Kathimerini.gr
Σταύρος Ιωαννίδης
Η εμφατική επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στο τιμόνι της υπερδύναμης προκαλεί αμηχανία στην Ευρώπη.
Τα τελευταία χρόνια, η στρατηγική αυτονομία έρχεται και φεύγει από το προσκήνιο, αναλόγως του ενοίκου του Λευκού Οίκου, ενώ η αμυντική εξάρτηση από τις ΗΠΑ αποτελεί ταμπού που χωρίζει την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ σε στρατόπεδα. Ορισμένα κράτη – μέλη, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, δείχνουν να τάσσονται υπέρ μιας, στο μέτρο του δυνατού, απεξάρτησης από τις Ηνωμένες Πολιτείες, σε στρατηγικό και αμυντικό επίπεδο. Ωστόσο, ο δρόμος αυτός μοιάζει ήδη ναρκοθετημένος αφού δεν διαπιστώνεται κοινή γραμμή ακόμη και στον σκληρό πυρήνα της Ευρώπης.
Οι παραπάνω προβληματισμοί, αν και τέθηκαν στη σύνοδο της Πράγας για την άμυνα που διοργάνωσε το διεθνές ινστιτούτο στρατηγικών μελετών (IISS Prague Defence Summit), και μάλιστα στην πιο κατάλληλη χρονική συγκυρία –μόλις δύο ημέρες μετά την επικράτηση Τραμπ τις αμερικανικές εκλογές– δεν απαντήθηκαν επαρκώς καθώς δεν έχει ξεπεραστεί ένα βασικό εμπόδιο. Ποιοι αναζητούν την αυτονομία; Οι 27; Το ΝΑΤΟ; Η Μεγάλη Βρετανία; Οι χώρες του Νότου; Εκτός από τις διαφορές, στη σύνοδο της Πράγας διαπιστώθηκε κοινή γραμμή σε ένα βασικό ζήτημα. Η απειλή για την Ευρώπη έρχεται από τη Ρωσία και για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, δεν μπορεί να βασίζεται αποκλειστικά στην αμερικανική βοήθεια για να την αντιμετωπίσει.
Αυτονομία στους εξοπλισμούς
Το μήνυμα που εξέπεμψε η Αθήνα είναι πως η Ευρώπη θα πρέπει, με ρεαλιστικό τρόπο, να ορίσει το επίπεδο της φιλοδοξίας της για την επίτευξη της στρατηγικής της αυτονομίας. «Να μπορεί να διαχειριστεί μικρής ή μεσαίας έντασης κρίσης, να στείλει ένα σινιάλο σε όσους την αντιμετωπίζουν ως μια δύναμη ήπιας ισχύος» αναφέρει αρμόδια διπλωματική πηγή στην «Κ». Είναι σαφές ότι η Ευρώπη δεν έχει τη βιομηχανική δυνατότητα, ούτε το στρατηγικό βάθος, για να κόψει τον ομφάλιο λώρο με τις Ηνωμένες Πολιτείες, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά στους αμυντικούς εξοπλισμούς. Θα μπορούσε, ωστόσο, αναφέρει η ίδια πηγή, να πρωταγωνιστήσει σε ορισμένα από τα σύγχρονα πεδία επιχειρήσεων, όπως η αεράμυνα, το διάστημα και τα μη επανδρωμένα συστήματα, χρηματοδοτώντας την έρευνα και ανάπτυξη για «flagship projects» που θα προσφέρουν ομογενοποίηση των συστημάτων, διαλειτουργικότητα, οικονομίες κλίμακος και αποτελεσματικότερη υποστήριξη.
