Kathimerini.gr
Η είδηση για την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο έφερε χαμόγελα στο προεδρικό παλάτι στην Aγκυρα, με το επιτελείο του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να θεωρεί ότι, παρά τις πολλές δυσκολίες της, η σχέση μεταξύ των δύο ανδρών ήταν λειτουργική. «Βραχυπρόθεσμα υπάρχει μια θετική ατμόσφαιρα για τη νίκη του Τραμπ και ο Ερντογάν θα προσπαθήσει να οικοδομήσει μια επανεκκίνηση με την αμερικανική κυβέρνηση, αλλά μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα έρχεται πολύ μεγαλύτερη αστάθεια», εξηγεί ο Σινάν Ουλγκέν, διευθυντής της δεξαμενής σκέψης EDAM και πρώην ανώτερος διπλωμάτης.
Ο Ερντογάν βραχυπρόθεσμα θα πιέσει για ταχεία απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων από τη Συρία προκειμένου να αφεθεί στη «φροντίδα» της Aγκυρας. Ακόμη, ο Τραμπ δήλωσε ότι θα επιδιώξει να υπάρξει γρήγορα ειρήνη στην Ουκρανία, με τον Ερντογάν να πιστεύει ότι έχει σημαντικό διπλωματικό ρόλο εκεί, δεδομένου ότι συνομιλεί με όλες τις πλευρές, εκτιμούν αναλυτές.
Oμως, η Τουρκία βρίσκεται σε πορεία σύγκρουσης με τις ΗΠΑ όσον αφορά το Ισραήλ. Στο πεδίο της οικονομίας οι πολιτικές του Τραμπ θα οδηγήσουν πιθανότατα σε εμπορικό πόλεμο, όχι μόνο μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ, αλλά και μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ, και αυτό δεν είναι καλό και για την προβληματική οικονομία της Τουρκίας.
Δύσκολα ζητήματα, που παραμένουν εστίες τριβής, είναι το ρωσικό αμυντικό σύστημα S-400, αλλά και πιθανές εξελίξεις στη δίκη σε δικαστήριο της Νέας Υόρκης εις βάρος της κρατικής τράπεζας της Τουρκίας Halk Bank για παράκαμψη των αμερικανικών κυρώσεων στο Ιράν, που εμπλέκουν άμεσα τον ίδιο τον Ερντογάν και τον γαμπρό του.
«Σκληρή» αγάπη
Οι ομοιότητες μεταξύ των δύο προέδρων είναι αρκετές, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη χάραξη πολιτικής ως συναλλαγής (τουρκιστί, καζάν – καζάν), την ενίσχυση του εθνικιστικού αισθήματος και την προσπάθεια να καλλιεργήσουν ένα αμερικανικό και ένα τουρκικό όνειρο αντίστοιχα.
«Η χημεία τους είναι καλή και ο Τραμπ φαίνεται να συμπαθεί τον Ερντογάν και να εκτιμά τον τρόπο που ασκεί εξουσία, όπως ακριβώς κάνει και για τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Oρμπαν», αναφέρει ο Ουλγκέν.
Η σχέση τους είχε πολλά σκαμπανεβάσματα κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ. Ο διπλασιασμός των αμερικανικών δασμών στον τουρκικό χάλυβα και το αλουμίνιο το 2018 ως απάντηση στη φυλάκιση του Αμερικανού πάστορα επιδείνωσε την οικονομική κρίση στην Τουρκία.
Τον Οκτώβριο του 2019 ο Τραμπ είχε δώσει αρχικά το πράσινο φως, αλλά στη συνέχεια αντέδρασε σφόδρα στην τουρκική στρατιωτική επιχείρηση στη βόρεια Συρία με στόχο τις Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG) – σύμμαχο των ΗΠΑ. Ο Τραμπ επέβαλε κυρώσεις και απείλησε να «εξαφανίσει» την τουρκική οικονομία όταν η Aγκυρα δεν σταμάτησε αμέσως τη στρατιωτική της επίθεση.
Λίγους μήνες νωρίτερα, η αγορά από την Aγκυρα των ρωσικών συστημάτων αεράμυνας S-400 οδήγησε στην αποβολή της από το πρόγραμμα των F-35 και σε κυρώσεις στην αμυντική βιομηχανία της. Παρ’ όλα αυτά, ο Ερντογάν βρέθηκε στον Λευκό Οίκο τον Νοέμβριο του 2019, με τον Τραμπ να δηλώνει «μεγάλος θαυμαστής» του.
