναλάμβανε έναν τέτοιο ρόλο (σ.σ. κάτι πάντως που θεωρείται μάλλον απίθανο να δεχθεί η Ρωσία).
Το όχι από τη Λευκωσία και τα περίεργα παιχνίδια της Λετονίας
Ο αναπληρωτής πρωθυπουργός και υπουργός άμυνας της Λετονίας Artis Pabriks συναντήθηκε με τον κατοχικό ηγέτη Ερσίν Τατάρ στο περιθώριο του φόρουμ της Αττάλειας.
Η Λευκωσία αναμένεται να απορρίψει το τουρκικό αίτημα για συμμετοχή στο πρόγραμμα «στρατιωτικής κινητικότητας» της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας (PESCO), καθώς αυτό προσκρούει σε θεμελιώδεις αρχές που έχουν συμφωνηθεί από τα 25 κράτη-μέλη της PESCO, σε πολιτικό και επιχειρησιακό επίπεδο. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», το τουρκικό αίτημα, το οποίο υποβλήθηκε ήδη επίσημα προς την Ολλανδία, που διαχειρίζεται το εν λόγω πρόγραμμα «στρατιωτικής κινητικότητας», έχει κοινοποιηθεί και προς άλλα κράτη-μέλη, από τα οποία η Άγκυρα ζήτησε στήριξη, κάτι που έχει προκαλέσει την ενόχληση του ΥΠΕΞ Ιωάννη Κασουλίδη.
Συνεπώς, το ΥΠΕΞ αναμένεται να «ανάψει κόκκινο» στο αίτημα της Τουρκίας, καθώς αυτό προσκρούει στις πολιτικές προϋποθέσεις που έχουν τεθεί από τους «25» της PESCO, για σεβασμό του πλαισίου αρχών της Ε.Ε., ως επίσης και της «καλής γειτονίας» από οποιανδήποτε τρίτη χώρα επιδιώξει να συμμετάσχει στα προγράμματα της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας. Επιπλέον, η Τουρκία δεν έχει συμφωνία ασφαλείας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ούτε και Διοικητικές Διευθετήσεις με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας, κάτι που εκ των πραγμάτων λειτουργεί αρνητικά σε οποιανδήποτε προσδοκία για συμμετοχή σε προγράμματα της PESCO.
Η Λετονία είναι ένα από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., το οποίο καταδικάζει ανεπιφύλακτα την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, την απόσχιση των δύο λεγόμενων «Λαϊκών Δημοκρατιών» του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, ως επίσης και την αναγνώρισή τους από το καθεστώς της Μόσχας. Όπως μάλιστα πληροφορούμαστε, η Λετονία είναι μία από τις χώρες της Ε.Ε., οι οποίες έχουν ταχθεί υπέρ της λήψης ιδιαίτερα σκληρών κυρώσεων κατά της Ρωσίας, πέραν αυτών που έχουν ήδη εγκριθεί και ανακοινωθεί.
Παρόλα αυτά, η στάση που τηρεί η Λετονία στο Ουκρανικό, όχι μόνο δεν εκτείνεται στο ζήτημα της Κύπρου, αλλά αντίθετα, τείνουν χέρι φιλίας στο κατοχικό ψευδοκράτος, το οποίο είναι επίσης προϊόν προσπάθειας απόσχισης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στο πλαίσιο αυτής της «περίεργης», αν μη τι άλλο, προσέγγισης, ο αναπληρωτής πρωθυπουργός και υπουργός άμυνας της Λετονίας Artis Pabriks συναντήθηκε με τον κατοχικό ηγέτη Ερσίν Τατάρ στο περιθώριο του φόρουμ της Αττάλειας. Υπενθυμίζεται ότι το ψήφισμα 550 του Σ.Α. ΟΗΕ κάνει λόγο για αποσχιστικές ενέργειες στην Κύπρο, χαρακτηρίζοντας «αποσχιστική οντότητα» το κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου, κάτι που φέρεται να παρακάμπτει η Λετονία, για δικούς της λόγους.