Στον τομέα της αεράμυνας, η κοινή πρόταση Μητσοτάκη – Τουσκ φαίνεται να κερδίζει έδαφος μεταξύ των κρατών – μελών, ωστόσο, πρόκειται για ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο, με τις άμεσες ανάγκες να επιδιώκει να καλύψει η γερμανική πρωτοβουλία Sky Shield Initiative, η οποία, όμως, περιλαμβάνει την προμήθεια συστημάτων που κατασκευάζονται και εκτός Ευρώπης. «Είμαστε σε μια περίεργη συγκυρία που, ενώ μιλάμε για ευρωπαϊκά συστήματα, κατ’ ανάγκη αγοράζουμε μη ευρωπαϊκά» αναφέρει αρμόδια πηγή.
Αλλωστε, ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια που συναντά η αμυντική αυτονομία της Ευρώπης είναι η ενόχληση των αμερικανικών εταιρειών που δεν θέλουν να χάσουν τη σημαντικότερη αγορά τους. Εδώ, ωστόσο, έρχεται το παράδειγμα της κοινής ανάπτυξης αμερικανικών και ισραηλινών συστημάτων αεράμυνας (Iron Dome, Arrow, David’s Sling κ.α.) τα οποία ενδιαφέρουν και τις ευρωπαϊκές χώρες, με την Ελλάδα και τη Γερμανία να είναι δύο από αυτές. Αυτή η φόρμουλα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και στην περίπτωση της ανάπτυξης ευρωπαϊκών συστημάτων ώστε να αμβλυνθούν οι αμερικανικές αντιδράσεις, αναφέρει η ίδια πηγή. Στον τομέα των μη επανδρωμένων, όμως, απαιτούνται πιο προσεκτικοί χειρισμοί εκτιμά η Αθήνα, καθώς η μεγαλύτερη βιομηχανική δύναμη είναι η γειτονική Τουρκία.
H ρωσική απειλή
Στους κόλπους της γηραιάς ηπείρου επικρατεί αμηχανία σε σχέση με την πολιτική που θα ακολουθήσει ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου απέναντι στη Ρωσία, με τον πόλεμο στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης να εισέρχεται σε νέα καμπή. Αρχηγοί στρατών και πολιτικοί αξιωματούχοι κυρίως των χωρών της Βαλτικής, διαμήνυσαν από την Πράγα ότι η Ευρώπη οφείλει, με κάθε κόστος, να στηρίξει την Ουκρανία και να αυξήσει τις αμυντικές της δαπάνες άνω του 3% επί του ΑΕΠ για τον σκοπό αυτό.
Στην παρέμβαση του, ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ, στρατηγός Δημήτριος Χούπης, τόνισε ότι η επιχειρησιακή ετοιμότητα θα πρέπει να είναι ο «φάρος» που καθοδηγεί τους αμυντικούς σχεδιασμούς των ευρωπαϊκών κρατών, επισημαίνοντας ότι η ρωσική απειλή είναι «υπαρκτή» και υπήρχαν δείγματα τα οποία η Ενωση θα έπρεπε να λάβει σοβαρά υπόψη της από τις συρράξεις του 2008 στη Γεωργία και την αιφνιδιαστική κατάληψη της Κριμαίας το 2014. Ο πόλεμος στην Ουκρανία βρήκε πολλές ευρωπαϊκές χώρες απροετοίμαστες, με σημαντικές ελλείψεις στη στελέχωση κρίσιμων μονάδων και σχηματισμών, με τον στρατηγό Χούπη να επισημαίνει την ανάγκη επαναφοράς της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας και τη δημιουργία εκπαιδευμένης εφεδρείας. Ο Α/ΓΕΕΘΑ σημείωσε ακόμη ότι η Ευρώπη θα αποκτήσει μεγαλύτερη στρατηγική αυτονομία με τη δημιουργία αμυντικού οικοσυστήματος, στο οποίο καθοριστικό ρόλο θα παίξουν η τεχνητή νοημοσύνη και οι νέες τεχνολογίες. «Η ελπίδα δεν αποτελεί στρατηγική και η ιστορία τιμάει πάντα τους νικητές» ανέφερε ο αρχηγός στην παρέμβασή του.
