Money Review
Όταν μια μπανάνα κολλημένη με μονωτική ταινία σε έναν τοίχο πουλήθηκε για 120.000 δολάρια το 2019, ακολούθησε αναστάτωση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και αναβίωση της συζήτησης για το νόημα της τέχνης.
Το viral δημιούργημα του καλλιτέχνη Maurizio Cattelan, με τίτλο «Comedian», αποδείχθηκε ωστόσο καλή επένδυση για έναν συλλέκτη. Μία από τις τρεις «εκδόσεις» του έργου τέχνης ξεπέρασε τις εκτιμήσεις και πωλήθηκε για 6,24 εκατομμύρια δολάρια σε δημοπρασία του οίκου Sotheby’s στη Νέα Υόρκη. Ο οίκος δημοπρασιών είχε εκτιμήσει ότι το έργο θα πωλούνταν μεταξύ 1 και 1,5 εκατομμυρίου δολαρίων και οι προσφορές ξεκίνησαν από τα 800.000 δολάρια.
Κατά τη διάρκεια της πώλησης, ο δημοπράτης Όλιβερ Μπάρκερ χαρακτήρισε το έργο «εμβληματικό» και «ανατρεπτικό», ενώ αστειεύτηκε λέγοντας ότι η πώληση μιας μπανάνας σε δημοπρασία ήταν «λέξεις που δεν περίμενα ποτέ να πω».
Λίγο μετά την πώληση, ο οίκος Sotheby’s αποκάλυψε ότι ο Justin Sun, ένας Κινέζος συλλέκτης και ιδρυτής μιας πλατφόρμας κρυπτονομισμάτων, είχε αποκτήσει το έργο. «Αυτό δεν είναι απλώς ένα έργο τέχνης», δήλωσε ο ίδιος. «Αντιπροσωπεύει ένα πολιτιστικό φαινόμενο που γεφυρώνει τους κόσμους της τέχνης, των memes και της κοινότητας των κρυπτονομισμάτων. Πιστεύω ότι αυτό το έργο θα εμπνεύσει περισσότερες σκέψεις και συζητήσεις στο μέλλον και θα γίνει μέρος της ιστορίας», τόνισε ο Justin Sun.
Ως νικητής της δημοπρασίας, θα λάβει ένα ρολό μονωτικής ταινίας και μία μπανάνα, πιστοποιητικό αυθεντικότητας και επίσημες οδηγίες για την εγκατάσταση του έργου. Πριν από την πώληση, ο οίκος Sotheby’s επιβεβαίωσε ότι ούτε η ταινία ούτε η μπανάνα είναι τα πρωτότυπα.
Το τρίπτυχο «Comedian»
«Το ‘Comedian’ είναι ένα εννοιολογικό έργο τέχνης και τα πραγματικά υλικά αντικαθίστανται με κάθε εγκατάσταση», σύμφωνα με εκπρόσωπο της δημοπρασίας. Ο Cattelan και η γαλλική γκαλερί τέχνης Perrotin γράφτηκαν στα πρωτοσέλιδα σε όλο τον κόσμο πριν από πέντε χρόνια, όταν πούλησαν το «Comedian» αντί εξαψήφιου τιμήματος στην έκθεση Art Basel Miami Beach. Το πρωτότυπο δημιουργήθηκε χρησιμοποιώντας μια μπανάνα που αγοράστηκε από ένα παντοπωλείο στο Μαϊάμι, αν και η γκαλερί δήλωσε ότι θα μπορούσε να αντικατασταθεί, σύμφωνα με τις οδηγίες του καλλιτέχνη.
Ο κόσμος της τέχνης ήταν διχασμένος ως προς την αξία του έργου, αν και ορισμένοι κριτικοί το κατέταξαν στην πλούσια παράδοση των εννοιολογικών έργων, που χρονολογούνται από το περίφημο ουρητήριο του Marcel Duchamp και τα οποία αμφισβητούν την αξία της ίδιας της τέχνης. Σύντομα οι επισκέπτες της έκθεσης σχημάτιζαν ουρές για να δουν το περίεργο έκθεμα.
