Του Γιάννη Ιωάννου
Όταν στις 9 Μαΐου του 2000, ο Βλαντίμιρ Πούτιν, ως νέος Πρόεδρος της Ρωσίας παρακολουθούσε τα ρωσικά τεθωρακισμένα να παρελαύνουν στην Κόκκινη Πλατεία για την «Ημέρα της Νίκης», είχε κάθε λόγο να αισθάνεται πανίσχυρος. Δεν ήταν μόνο στην αρχή της πολιτικής του παντοδυναμίας αλλά λίγες ημέρες πριν (στις 16 Απριλίου) είχε κόψει τον γόρδιο δεσμό του πολέμου της Τσετσενίας. Του δεύτερου, για την ακρίβεια, που με μια στρατιωτική καμπάνια μόλις 8 μηνών –κι έχοντας στα μισά αντικαταστήσει τον Μπορίς Γιέλτσιν στην εξουσία, ο Πούτιν είχε κατορθώσει να ξεπλύνει την ντροπή του πολέμου στη Τσετσενία (1994-1996), να ισοπεδώσει την πόλη του Γκρόζνι και να ταπεινώσει τους μουσουλμάνους μουτζαχίντ του Βορείου Καυκάσου. 22 χρόνια μετά με τον πόλεμο στην Ουκρανία να μην αποτελεί και την πλέον επιτυχημένη στρατιωτική επιχείρηση στην πρόσφατη στρατιωτική ιστορία της Ρωσίας, η παρέλαση προς τιμήν του τέλους του Β’ ΠΠ (ή του «Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου» για την Μόσχα) ίσως να αποτελεί και την μοναδική στρατιωτική παρέλαση τα τελευταία χρόνια που απασχόλησε τόσο έντονα τα ΜΜΕ, την διεθνή ανάλυση και την παγκόσμια διπλωματική κοινότητα.
O Βλαντίμιρ Πούτιν, στις 9 Μαΐου του 2000, παρακολουθώντας την παρέλαση για την «Ημέρα της Νίκης». Ήταν η πρώτη του ως αντικαταστάτη στην εξουσία του Μπορίς Γιέλτσιν, που διακρίνεται στη φώτο δίπλα του.
Υπό το βάρος του πολέμου 70 και πλέον ημερών στην Ουκρανία αλλά κι εξαιτίας των βαρύτατων απωλειών της Ρωσίας η παρέλαση, ως γεγονός, δεν μπορεί να εξάγει κανένα ασφαλές συμπέρασμα ούτε για το end-game του Πούτιν στην Ουκρανία αλλά ούτε για την συνέχιση, per se, του πολέμου. Ως εκ τούτου τα οπλικά συστήματα –πχ άρματα μάχης- είναι... «επετειακά» και χρησιμοποιούνται για σκοπούς επίδειξης. Επίσης, οι μεγαλειώδεις στρατιωτικές παρελάσεις στη Ρωσία τα τελευταία χρόνια έχουν συγκεκριμένη διάρθρωση (order) μιας και ο εορτασμός της νίκης στον Β’ ΠΠ αποτελεί συγκείμενο της διακυβέρνησης Πούτιν –με την μεγάλη στρατιωτική παρέλαση της 9η Μαΐου να καθιερώνεται μετά το 2000. Στη Σοβιετική Ένωση εξάλλου μεγάλες στρατιωτικές παρελάσεις έγιναν μόνο το 1965, το 1985 και το 1990 (εορτασμοί 20, 40 και 45 χρόνων αντίστοιχα από το τέλος του Β’ ΠΠ) με το καθεστώς να εστιάζει κυρίως στον εορτασμό της Οκτωβριανής Επανάστασης και όχι τόσο στην «Ημέρα της Νίκης».
Τι είδαμε
Λίγα δευτερόλεπτα μετά τις 10 το ρολόι του Πύργου Spasskaya σηματοδότησε την έναρξη της παρέλασης. Οι φήμες, κάπως εσχατολογικές, στα δυτικά ΜΜΕ περί αεροπορικής επίδειξης του αεροπλάνου Il-80 –που μεταφέρει τον Ρώσο Πρόεδρο σαν κινητή μονάδα λήψης αποφάσεων σε περίπτωση πυρηνικού πολέμου- δεν επιβεβαιώθηκαν. Το Illushin-80 ξαναπέταξε εξάλλου το 2010 ενώ στην φετινή παρέλαση δεν υπήρξε καθόλου αεροπορική παρουσία πάνω από τον ουρανό της Μόσχας –λόγω καιρικών συνθηκών όπως ανακοίνωσε το Κρεμλίνο. Εξέλιξη που δεν συνδέεται με, εξίσου, προσεγγίσεις που κάνουν ευθείες συνδέσεις με τον πόλεμο στην Ουκρανία (πχ απώλειες ή έλλειψη καυσίμων). Ο «εξαφανισμένος» λόγω Ουκρανικού Σεργκέϊ Σοίγκου φαινόταν, επίσης, και υγιής και στον τυπικό του ρόλο ως ΥΠΑΜ σε μια επετειακή στρατιωτική παρέλαση παρά τις φήμες για τον κλονισμό της υγείας του.
