Money Review
Χώρες όπως η Σαουδική Αραβία, η Νορβηγία και η Χιλή έχουν δημιουργήσει εδώ και χρόνια τα δικά τους ταμεία εθνικού πλούτου (sovereign-wealth funds). Στόχος τους είναι να βάλουν στην άκρη ένα μέρος των χρημάτων που βγάζουν από τις εξαγωγές εμπορευμάτων, όπως το πετρέλαιο ή τα μέταλλα, για να τα χρησιμοποιήσουν στο μέλλον, όταν η παραγωγή ή οι τιμές ενδεχομένως να έχουν πέσει. Τώρα, και η Ιρλανδία αποκτά το δικό της κρατικό ταμείο, με την προέλευση των χρημάτων του, όμως, να είναι πιο ασυνήθιστη και αμφιλεγόμενη. Με τη βοήθεια των μεγαλύτερων αμερικανικών εταιρειών τεχνολογίας και φαρμάκων, που εκμεταλλεύονται το καθεστώς χαμηλής φορολόγησης της Ιρλανδίας, η χώρα των 5 εκατ. κατοίκων «κολυμπά» στο χρήμα.
Τα τελευταία 8 χρόνια, τα φορολογικά έσοδα της Ιρλανδίας τριπλασιάστηκαν, φτάνοντας στα 22,6 δισ. ευρώ πέρυσι, με αποτέλεσμα ο κρατικός προϋπολογισμός να εμφανίζει πλεόνασμα της τάξης των 8 δισ. ευρώ, την ώρα που πολλές άλλες κυβερνήσεις πασχίζουν να μειώσουν τα ελλείμματα και τα χρέη που άφησε πίσω της η πανδημία του κορωνοϊού.
Το πρόβλημα για την ιρλανδική κυβέρνηση είναι ότι δεν μπορεί να προβλέψει πόσα θα είναι τα έσοδα από τη φορολόγηση των επιχειρήσεων χρόνο με τον χρόνο ή για πόσο καιρό οι επιχειρήσεις αυτές θα συνεχίσουν να περνούν μέρος των πωλήσεών τους από τη χώρα. Για αυτό και αποφάσισε να βάλει στην άκρη μέρος των εσόδων αυτών για το μέλλον, δημιουργώντας το Future Ireland Fund, το οποίο αναμένεται να συγκεντρώσει 100 δισ. ευρώ έως τα μέσα της επόμενης δεκαετίας. Το νέο κρατικό fund θα βοηθήσει να καλυφθούν τα αυξημένα έξοδα στον τομέα της υγείας, καθώς ο ιρλανδικός πληθυσμός γερνά, αφού η χώρα θα αντιμετωπίσει τις επόμενες δεκαετίες ένα από τα μεγαλύτερα δημογραφικά προβλήματα στην Ευρώπη, σημειώνει η Wall Street Journal.
«Αυτά τα κεφάλαια είναι κρίσιμα για να προετοιμάσουμε την οικονομία μας για το μέλλον», είπε ο Ιρλανδός υπουργός Οικονομικών Michael McGrath στο κοινοβούλιο. «Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε αυτά τα υπερ-έσοδα με σοφία».
Η κυβέρνηση σκοπεύει να μεταφέρει το 0,8% του ετήσιου ΑΕΠ στο νέο fund κάθε χρόνο, από το 2024 έως το 2035. Για το 2024, το ποσό αυτό αντιστοιχεί σε 4,3 δισ. ευρώ, ενώ άλλα 4 δισ. ευρώ θα εισρεύσουν στο fund από ένα άλλο αποταμιευτικό ταμείο που θα κλείσει.
Η Ιρλανδία έγινε πόλος έλξης για τις αμερικανικές επιχειρήσεις όταν από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 μείωσε τον φορολογικό συντελεστή της από το 40% στο 12,5%. Σε αυτές τις επιχειρήσεις προσφέρει επίσης ένα μορφωμένο εργατικό δυναμικό και έναν τρόπο να μπουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς να επιβαρύνονται με δασμούς. Έως και πέρυσι, στην Ιρλανδία λειτουργούσαν 950 αμερικανικές επιχειρήσεις, μεταξύ των οποίων οι Apple, Meta, Google, Amazon και Pfizer, οι οποίες απασχολούσαν σχεδόν το 10% του συνολικού εργατικού δυναμικού της χώρας.
Η στροφή των ξένων επιχειρήσεων προς την Ιρλανδία επιταχύνθηκε μετά το 2015, όταν οι αλλαγές στους διεθνείς κανόνες φορολόγησης οδήγησε κάποιες αμερικανικές εταιρείες να μεταφέρουν πνευματικά δικαιώματα –όπως πατέντες και έρευνες- αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων στη χώρα. Με τον τρόπο αυτό, κάποιες εταιρείες, ιδιαίτερα από τον τεχνολογικό τομέα, μπορούν να εγγράφουν τα κέρδη τους στην Ιρλανδία, ακόμα και εάν το προϊόν τους παράγεται και καταναλώνεται στο εξωτερικό.
Όταν εφαρμόστηκε για πρώτη φορά αυτή η αλλαγή, η στροφή των αμερικανικών επιχειρήσεων προς την Ιρλανδία ήταν τόσο μαζική, ώστε το ΑΕΠ της χώρας «φούσκωσε» κατά 25% εκείνη τη χρονιά, παρότι η ανάπτυξη αυτή δεν ήταν ορατή στην πραγματική οικονομία. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η Ιρλανδία έλαβε μία ακόμα ώθηση, όταν οι πωλήσεις των αμερικανικών τεχνολογικών και φαρμακευτικών εταιρειών που λειτουργούν στη χώρα εκτινάχθηκαν.
Η ιρλανδική κυβέρνηση εξαρτάται όλο και περισσότερο από τα έσοδα αυτά για να χρηματοδοτήσει τις δαπάνες της στην υγεία, την παιδεία και άλλους βασικούς τομείς. Το 2021, η φορολόγηση των επιχειρήσεων αποτελούσε το 17% των συνολικών φορολογικών εσόδων, από 11% το 2015. Μάλιστα, από το 2011 έως το 2021, μόλις τρεις εταιρείες –που πιστεύεται ότι είναι η Apple, η Microsoft και η Pfizer- πλήρωσαν το ένα τρίτο των συνολικών εσόδων της Ιρλανδίας από τη φορολόγηση των επιχειρήσεων.
Κατόπιν τούτων, δεν προκαλεί εντύπωση που η κυβέρνηση Biden των ΗΠΑ ηγείται της παγκόσμιας προσπάθειας να περιοριστεί η φοροαποφυγή των μεγάλων πολυεθνικών. Το 2021, 136 χώρες από όλο τον κόσμο κατέληξαν σε συμφωνία για έναν παγκόσμιο ελάχιστο φόρο 15% στα εταιρικά κέρδη και για την ανακατεύθυνση των φορολογικών εσόδων στις χώρες όπου πωλούνται ή χρησιμοποιούνται τα προϊόντα.
Η ιρλανδική κυβέρνηση θα περάσει νόμο για την εφαρμογή των νέων φορολογικών συντελεστών από το επόμενο έτος. Όμως γνωρίζει καλά ότι τα υπερ-έσοδα των τελευταίων χρόνων μπορούν να εξανεμιστούν ξαφνικά, εάν για παράδειγμα μία από τις μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες έχει την τύχη της Nokia ή της BlackBerry ή εάν η αμερικανική κυβέρνηση αλλάξει τη φορολογία της και αναγκάσει τις επιχειρήσεις να μεταφέρουν την πνευματική ιδιοκτησία τους στις ΗΠΑ.
