Του Παύλου Ξανθούλη
Αμηχανία, αδυναμία ανάληψης ρόλου και αλλοπρόσαλλες κινήσεις χαρακτηρίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία εμφανίζεται για άλλη μια φορά κατώτερη των περιστάσεων, εν μέσω του κινδύνου διάχυσης της κρίσης στη Μέση Ανατολή, με ό,τι αυτό συνεπάγεται τόσο σε σχέση με την απώλεια ανθρωπίνων ζωών, όσο και σε σχέση με το πιθανό ενδεχόμενο δημιουργίας νέων ροών προσφύγων από τον Λίβανο. Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της Ε.Ε. για θέματα εξωτερικής πολιτικής, Γιοσέπ Μπορέλ, περιόρισε τον ρόλο της Ένωσης στην τήρηση ίσων αποστάσεων και στην αόριστη καταδίκη της δολοφονικής επίθεσης στα Υψίπεδα Γκολάν, ενώ ο ΥΠΕΞ των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν μίλησε με τον πρόεδρο του Ισραήλ Ισαάκ Χέρτζογκ, τονίζοντας τη «σημασία αποτροπής της κλιμάκωσης», και ο εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου σημείωσε ότι το Ισραήλ έχει κάθε δικαίωμα να απαντήσει στην επίθεση στα Υψίπεδα Γκολάν, προσθέτοντας όμως ότι κανείς δεν θέλει γενίκευση του πολέμου.
Την ίδια ώρα, αρκετές χώρες και δη κράτη-μέλη της Ε.Ε., περιλαμβανομένων της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Σουηδίας, της Δανίας και του Βελγίου καλούσαν τους πολίτες τους να εκκενώσουν τον Λίβανο. Η Λευκωσία έχει θέσει σε εφαρμογή το σχέδιο «Εστία», υπό το φως απομακρύνσεων πολιτών, οι οποίες εκτιμάται ότι θα προσλάβουν καθεστώς μαζικών εκκενώσεων, αναλόγως των εξελίξεων, με τον ΥΠΕΞ Κωνσταντίνο Κόμπο να δηλώνει ότι η Κύπρος θα συνεχίσει να λειτουργεί ως γέφυρα ασφάλειας για να διευκολύνει την ασφαλή απομάκρυνση/εκκένωση πολιτών από οποιανδήποτε εμπόλεμη ζώνη στην περιοχή. Πέραν τούτου πάντως, η Λευκωσία έχει κάθε λόγο να ανησυχεί από μια γενικευμένη σύρραξη, καθώς πέραν των απωλειών ανθρωπίνων ζωών, εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε μια ανεξέλεγκτη ανθρωπιστική κρίση στην περιοχή και κατά συνέπεια σε νέες προσφυγικές ροές.
«Εκτός» η Ε.Ε.
Την ίδια ώρα, η Ε.Ε. βρίσκεται μεταξύ «αλλαγής φρουράς» στην ηγετική της πυραμίδα και θερινών διακοπών, καταδεικνύοντας αδυναμία να διαδραματίσει τον ρόλο που θα έπρεπε να της αναλογεί, στη διεθνή σκηνή. Ο Γιοσέπ Μπορέλ, με ανάρτησή του στην πλατφόρμα X, επέλεξε μάλιστα να τηρήσει ίσες αποστάσεις, ζητώντας διεξαγωγή «ανεξάρτητης έρευνας» για την επίθεση στα Υψίπεδα Γκολάν, που είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο δώδεκα ανθρώπων και η οποία σύμφωνα με τις ΗΠΑ, διενεργήθηκε από τη Χεζμπολάχ. Ο Λευκός Οίκος μάλιστα, σε γραπτή του δήλωση ανέφερε ότι «η επίθεση διενεργήθηκε από τη λιβανική Χεζμπολάχ. Ήταν η ρουκέτα τους και εκτοξεύθηκε από περιοχή την οποία ελέγχουν. Και θα πρέπει να καταδικαστεί καθολικά (universally)», αναφέρεται χαρακτηριστικά στη δήλωση του Λευκού Οίκου.
Κάτι όμως που προφανώς δεν άγγιξε τον επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της Ε.Ε. Γιοσέπ Μπορέλ, που όχι μόνο αξίωσε «ανεξάρτητη έρευνα», αλλά την ίδια ώρα, σε μια άγαρμπη, αν μη τι άλλο πολιτική κίνηση, γνωστοποίησε ότι θα έστελνε χθες Τρίτη στην Τεχεράνη τον αναπληρωτή γενικό γραμματέα της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ), Ενρίκε Μόρα, για την τελετή ανακήρυξης του Μασούντ Πεζεσκιάν (Masoud Pezeshkian), ως νέου προέδρου του Ιράν. Του κράτους που αποδεδειγμένα στηρίζει την τρομοκρατική οργάνωση Χεζμπολάχ, η οποία σύμφωνα με τις ΗΠΑ, βρίσκεται πίσω από τη δολοφονική επίθεση, στα Υψίπεδα Γκολάν, (αν και η ίδια η τρομοκρατική οργάνωση δεν επιβεβαιώνει την εμπλοκή της).
Αντιδράσεις και δυσφορία
Η κίνηση Μπορέλ προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Όπως πληροφορείται η «Κ», διπλωμάτες δύο κρατών-μελών δεν έκρυψαν τη δυσφορία τους για τον χειρισμό του ζητήματος στον Λίβανο από τον Γιοσέπ Μπορέλ, ως επίσης και για την παρουσία επισήμου της ΕΥΕΔ στην Τεχεράνη, «κυρίως δεδομένου του τάιμινγκ» εκδήλωσης της κίνησης του Υπάτου Εκπροσώπου της Ε.Ε. Πόσω μάλλον όταν ο ίδιος ο Μασούντ Πεζεσκιάν, σε ανοιχτή επιστολή του, εξέφρασε ευγνωμοσύνη προς τη Μόσχα και το Πεκίνο, ενώ επέκρινε την Ε.Ε. (και τις ΗΠΑ) για πρόκληση «ζημίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων» στην οικονομία του Ιράν και «ανείπωτα δεινά, θάνατο και καταστροφή στον ιρανικό λαό», κυρίως λόγω των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στη χώρα.