Με την επιστροφή Τραμπ, η αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Συρία και το Ιράκ θα μπορούσε να επιταχυνθεί, επισημαίνουν αναλυτές. Ετσι, χωρίς αμερικανική «κηδεμονία» ο Τούρκος πρόεδρος θα επιχειρήσει γεωπολιτική επαναφορά στην ευρύτερη περιοχή.
«Η προσδοκία είναι για αμερικανική αντιστροφή πολιτικής στην περιοχή και θα καταβληθεί μεγάλη προσπάθεια για να πεισθεί ο Τραμπ να αποσύρει τις αμερικανικές δυνάμεις από τη Συρία και να τερματίσει τη σχέση με τις YPG», αναφέρει ο Ουλγκέν.
Οπως επισημαίνει ο διευθυντής έρευνας της υπηρεσίας γεωπολιτικών συμβουλών της Teneo, Βολφάνγκο Πίκολι, εάν οι ΗΠΑ αποχωρήσουν από το Ιράκ, θα ήταν σχεδόν αδύνατο για το Πεντάγωνο να συνεχίσει να διατηρεί παρουσία στη βόρεια Συρία.
«Αυτό θα απομάκρυνε ένα σημαντικό σημείο έντασης στις σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας, την αμερικανική στήριξη στις YPG. Η Αγκυρα θα προσπαθήσει να αποκτήσει το πάνω χέρι στην αντιμετώπιση των YPG, βέβαια αυτό θα απαιτούσε τη συγκατάθεση της Μόσχας. Ο Ερντογάν δεν θα αποκτούσε αυτόματα λευκή επιταγή».
Ισραήλ και Παλαιστίνη
Η μεγαλύτερη πηγή έντασης μπορεί να είναι ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή και οι σχέσεις με το Ισραήλ, καθώς το χάσμα μεταξύ Αγκυρας και Ουάσιγκτον είναι τεράστιο.
Η διαχείριση του Ισραήλ θα γίνει πιο δύσκολη για την Τουρκία υπό τον Τραμπ, αναφέρει ο Ουλγκέν. «Η πολιτική για τη Μέση Ανατολή –όχι μόνο για την Παλαιστίνη, αλλά και για το Ιράν– θα είναι πιο απρόβλεπτη και ενδεχομένως πιο επικίνδυνη, με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Νετανιάχου να καθοδηγεί σε μεγάλο βαθμό τις πολιτικές των ΗΠΑ στην περιοχή».
Ο Πίκολι θεωρεί ότι ο Ερντογάν θα επιχειρήσει να κάνει ό,τι και με τον Μπάιντεν, οι δύο πλευρές να συμφωνήσουν ότι διαφωνούν. «Προφανώς, θα έχει ενδιαφέρον το πόση πίεση θα ασκήσει ο Τραμπ στον Νετανιάχου για να τερματίσει τη σύγκρουση. Αλλά νομίζω ότι είναι ένα από τα θέματα όπου η πολιτική συναλλαγής βοηθάει. Προτιμάς να εστιάσεις σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος και παραμερίζεις τους τομείς όπου διαφωνείς».
Από μακριά
Με δύο ανοιχτούς πολέμους και με τις ελληνοτουρκικές διαφορές σε ύφεση, η περιοχή σίγουρα δεν θα βρίσκεται στις προτεραιότητες του Αμερικανού προέδρου. «Δεν νομίζω ότι η κυβέρνηση Τραμπ θα παίξει ιδιαίτερο ρόλο, όπως δεν έπαιξε και η κυβέρνηση Μπάιντεν», σημειώνει ο Πίκολι. «Θεωρώ ότι καμία από τις δύο πλευρές (Ελλάδας και Τουρκίας) δεν θα αναζητήσει βοήθεια από τον Τραμπ στην αντιμετώπιση των διμερών ζητημάτων, δεδομένου ότι εξακολουθεί να θεωρείται απρόβλεπτος και από τους δύο».
Οσον αφορά την Ελλάδα, ο Πίκολι πιστεύει ότι τα κανάλια επικοινωνίας θα είναι πιο περίπλοκα με τον Τραμπ. «Δεν υπάρχει η ίδια σύνδεση που υπήρχε με τον Μπάιντεν», σημειώνει, όμως προσθέτει ότι είναι θετικό ότι η Ελλάδα είναι από τις λίγες χώρες του ΝΑΤΟ που ξοδεύουν πάνω από 2% του ΑΕΠ για την άμυνα, κάτι που ο Τραμπ θέτει ως προτεραιότητα. Το δύσκολο από την άλλη, προσθέτει, είναι ότι η Ελλάδα έχει χάσει τον σύμμαχό της στη Γερουσία Μπομπ Μενέντεζ και δεν έχει βρεθεί ακόμη κάποιος αντίστοιχος «αντικαταστάτης» του.