Η παρέλαση κατέρριψε επίσης την παραφιλολογία που τόσο καιρό αναπτύχθηκε σε ΜΜΕ και αναλυτές: Ούτε σύμβολα «Ζ», ούτε Ουκρανοί αιχμάλωτοι πολέμου. Το σύμβολο «Ζ» κυριαρχούσε σε απευθείας συνδέσεις των ρωσικών τηλεοπτικών δικτύων με την Κριμαία αλλά δεν ήταν εμφανές στο επίσημο τελετουργικό της παρέλασης. Στο δε τυπικό μέρος της επίδειξης οπλικών συστημάτων δεν υπήρξαν αποκαλύψεις «υπερόπλων» ή κάτι που –σε κάθε περίπτωση- δεν περίμεναν οι αμυντικοί αναλυτές διεθνώς. Η μόνη ενδιαφέρουσα, σημειολογικά, απουσία ήταν αυτή του Αρχιστράτηγου Βαλέρι Γκερασίμοφ. Παρόντα σε όλες τις παρελάσεις των τελευταίων χρόνων. Που μπορεί, θεωρητικά, να συνδέεται με την φήμη για τραυματισμό του στο μέτωπο της Ουκρανίας.
Νεαροί στρατιώτες λίγο πριν συμμετάσχουν στα πεζοπόρα τμήματα της παρέλασης. Στη στρατιωτική παρέλαση για την «Ημέρα της Νίκης» συμμετέχουν τόσο κληρωτοί όσο κι επαγγελματίες στρατιώτες.
Η μεγάλη εικόνα
Παρά τις υψηλές προσδοκίες για κάποιου είδους βαρύγδουπη ανακοίνωση, η σημερινή παρέλαση δεν εμπεριείχε εκπλήξεις. Η ομιλία του Βλαντίμιρ Πούτιν κινήθηκε σε πολύ αναμενόμενα πλαίσια:
• Ιστορικό κι επετειακό για τα 77 χρόνια από το τέλος του «Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου» με τις συνήθεις αναφορές στο ιστορικό context αυτού, την συντριβή του Ναζισμού, κοκ
• Χωρίς κάποια αναφορά ή σινιάλο για ενδεχόμενο κήρυξη πολέμου στην Ουκρανία (σ.σ. παραμένει «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» για τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις) και κατ’ επέκταση επίσημης κινητοποίησης μεγαλύτερου αριθμού δυνάμεων
• Με το τυπικό πλέγμα απονομιμοποίησης της Δύσης με συγκεκριμένες αναφορές στα σχέδια της Δύσης περί επικείμενης επίθεσης στη Ρωσία –μέσω Κριμαίας και της επέκτασης του ΝΑΤΟ προς ανατολάς. Η αναφορά δηλαδή στην Ουκρανία κινήθηκε στα αναμενόμενα, και προ της 24ης Φεβρουαρίου, επίπεδα ρωσικής ρητορικής για την αρχιτεκτονική ασφάλειας στην Ευρώπη και στο λεγόμενο μετασοβιετικό χώρο κι επικεντρώθηκε, μάλιστα, στο Ντονμπάς –της ανατολικής Ουκρανίας όπου εστιάζει τις τελευταίες εβδομάδες η «δεύτερη φάση» της ρωσικής στρατιωτικής προσπάθειας
Χωρίς εκπλήξεις συνεπώς η παρέλαση, με τον πόλεμο στην Ουκρανία να συνεχίζεται. Και ως γεγονός, η ίδια η παρέλαση δεν προσφέρει τίποτα καινούργιο ως προς την ανάλυση της σεναριολογίας για το πλέγμα αποφάσεων του Ρώσου Προέδρου σε σχέση με τον πόλεμο στην Ουκρανία και την συνέχισή του.