Οι ίσες αποστάσεις που τηρεί ο κ. Μπορέλ ζητώντας «ανεξάρτητη έρευνα» και κάνοντας λόγο για «απαράδεκτο περιστατικό», χωρίς να αποδίδει ευθύνη σε κανένα, μιλούν αφ’ εαυτών», ανέφερε στην «Κ» κοινοτική πηγή, η οποία δεν παρέλειψε να επικρίνει τον Ύπατο Εκπρόσωπο για την απόφασή του να στείλει στην Τεχεράνη τον αναπληρωτή γ.γ. της ΕΥΕΔ, κάτι που όπως είπε, «ισοδυναμεί με επίσημη παρουσία της Ε.Ε. στην ανακήρυξη του νέου Ιρανού προέδρου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται». Η ίδια πηγή, σχολιάζοντας με σκωπτικό ύφος τις δηλώσεις του Ύπατου Εκπροσώπου, ανέφερε ότι «δείχνει να βρίσκεται ήδη σε προαφυπηρετική άδεια», ενόψει της αλλαγής φρουράς στην ηγεσία της Ε.Ε., προς τα τέλη του έτους και της αντικατάστασής του από την τέως πρωθυπουργό της Εσθονίας, Κάγια Κάλας (υπό την αίρεση της ακρόασης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο).
Επικρίσεις για τους χειρισμούς Μπορέλ διατυπώνονται και στο επίπεδο της Ευρωβουλής, η οποία φέρεται να έχει ζητήσει εξηγήσεις από τον Ύπατο Εκπρόσωπο της Ε.Ε. και να διαφωνεί έντονα με τη γενικότερη πολιτική του προσέγγιση στο ζήτημα. Όπως μάλιστα αναφέρει το Politico, ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών της Ευρωβουλής, Ντέιβιντ Μακ Άλιστερ, απέστειλε επιστολή στον Γιοσέπ Μπορέλ, αφήνοντας να διαρρεύσει ανησυχία για την παρουσία επισήμου της ΕΥΕΔ στην τελετή ανακήρυξης του νέου Ιρανού προέδρου, δεδομένης και της συστηματικής παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τη χώρα.
Την ίδια ώρα, ιρανικά ΜΜΕ, αντιμετωπίζουν διαφορετικά το ζήτημα με την εφημερίδα Etemad να εκλαμβάνει την παρουσία Μόρα στην Τεχεράνη ως «άνοιγμα», το οποίο θεωρεί μάλιστα ότι μπορεί να οδηγήσει στην εγκαθίδρυση ενός νέου πλαισίου και που, όπως λέει, «στέλνει αναμφίβολα ένα θετικό σήμα».
Ανησυχία για Τουρκία-Ισραήλ
Η ανταλλαγή πυρών μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας, με φόντο την Μέση Ανατολή και νέο επίκεντρο τον Λίβανο, «προκαλεί ανησυχία στην Ε.Ε., η οποία παρακολουθεί τις εξελίξεις», υπό το φως και της ευθείας απειλής Ερντογάν για εισβολή στο Ισραήλ. Ξένη διπλωματική πηγή επεσήμανε ότι παρά την εμφανή ανησυχία που υπάρχει, «δεν θα ανέμενα κάποιου είδους ουσιαστική παρέμβαση από τις Βρυξέλλες, τουλάχιστον με βάση τα υφιστάμενα δεδομένα». «Προς αποφυγή παρεξηγήσεων, δεν λέω ότι παρεμβάσεις δεν εκδηλώνονται και δεν θα εκδηλωθούν κι άλλες, αλλά εξ όσων είμαι σε θέση να γνωρίζω, ο πρώτος λόγος στο επίπεδο αυτό, δεν ανήκει στην Ε.Ε., αλλά στις ΗΠΑ», σημείωσε με νόημα η ίδια πηγή. «Θεωρώ ότι γίνονται προσπάθειες να επιδειχθεί αυτοσυγκράτηση και ευελπιστώ ότι θα φέρουν αποτέλεσμα», πρόσθεσε.
Υπενθυμίζεται ότι ο Ταγίπ Ερντογάν απείλησε με εισβολή το Ισραήλ, υποστηρίζοντας ότι «όπως μπήκαμε στο Καραμπάχ, ακριβώς όπως μπήκαμε στη Λιβύη, θα μπορούσαμε να κάνουμε το ίδιο σε αυτούς» δηλαδή τους Ισραηλινούς. Επικαλούμενος τις απειλές Ερντογάν, ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας Ισραέλ Κατς, ζήτησε σύμφωνα με γραπτή ανακοίνωση την καταδίκη της Τουρκίας και την αποβολή της από το ΝΑΤΟ. Την ίδια ώρα πάντως, η Άγκυρα, με ανακοίνωση του δικού της υπουργείου Εξωτερικών, παρομοίασε τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου με τον Αδόλφο Χίλτερ. «Ακριβώς όπως ο γενοκτόνος Χίτλερ βρήκε το τέλος του, το ίδιο θα συμβεί και με τον γενοκτόνο Νετανιάχου», αναφέρεται στην επίσημη ανακοίνωση του τουρκικού ΥΠΕΞ.