Τα γεγονότα πήραν απροσδόκητη τροπή όταν ο καλλιτέχνης David Datuna άρπαξε την μπανάνα από τον τοίχο, την ξεφλούδισε και την έφαγε μπροστά σε εκατοντάδες έκπληκτους επισκέπτες της έκθεσης. Αργότερα υπερασπίστηκε την κίνησή του ως μια καλλιτεχνική performance και όχι ως πράξη βανδαλισμού.
Η εγκατάσταση στο Μαϊάμι τελικά απομακρύνθηκε εν μέσω ανησυχιών για τη δημόσια ασφάλεια, αλλά και οι τρεις εκδόσεις πωλήθηκαν στην έκθεση. Δύο αγοράστηκαν από ιδιώτες συλλέκτες για 120.000 δολάρια, ενώ η τρίτη αγοράστηκε για ένα υψηλότερο (αλλά μη ανακοινώσιμο) ποσό και αργότερα δωρήθηκε στο μουσείο Guggenheim της Νέας Υόρκης.
Έργο σχολιασμού ή ιδιοφυΐας;
Σε συνεντεύξεις που έδωσε μετά την έκθεση στο Μαϊάμι, ο Cattelan περιέγραψε το «Comedian» ως έργο σχολιασμού. Μιλώντας στην εφημερίδα Art Newspaper το 2021 είπε ότι «δεν πρόκειται για αστείο», χαρακτηρίζοντας την viral εγκατάσταση «μια αντανάκλαση για το τι εκτιμούμε».
Σε δελτίο Τύπου για την ανακοίνωση της πώλησης, ο επικεφαλής της σύγχρονης τέχνης του Sotheby’s για την Αμερική, David Galperin, είχε περιγράψει το «Comedian» ως ένα «προκλητικό έργο καθαρής ιδιοφυΐας».
«Εξισορροπώντας τη βαθιά κριτική σκέψη και το ανατρεπτικό πνεύμα, πρόκειται για ένα καθοριστικό έργο για τον καλλιτέχνη και για τη γενιά μας», ανέφερε ο Galperin, προσθέτοντας: «Αν στον πυρήνα του, το «Comedian» αμφισβητεί την ίδια την έννοια της αξίας της τέχνης, τότε η διάθεση του έργου σε δημοπρασία… θα είναι η απόλυτη υλοποίηση της ουσιαστικής εννοιολογικής του ιδέας και το κοινό θα έχει επιτέλους λόγο να αποφασίσει για την πραγματική του αξία».
Ενώ αυτή ήταν η πρώτη φορά που το «Comedian» εμφανίστηκε σε δημοπρασία, το έργο εκτέθηκε πρόσφατα στο Μουσείο Τέχνης Leeum στη Σεούλ της Νότιας Κορέας. Τότε, επίσης, είχε φαγωθεί: Ένας φοιτητής τέχνης από το Εθνικό Πανεπιστήμιο της Σεούλ αφαίρεσε το φρούτο και το καταβρόχθισε, προτού κολλήσει τη φλούδα πίσω στον τοίχο. «Ο φοιτητής είπε στο μουσείο ότι το έφαγε επειδή πεινούσε», δήλωσε εκπρόσωπος της γκαλερί στο CNN μετά το περιστατικό του 2023. Το μουσείο αντικατέστησε αργότερα τη φαγωμένη μπανάνα με μια φρέσκια.
Ο Sun δήλωσε στο δελτίο τύπου της δημοπρασίας της περασμένης Τετάρτης ότι και ο ίδιος σκόπευε να φάει το φρούτο. «Τις επόμενες ημέρες, θα φάω προσωπικά την μπανάνα ως μέρος αυτής της μοναδικής καλλιτεχνικής εμπειρίας, τιμώντας τη θέση της τόσο στην ιστορία της τέχνης όσο και στη λαϊκή κουλτούρα», ανέφερε.
Σημειώνεται ότι ο οίκος Sotheby’s είχε εκθέσει το έργο τέχνης στη Νέα Υόρκη, το Λονδίνο, το Παρίσι, το Μιλάνο, το Χονγκ Κονγκ, το Ντουμπάι, την Ταϊπέι, το Τόκιο και το Λος Άντζελες, ενόψει της δημοπρασίας.
